\"ABŞ-ın məqsədi Ərdoğan iqtidarını hakimiyyətdən kənarlaşdırmaqdır\"

Astana sammiti ərəfəsində ABŞ PYD-ni də tərəf kimi dinlənməsini istəyib.

Türkiyə isə ümumiyyətlə PYD-ni nəinki tərəf kimi qəbul edir, hətta onu terrorçu bir qrup kimi tanıyır. Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu Astana şəhərində 23 yanvar tarixinə planlaşdırılan sülh görüşlərində PYD-nin olmayacağını bildirib.

Bundan əlavə, ABŞ-ın dövlət katibi Con Kerri Suriya məsələsi ilə bağlı etiraf edib. Kerri bildirib ki, Amerika ordusu tərəfindən Suriya hərbçilərinin vurulması sülh görüşlərinə mənfi təsirdir. Əlavə olaraq, ABŞ-ın dövlət katibi qeyd edib: "Atəşkəsə əsasən, bir müddət səssizlik olmalı idi. Amma müqavilənin beşinci günü 70 Suriya hərbçisini bombaladıq. Rusiya bizim ciddi olmadığımza, Əl-Nusra cəbhəsini dəstəklədiyimizə və müxalifləri terrorçulardan ayırmaq istəmədiyimizə inandı. Sonra humanitar yardım maşını vuruldu və anlaşma ləğv edildi".

Suriya ətrafında və Yaxın Şərqdə baş verən prosesləri politoloq Elşən Manafov Ölkə.Az-a şərh edib:

"Güman edirəm ki, Astana sammitində müzakirəyə çıxarılacaq məsələlərə ABŞ-ın mövqeyi ən azı təəssüf doğurur. Ona görə ki, 3 gün əvvəl ABŞ generallarından biri olan Klark özü etiraf etdi ki, 2001-ci ildə İŞİD-in yaradılmasına xeyir-dua verən dövlət ABŞ olub. Klark bildirir ki, bu məsələ o zaman ABŞ müdafiə nazirinin özünün iştirak etdiyi iclaşda baş tutub. Klark dedi ki, biz İŞİD-i çəkic olaraq yaratdıq və dünyanın digər bölgələrində ABŞ-ın maraqlarına cavab verməyən, bu siyasətin reallıqları ilə hesablaşmaq istəməyən dövlətlərə bu çəkic, yəni, İŞİD vasitəsi ilə danışmağa başladıq. Güman edirəm ki, Klarkın bu açıqlamasından sonra artıq ABŞ-ın yeni dünya nizamı ilə bağlı geosiyasi siyasətinin arxasında hansı maraq və niyyətlərin olduğu bəlli olur.

Ötən ilin iyul ayında məhz Ərdoğan iqtidarını hakimiyyətdən kənarlaşdırmaq istəyi ABŞ xüsusi xidmət orqanlarının dəstəyi şəraitində dövlət çevrilişinə cəhd məsələsində də göstərdi ki, Türkiyə nisbətən müstəqil siyasət yeritmək iradəsini ortaya qoyan kimi və bu siyasət ABŞ və NATO-nun Yaxın və Orta Şərqlə bağlı maraqlarına cavab verməyən kimi Türkiyədəki legitim hakimiyyəti devirmək qərarına gəldilər. Bu mənada ötən ildən başlayaraq Rusiya və Türkiyə arasında münasibətlərdəki anlaşmanı məhz Qərb tərəfindən hər iki dövlətin təhlükəsizilinə və hər iki dövlətin Yaxın, Orta Şərqədki maraqlarına zidd məqamların olması ilə əlaqələndirərdim. Təsadüfi deyil ki, Astana sammitində Yaxın, Orta Şərq terrorizim doğurduğu realıqlara qarşı bundan sonra hansı müstəvi üzərində gedə biləcəyi ilə bağlı məsələlər müzakirəyə çıxarılacaq".

Astana sammitində Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlı məsələnin müzakirə edilib-edilməyəcəyinə gəldikdə isə politoloq bildirdi ki, istisna deyil ki, bu sammitdə Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlı məsələlər ətrafında da müzakirələr getsin. Çünki bütün səylərə baxmayaraq Xəzərin hüquqi statusuna bu vaxta qədər tam aydınlıq gətirilməyib. Burada vaxta qədər maraqlar üst-üstə düşməyib. Rusiya Xəzərin dibi ilə türkmən qazının Avropaya çıxarılmasını qadağan edən "Trans Xəzər" xəttinin çəkilməsinə qarşı çıxır və bunun Xəzər üçün ekoloji problemlərin yarada biləcəyi ilə izah edir. Təbii ki, Rusiya sadəcə olaraq Avropa bazarına alternativ kəmərlərin çəkilməsində maraqlı deyil. Ona görə də, Rusiya bu məsələdə təhdid və təzyiq yolu tutub. ABŞ-ın bu bölgəyə olan maraqları da məlumdur. ABŞ məhz Xəzər və Mərkəzi Asiya regionuna yiyələnmək üçün Xəzərə öz qüvvələrini çıxarmalıdır. Astana sammitində də qeyd ediləcək ki, heç bir vəchlə üçüncü tərəf, xüsusilə ABŞ Xəzər hövzəsində silahlı qüvvələrə malik olmamalıdır. Bu məsələdə lap əvvəldən İran və ABŞ-ın maraqları üst-üstə düşürdü. Artıq Türkiyə də bu formata qoşulur. Türkiyənin bu formata qoşulması belə bir ehtimalların yaranmasına gətirib çıxardır ki, ABŞ və Avropa İttifaqı tərəfindən Türkiyəyə olan təzyiq və təhdidlər, hansı həddə qədər rəsmi Ankaranın NATO-nun tərkibində qalmasına rəvac verəcək?".

Türkiyənin NATO-dan çıxa biləcəyi məsələsinə gəldikdə isə Elşən Manafov dedi ki, Türkiyə NATO-dan çıxa bilər:

"Hesab edirəm ki, Rusiya ilə münasibətlərin bu səviyyədə gedəcəyi və Türkiyənin Şanxay əməkdaşlıq təşkilatına marağının daha da artacağı təqdirdə heç şübhəsiz istisna deyil ki, Türkiyə NATO-nun tərkibindən çıxa bilər. Sadəcə olaraq Türkiyədə də Rusiya ilə münasibətlərə ehtiyatla yanaşır və başa düşür ki, burada daha çox yaxın məqsədlərə köklənmiş maraqlar üst-üstə düşür. Ancaq bütövlükdə Rusiya özü də PKK-ya dəstək verən dövlətlərdən biri olub. PKK-nın rus silahı ilə Türkiyəyə qarşı vuruşması məlum məsələdir. Digər tərəfdən ABŞ-ın PKK-nın Suriya qanadı olan PYD-yə silah verməsi, maliyyə yardımı etməsi, PKK-nı terrorçu təşkilat kimi tanıyıb, ancaq Türkiyəyə qarşı vuruşan PYD-nin arxasında durması göstərir ki, beynəlxalq siyasətdə böyük dövlətlərin ikili standartlardan çıxış etməsi hələ də aparıcı xətt olaraq qalır. İkili standartlar artıq Türkiyəni regional təhlükəsizlik maraqlarından çıxış edərək Rusiya və türk dilli dövlətlərlə yeni formatda birləşməyə sövq edir.

İstisna deyil ki, Qərbdən Türkiyəyə qarşı təzyiqlərin artacağı təqdirdə rəsmi Ankara Avrasiya İttifaqında da yer ala bilər. Məlum oldu ki, ABŞ Fətullah Güləni Türkiyəyə təhvil vermək fikrində deyil. ABŞ-ın mövqeyi belə oldu ki, Trampın hakimiyyətə gəlməsinə qədər bu danışıqların aparılmasına ehtiyac yoxdur. Ümumiyyətlə ABŞ gülənçilərlə bağlı məsələdə indiyənə qədər sərgilədiyi mövqedən geri çəkilməyəcək. Paralel dövlətçilik yaratmaq ideyası mənə belə gəlir ki, ABŞ xüsusi xidmət orqanları tərəfindən qidalanıb. Məqsəd də, Ərdoğan iqtidarını hakimiyyətdən kənarlaşdırmaqdır.

Bu günlərdə Türkiyənin ana müxalifəti də Türkiyə konstitusiyasında edilə biləcək düzəlişlərlə bağlı radikal mövqe sərgilədi. Türk parlamentinin mühasirəyə alınması, müəyyən qüvvələrin fəallaşması onu göstərir ki, qardaş Türkiyənin başı üzərində qara buludlar toplaşmaqdadır. Dalbadal baş verən terror aktları da bu faktın göstəricisidir".

Əsəd rejimi ilə bağlı əldə edilən razılığa gəldikdə isə politoloq bunları dedi:

"Əsəd rejimin Suriyada qalması ilə bağlı müəyyən razılıqlar əldə edilib. Məhz bu razılıqların əldə edilməməsi Türkiyə və Rusiya arasında münasibətlərdə problemləri doğuran əsas məsələlərdən biri idi.

Düzdür, Türkiyə İran və Rusiyadan fərqli olaraq Əsəd rejimini keçid dövrü üçün qəbul edir. Rəsmi Ankara Əsədi əvəz edə biləcək liderin ələvilərlər, şiələrlə deyil, Suriyadakı sünni qruplaşmaları ilə bağlı şəxs olmasında maraqlıdır. Bu məsələdə tərəflər arasında razılıq əldə edilməyib.

Güman edirəm ki, ABŞ tərəfindən NATO üzrə müttəfiqi olan Türkiyəyə münasibətdə təhdid və təzyiqlər artdıqca rəsmi Ankara NATO-nun Türkiyədəki İncirlik hərbi bazasının statusu ilə bağlı məsələyə də baxa bilər. Onsuzda İncirlikdəki bazadan ABŞ nüvə başlıqlı raketlərini çıxararaq Rumuniyaya yerləşdirib. Bu, Türkiyə iqtidarına etimadsızlıq kimi qiymətləndirilir. Münasibətlərin bu istiqamətə gedəcəyi və Qərblə münasibətlərin gərginləşəcəyi halda çox böyük ehtimalla Türkiyə özünün NATO ilə münasibətlərinə də yenidən baxa bilər".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az