Azərbaycanın səbri tükənmək üzrədir, sözü Qəhrəman Ordumuz deyəcək

Elə vasitəçilərin son günlərdə aktivliyinin arxasında  da bu məqam dayanır. Paşinyanın münaqişənin həlli ilə bağlı sərgilədiyi mövqe  bölgədə münaqişənin yenidən alovlanması həddinə gətirib çıxarması oldu. Belə ki, Ermənistan tərəfinin açıqlamaları Azərbaycan tərəfindən sərt reaksilayarla cavablandırıldı. Azərbaycan tərəfi hər an işğal altında olan torpaqları işğaldan azad etmək üçün hərbi əməliyyatlara başlamağa hazır olduğunu bəyan etdi. Yalnız bundan sonra  Minsk qrupu həmsədrləri əl-ayağa düşdülər.  Məqsəd  münaqişənin həllində danışıqlar prosesini irəliyə aparmaq yox,  prosesi yenidən idarə olunan vəziyyətə qaytarmaqdır. Əgər onlar  münaqişənin həllində maraqlı olsaydılar, o zaman Ermənistan rəhbərliyinin son aylarda  beynəlxalq hüququn prinsiplərinə zidd  bəyanatlarına kəskin reaksiya verib,  ən azından İrəvana təzyiq etməli idilər. Ancaq biz bunun şahidi olmadıq. Çünki münaqişənin həllində vasitəçilik missiyasını həyata keçirən  nə Rusiya, nə də digər əsas oyunçular münaqişənin tam ədalətli, beynəlxalq hüquq çərçivəsində həllində maraqlı  görünmürlər.

Ona görə də vasitəçilərin son aktivliyini Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində aparılan danışıqlar prosesinin idarəolunan vəziyyətə qaytarılması kimi dəyərləndirmək lazımdır.  Rusiyanın da son günlərdə Ermənistana təzyiqi də bu  prizmadan dəyərləndirmək lazımdır. Rusiya Qarabağ münaqişəsindəki təşəbbüsünü əldən vermək istəmir. Moskva hesab edir ki, Qarabağ onun bölgədə maraqlarını təmin etmək üçün ən mühüm kartdır və bunu əldən vermək olmaz. Bununla belə Moskva  və digər oyunçular münaqişənin uzun müddət davam etməsi, status-kvonun dəyişməməsi sonda  bölgədə müharibənin yenidən alovlanmasına aparır.  Status-kvonun dəyişməsi istiqamətində isə Rusiya ilə ABŞ arasında kəskin bir mübarizə gedir. Rusiya bölgədə gələcəkdə də təsir dairəsini qoruyub-saxlamaq üçün öz şərtlərini irəli sürür. Moskva Dağlı Qarabağ ətrafında bir neçə rayonun azad edilməsi müqabilində bölgəyə öz sülhməramlılarını yerləşdirməklə, Ermənistanın üzləşdiyi blokadadan çıxmasına çalışır. Bu da münaqişənin tam ədalətli həlli deyil.  Moskvanın bu planının arxasında münaqişənin sonsuzadək uzadılması niyyəti dayanır ki, Azərbaycan da  bu planın reallaşmasında maraqlı deyil. 
ABŞ-da bir yandan bölgədə müharibənin alovlanmasını istəmir, digər tərəfdən də Rusiyanın bölgədə maraqlarını möhkəmləndirilməsinə qarşı çıxır. O baxımdan da Vaşinqtonun məsələdə mövqeyi  Moskvadan  elə də ciddi  fərqlənmir.
Odur ki, Vaşinqton  Qarabağ münaqişəsinin həllinin Rusiyanın tam monopoliyasında olmaması üçün  Azərbaycan və Ermənistan XİN başçılarının növbəti görüşünün ABŞ-da keçirilməsinə çalışır. Artıq ABŞ Dövlət katibi  münaqişə tərəflərinə belə bir təklif ünvanlayıb. XİN başçılarının növbəti görüşünün ABŞ-da keçirilməsini Elmar Məmmədyarov da istisna etməyib.
Odur ki, vasitəçilər  danışıqlarda  görüntü yaratmaq xatirinə, guya tərəfləri sülhə hazırlamaq məqsədi ilə hansısa məsələləri müzakirə edib, bu yolla vaxt udmağa çalışırlar. Bu da ancaq İrəvanın işinə yarayır.
Danışıqların bu istiqamətdə aparılması isə Azərbaycanın heç də ürəyincə deyil.  Azərbaycan danışıqlarda  prosesi irəliyə aparacaq  konkret təkliflərin müzakirəsini və onun reallaşdırılmasını təkid edir. Ancaq Azərbaycanın da səbrinin tükənmə zamanı yetişməkdədir. Bunu Azərbaycan Prezidenti dəfələrlə bəyan edib. Bəyan edib ki, Azərbaycan sülhsevər ölkə olaraq danışıqlar prosesinə sadiqdir, ancaq işğal faktı ilə də razılaşmayacaq. Odur ki, Azərbaycan Prezidenti beynəlxalq aləmə və Minsk qrupu həmsədrlərinə dəfələrlə çağırış edərək, bildirib ki, beynəlxalq hüququ kobudcasına pozaraq işğlaçılıq siyasətini həyata keçirən Ermənistana və onun bu işğalçı siyasətinə son vermək üçün təzyiqlər edib, sanksiyalar tətbiq edilməlidir. Əgər bu olmayacaqsa  Azərbaycan digər alternativlərdən istifadə etməklə işğal faktını aradan qaldırmağa  nail olacaq. Bu isə güc yoludur. Sözü Azərbaycan Ordusu deyəcək. Necə ki, bu yaxınlarda xarici işlər naziri Elmar Məmmdəyarov səsləndirdi: “Mənimlə razılaşmayanlar, Zakir  Həsənovla hesablaşmalı olacaqlar”.
Məmmədyarov Moskva görüşünün yekunları ilə bağlı Polşada  verdiyi açıqlamasında da, bu görüşün yekunlarında elə də razı qalmadığını açıqca dilə gətirib:
 “Bu görüşə dair çox pozitiv deyiləm, amma hesab edirəm ki, Rusiya Federasiyası ilə birgə səylərimizi ikiqat-üçqat artırmaqla münaqişənin həllində irəliləyişə nail ola bilərik”.
Ali Baş Komandan da dəfələrlə münaqişənin həll yolu ilə bağlı fikirlər  səsləndirib.  O, deyib ki, bu gün  dünyada  hüququn deyil, güc amili ön plana çıxmaqdadır:
  “Bu gün dünyada “kim güclüdür, o da haqlıdır” prinsipi hökm sürür. Bu, yeni reallıqdır. Biz bu reallığa hazır olmalıyıq. Dünya dəyişir və biz bu dəyişikliyə hazır olmalıyıq…Ona görə güc amili həmişə gündəlikdə olub və olacaq. Ona görə biz müxtəlif imkanlardan istifadə edəcəyik və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası bizim əsas vəzifəmizdir”.
Bütün bunlar bir daha onu deməyə əsas verir ki,  nə Ermənistan özü, nə də  beynəlxalq aləm münaqişənin danışıqlar yolu ilə həllində maraqlı görünmürlər. Ona görə də sözü Azərbaycan ordusu deməlidir. Bunun üçün də beynəlxalq hüquq da Azərbaycanın tərəfindədir. Azərbaycan bu hüququndan yararlanıb, Ermənistanı danışıqlar masasına əyləşdirib, konstruktiv mövqe sərgilmək üçün güc faktorundan faydalanmalıdır.

Mürtəza Bünyadlı
Ölkə.Az