Danışıqlar, yoxsa müharibə?
Aprel döyüşlərindən bir müddət sonra Ermənistanla Azərbaycan arasında Dağlıq Qarabağla bağlı danışıqlar demək olar ki, aparılmırdı. Bunu Azərbaycan xarici siyasət idarəsinin rəhbəri də etiraf etmişdi.
Ekspertlər bu gün baş tutacaq görüşü danışıqlarda yeni mərhələ kimi qiymətləndirirlər.
Politoloq Elşən Manafov Azərbaycan, Ermənistan, Rusiya xarici işlər nazirlərinin görüşünü "Ölkə.Az"-a şərh edib:
"Rusiyada baş tutacaq görüş formal baxımdan tərəflər arasındakı danışıqlarda yeni mərhələnin başlanması kimi qiymətləndirilə bilər. Çünki Ermənistanda keçirilən parlament seçkilərindən sonra faktiki olaraq bu ölkədə idarəçilik forması dəyişib. Yəni Ermənistan prezident-üsul idarəsindən parlamentli respublikaya keçib. Seçkilərin nəticəsini nəzərə alsaq, Sərkisyanın rəhbərlik etdiyi partiyanın bu seçkilərdə qalib gəlməsi, üstəgəl daşnakların da erməni hökumətində bir neçə nazir postuna yiyələnməsi onu göstərir ki, Ermənistan bundan sonra da danışıqların gedişində konstruktiv mövqe sərgiləməyəcək.
Bu danışıqlara olan maraq həm də ondan irəli gəlir ki, 2012-ci ildə Medvedyevin prezidentliyi zamanında əldə edilmiş Kazan formulu əsasında danışıqların davam etdiriləcəyi ilə bağlı fikirlər var. Rusiya tərəfi danışıqlara yeni impulsiv xarakter vermək, ATƏT-in Minsk qrupunda gerçəkdən həmsədr dövlət olaraq münaqişənin tənzimlənməsində maraqlı tərəf olmaq imicini formalaşdırmaq üçün Kazan sammitində tərəflər arasında yeni təkliflər səsləndirdi. Təkliflər ondan ibarət idi ki, ilk əvvəl Ermənistan tərəfi işğal edilmiş əraziləri tərk edir, azərbaycanlı qaçqınlar işğal olunmuş ərazilərə geri qaytarılır və məhz bundan sonra Dağlıq Qarabağın hüquqi statusu ilə bağlı danışıqlar davam etdirilməlidir. Ancaq o zaman da Ermənistanın sərgilədiyi qeyri-konstruktiv mövqe danışıqların baş tutmasına imkan vermədi. Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqe sərgiləməsi üçün kifayət qədər əsas var. Yəni hələki Ermənistanın siyasətinə havadarlıq edən qüvvələr beynəlxalq hüququn nəzərdə tutduğu mexanizmləri ona münasibətdə güzəşt vəziyyətinə getirmək istəmirlər. Nə qədər ki, tərəflər təcavüzkar tərəflə təcavüz etmiş tərəfə eyni mövqe sərgiləyəcəklər danışıqların gedişində problemin məhz Azərbaycanın ərazi bütövlüyü konteksində öz həllini tapa biləcəyi ilə bağlı mülahizələr elə mülahizə olaraq da qalacaq.
Güman edirəm ki, tərəflərin mövqeyində ciddi dəyişikliklər baş verməsə, ATƏT-in Minsk qrupundakı tərəflər ikili standratlardan geri çəkilməsə, xristian təəssübkeşliyi mövqeyindən geri çəkilməsə, Moskva danışıqlarının gedişində də hər hansısa bir irəliləyişin ola biləcəyini demək müəyyən mənada sadəlövhlük olardı. Ermənistan nə qədər ki, qeyri-konstruktiv mövqe sərgiləyir, nə qədər ki, onun bu mövqeyinə dəstək verən məlum dövlətlərin məlum dairələri var, danışıqların gedişində ciddi bir irəliləyişin olacağını gözləmək doğru olmazdı".
Dağlıq Qarabağ probleminin müharibə yolu ilə həll məsələsinə gəldikdə isə politoloq qeyd etdi ki, ötən ilin aprel döyüşlərində Azərbaycan dövləti nəyə qadir olduğunu göstərdi:
"Bəlli oldu ki, problemin hərbi yolla həlli variantı mümkündür. Beynəlxalq birlik israrla Azərbaycanın bu hüququnu tanımaq istəmir. Tərəflər israrla bəyan edirlər ki, problemin həlli yolu yalnız danışıqlar prosesidir. Azərbaycana ilk baxışda dost və həmrəy olan, islam həmrəyliyi konteksindən çıxış edən İranın müdafiə naziri bu günlərdə bildirib ki, Dağlıq Qarabağ probleminin həlli variantı yoxdur. Bütün bunlar göstərir ki, yaxın perspektivdə Qərblə Rusiya arasında münasibətlər bəlli olmasa, danışıqların davam etməsi nə qədər vacib olsa da, hər halda danışıqların gedişində məhz problemin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində öz həllini tapacağına ümid çox azdır".
Səxavət Məmməd
Ölkə.Az
