Gündəmdə olan 5 rayonun qaytarılması məsələsi əslində münaqişənin Azərbaycanın xeyrinə həll ola biləcəyi demək deyil

Ərdoğanın səfərində əsas diqqət çəkən məsələ Putinlə Dağlıq Qarabağ probleminin həll edilməsi barədə danışıqların olacağının gözlənməsidir. İddia edilir ki, prezidentlərin görüşündə problemin həlli ilə bağlı ortaq məxrəcə gəlinə bilər.

Türkiyənin Dağlıq Qarabağ probleminin həllində fəallıq göstərməsi və Rusiyanın ata biləcəyi addmlarla bağlı politoloq Elşən Manafov "Ölkə.Az"a danışıb:

"Türkiyə-Rusiya prezidentlərinin məlum görüşündə Dağlıq Qarabağ probleminin müzakirəyə çıxarılması o anlamda qəbul olunmamalıdır ki, Türkiyə nəhayət Dağlıq Qarabağ probleminin çözülməsi ilə bağlı danışıqlara qoşulur. Türkiyə lap əvvəldən bu problemin öz həllini tapması üçün ATƏT-in Minsk qrupunda təmsil olunmuş dövlətlərdən biridir. 1997-ci ildə ATƏT-in Minsk qrupunda həmsədr dövlətlər institutu yaradıldı. Həmsdərlər ABŞ, Rusiya və Fransa oldu. Həmin həmsədrlər institutunda Türkiyə təmsil olunmadığından ilk baxışda danışıqların mahiyətindən xəbəri olmayan şəxslərə elə gəlir ki, Türkiyə bu danışıqlarda təmsil olunmayıb. ATƏT-in Misk qrupunda məlum 11 dövlətlə yanaşı Türkiyə də təmsil olunur. Həmin dövlətlərdən fərqli olaraq Türkiyənin bu problemə münasibəti həmişə birmənalı olub. Türkiyə hər zaman bəyan edib ki, problemin həlli Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində öz həllini tapmalı, işğal olunmuş ərazilərdən erməni qoşunları çıxarılmalıdır. Yalnız bundan sonra Türkiyə Ermənistanla dövlət sərhədlərini aça, rəsmi İrəvanla normal diplomatik, iqtisadi münasibətlərə gedə bilər. Xatırladım ki, 1993-cü ilin aprelində Kəlbəcərin işğalından sonra Türkiyə Ermənistanla sərhədlərini bağlayıb. Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı Ermənistana qarşı Türkiyədən də radikal münasibət sərgiləyən ölkələr var. Pakistan, Özbəkistan ümumiyyətlə Ermənistanı təcavüzkar dövlət kimi tanıyırlar. Ərdoğanın iqtidarı dönəmində Türkiyənin Dağlıq Qarabağ probleminin həlli məsələsində daha çox aktivlik göstərməsi müşahidə olunmaqdadır. Bu da əslində bölgə uğrunda mübarizənin yeni mərhələyə qədəm qoymasından, ABŞ-Türkiyə münasibətlərində yaşanan gərginlikdən, Gülən tərəfdarlarının ötən il Türkiyədə hakimiyyət çevrilişi cəhdindən sonra Türkiyə-Rusiya yaxnlaşmasından, məlum Türkiyə-Rusiya arasında baş vermiş gərginliyin aradan qaldırılmasında Azərbaycan prezidentinin oynadığı roldan qaynaqlanır.

Türkiyə ilə Azərbaycan arasında geoiqtisadi və geosiyasi əhəmiyyət kəsb edən layihələr artıq rellığa çevrilib. Türkiyə anlayır ki, Atatürkün təbiri ilə desək, Naxçıvan, Azərbaycan Türkiyənin Türk dünyasına, Şərqə açılan qapısıdır. Türkiyə gözəl anlayır ki, Türkiyənin enerji təminatında Rusiyadan sonra Azərbaycanın rolu getdikcə artmaqdadır. Bu mənada Ərdoğanın bu danışqlarda fəal mövqe sərgiləməsi, Türkiyənin bir dövlət olaraq Azərbaycanla münasibətləri inkişaf etdirmək istəyi ilə yanaşı həm də, iki qardaş dövlət və millət arasındakı bağlardan irəli gəlir.

Türkiyənin Rusiya ilə apardığı danışıqlarda Dağlıq Qarabağ probleminin növbəti dəfə danışıqlar predmetinə çevrilməsi bütövlükdə problemin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həllinə ciddi ümidlər yaradır. Türkiyə israrlıdır və Rusiya da başa düşür ki, Suriya probleminin çözülməsində Türkiyənin rolu, Yaxın, Orta Şərq olaylarında Türkiyənin mövqeyini nəzərə almadan Rusiya orada maraqlarını təmin edə bilməyəcək. Baxmayaraq ki, Rusiyanın özündə Türkiyə ilə münasibətlərin inkişafına fərqli yanaşan millətçi, şovinist, imeriyapərəst dairələr var, ancaq Putin iqtidarı kifayət qədər praqmatik mövqe sərgiləyir. Türkiyə Rusiya münasibətlərini ötən əsrin 20-ci illərində Atatürk Türkiyəsi ilə, Lenin sovetləri arasındakı münasibətlərə bənzədirəm".

5 rayonun qaytarıla biləcəyi məsələsinin gündəmə gəlməsinə isə politloq belə münasibət bildirdi:

"5 rayonun qaytarıla biləcəyi məsələsinin gündəmdə qalması bütün hallarda münaqişənin tam mənada Azərbaycanın xeyrinə həll ola biləcəyi ilə bağlı ciddi reallıqlara söykənməyən ümidlər verir".
 
Türkiyə Rusiya prezidentlərinin görüşündə müzakirə ediləcək əsas məqamlardan biri də Yaxın Şərq və Cənubi Qafqazın təhlükəsizliyi amililəri olacaq, deyən Elşən Manafov bildirib ki, artıq Rusiya Ermənistan iqtidarının son sərgilədiyi mövqeyin Qərb kapitalının bölgədə daha da fəallaşmasına səbəb ola biləcəyini anlayıb:

"Ermənistan qeyri-konstruktiv mövqeyi ilə bölgədə sülhə, sabitliyə ciddi xələl və əngəllər yaradır. Bölgədə sülh və sabitlik təmin olunmayana qədər burada Rusiyanın müəyyən mənada nüfuzu tam bərpa oluna bilməz. Ona görə də, Rusiya gözəl başa düşür ki, Azərbaycanla münasibətləri müasir dünyanın reallıqları konteksində qurmaq, inkişaf etdirmək Rusiya və Avrasiya İqtisadi Birliyi üçün ciddi önəm kəsb edir. Rusiya hərbi, siyasi elitası ötən ilin aprel döyüşlərində Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi təşkilatındakı türk dilli dövlətlərin və Belarusiyanın Ermənistana qarşı mövqeyini gördü.

Putin iqtidarı Dağlıq Qarabağ probleminin həll olunması üçün müəyən addımlar atmalıdır. Əgər bu addımlar atılmayacaqsa Azərbaycan Rusiya münasibətlərində müəyyən çatlar əmələ gələcək, bu isə Qərb dəyirmanına su tökmək deməkdir".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az