Mətn ölçüsü:
  • 100%

“Gürcü arzusu”nun dəyişməyən antitürk arzusu – İndi nə baş verir?

XVIII əsrin sonu, XIX əsrin əvvəllərində Rusiyanın Qafqazı işğal etməsi ilə başlarını üstündə günəşin doğduğu gürcülər artıq iki əsr yarımdan çoxdur ki, azərbaycanlıların əksəriyyət təşkil etdiyi tarixi Borçalı mahalını istədikləri kimi idarə edirlər. İki qonşu xalq arasında eniş-yoxuşun müxtəlif mərhələlərindən keçən münasibətlər hazırda yeni çalarlar almaqdadır.

Sovetlərin 71 illik hakimiyyəti başa çatar-çatmaz "xalqların qardaşlığı”, "hamımız qafqazlıyıq” və sair kimi deyimlərin real həqiqətdə lətifələrin sujet xəttindən o yana getmədiyi yenidən aydın oldu. Ancaq Gürcüstanda ictimai-siyasi sabitliyini mövcud olmadığı, Abxaziyada, Cənubi Osetiyada açıq separatçılıq hərakatlarıın baş qaldırdığı, ölkənin suverenliyi pozulduğu günlərdə azərbaycanlılar yaşadıqları ölkəyə sadiq vətəndaş olduqlarını əməlləri ilə sübuta yetirdilər.  Heç zaman Gürcüstan dövlətinin ərazi bütövlüyünün pozulmasına təşəbbüs göstərmədilər. Əksinə dövlətin gücləndirilməsi üçün rəsmi Tiflisin əsas dayağına çevrildilər.

Təəssüflər olsun ki, bu münasibətlər heç də qarşılıqlı xarakter daşımayıb. Gürcüstan 1991-ci ildə müstəqliiyini əldə edər-etməz əsasını hələ XX əsrin 40-50-ci illərində qoyduqları türk mənşəli qədim toponimlərin dəyişdirilərək gürcüləşdirilməsinə başlanıldı. Burada birmənalı olaraq əsas məqsəd yerli azərbaycanlı əhalini uzaq tarixi keçmişi ilə birləşdirən bütün mənəvi, ictimai, siyasi bağları qırmaq, onlara bura gəlmə olduqlarını təlqin etmək və milli mənşəyi ifadə edən mədəni-tarixi  abidələri dağıtmaq idi.

Addəyişmə prosesi Bolnisi (Çörük-Qəmərli) rayonundan başladı. Qoçulu Çapala, Cəfərli Samtredo, Mığırlı Vanati, İmirhəsən Savaneti, Aşağı Qoşakilsə Kvemo Arkvani, Muğanlı Farizi, Kolagir Surtava, Daşlıqullar Muxrani, Həsənxocalı Xidisquri, Əsmələr Mskneti, Arıxlı Naxiduri və s. adlandırıldı. Bir neçə ay ərzində əhalisi tamamilə Azərbaycan türklərindən ibarət 35 kəndin adı dəyişdirildi. Bolnisi şəhərinin 90% əhalisinin təşkil edən azərbaycanlılar zorla doğma yurdlarından çıxarıldı.  Xrami çayına Bolnisidə «Kçiya» adı verildi. Bütün bunlar azmış kimi Gürcüstan hakimiyyəti 1992-ci ilin oktyabrın 11-də keçirilən parlament seçkilərində bir nəfər azərbaycanlının belə qanunverici orqanda təmsil olunmasına imkan vermədi. Gürcüstanda rəsmi dövlət qəzeti olan «Sakartvelos Respublika» 10 iyun 1992-ci il tarixli sayında öz torpaqlarında yaşayan, gürcülərin hər zaman xoş münasibət gördüyü türklərin tarixinə və mənəviyyatına vurulan bu zərbəni "Tarixi həqiqətin zəfəri” adı altında sevinclə xəbər verirdi. Qamsaxurdiyanın prezidentliyi dövründə və Şvarnadzenin hakimiyyətini ilk illərində hökm sürən özbaşınalıq, qanunsuz silahlı dəstələrin mövcudluğundan ən çox əziyyət çəkən azərbaycanlılar oldu. 1988-ci ildə sayları yarım milyonu keçən soydaşlarımız kütləvi surətdə iş yerlərini itirir, getdikləri hər yerdə ölkəni tərk etmələri üçün təhdid olunurdular. Onlarla azərbaycanlı qeyd iolunan illərdə silahlı, kriminal dəstələrin silahlı hücumuna məruz qalaraq öldürüldü. İnsanlar doğma evlərinə nə qədər bağlı olsalar da, ağır sosial, kriminal, siyasi vəziyyətdən yaxa qurtarmaq üçün Azərbaycana və Rusiyanın müxtəlif vilayətlərinə üz tutmalı olurdular. Qeyd olunan tarixdən artıq 30 ilə yaxın müddət keçsə də, soydaşlarımızın sayı hələ də gəlib ötən əsrin 80-ci illəriin sonundakı rəqəmə yaxınlaşa bilməyib. 

Eduadr Şvarnadzenin 10 ilən yaxın davam edən hakimiyyəti dövrünü daha çox Gürcüstanda sabitliyin təmin olunması mərhələsi adlandırmaq olar. Ancaq bu dövrdə də istər yerli icra hakimiyyətlərində, istərsə də ölkə parlamentində azərbaycanlıların təmsilçiliyi dekorativ xarakter daşıyırdı və onların yüz minlərlə soydaşının həyatında mövcud olan mədəni, sosial, siyasi və digər onlarla problemin həllinə təsir imkanı yox idi.

2003-cü ilin Qızılgül inqilabı Gürcüstanın bütün əhalisinin, o cümlədən də azərbaycanlıların vətəndaş hüquq və azadlıqlarının kağız üzərindən real həyata keçməsi, diskriminasiya elementlərinin azaldılması, kriminal elementlərin tamamilə ləğv olunması, korrupsiyanın kökünün kəsilməsi ilə yadda qaldı. Təsadüfi deyil ki, təqribən 15 illik çətin və o qədər də xoş olmayan vəziyyətdən sonra Saakaşvilinin apardığı kompleks islahatların nəticəsi olaraq həyatlarında baş verən müsbət dəyişiklikləri Gürcüstan azərbaycanlıları hələ də unutmurlar. Məhz bu amillərə görə artıq neçə illərdir azərbaycanlıların verdiyi səslər müxalifətdə olmasına baxmayaraq, Mexail Saakaşvilinin lideri olduğu Vahid Milli Hərakat Partiyasının (VMHP) seçki göstəricilərində önəmli paya malikdir.

Etiraf etmək lazımdır ki, Gürcüstan əhalisinin, o cümlədən də azərbaycanlıların 1 oktyabr 2012-ci il parlament seçkilərində Bidzina İvanişvilinin rəhbərlik etdiyi Gürcüstan Arzusu-Demokratik Gürcüstan seçki blokunun deputat mandatlarının yarıdan çoxunu qazanması ilə hakimiyyətin yeni siyasi qüvvənin əlinə keçməsindən də xeyli gözləntiləri vardı. Ancaq indi qısa təhlilə cəlb etdiyimiz bəzi məsələlər hakim "Gürcü Arzusu” partiyasından olan hakimiyyət sahiblərinin azərbaycanlıları Qızılgül inqilabından əvvəlki illərdə olduğu kimi ikinci sinif millət görməsinin aydın sübutudur.

Ötən ilin oktyabrında Gürcüstanda keçirilən parlament seçkilərində azərbaycanlıların sayca üstünlük təşkil etdiyi Kvemo-Kartli (Borçalı) bölgəsində əldə olunan siyasi nəticə hakim "Gürcü Arzusu" partiyasını necə deyərlər ümüdləri yüklənən gəmiləri sularda batırdı. Gürcüstan müstəqillik əldə edəndən 2012-ci il seçkilərinədək adətən mütləq əksəriyyəti hakimiyyətdə olan partiyaya səs verən və əlahiddə siyasi fəallığı ilə seçilməyən azərbaycanlıların 2016-cı ilin oktyabr seçkilərində nümayiş etdirdiyi siyasi iradə hakim partiya üçün o qədər də gözlənilən olmadı. Marneuli (Sarvan) başda olmaqla Kvemo-Kartli bölgəsində azərbaycanlıların ortaya qoyduğu siyasi mövqe onların Gürcüstanın siyasi palitrasında daha böyük paya sahib olmaq, ölkənin idarəçiliyində daha fəal şəkildə iştirak etmək iddialarının ilkin simptomlarının açıq nümayişi oldu.Təbii ki, İvanaşvili iqtidarı bunu ciddi təhlil etməyin vacibliyini gözardı etmədi. 

Keçmişi kriminal elementlərlə, bugünü isə biznes elementləri ilə zəngin olan svan əsilli Tamaz Naverianinin hakim partiya tərəfindən 2016-cı ilin oktyabr seçkilərində Marneulidəkı 2 majoritar seçki dairələrinin birindən deputatlığa namizəd göstərilməsinin nəticəsi İvanaşvili iqtidarı üçün ciddi başağrısına çevrildi. Azərbaycanlılar, xüsusən gənclər arasında qısa müddətə papulyarlaşan, yerli sakinlərin hələ 2014-cü ildə Marneuli perefektliyi uğrunda apardığı kəskin seçki mübarizəsi ilə yaddaşda qalmağı bacaran Vahid Milli Hərəkat Partiyasının deputatlığa namizədi Əhməd İmamquliyevi dövlətin bütün inzibati resurslarının Tamaz Naverianin xeyrinə cəlb olunmasına, seçicilərin hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən açıq təhdid olunmasına baxmayaraq, ilk iki mərhələdə məğlub etmək mümkün olmadı. Əhməd İmamquliyev bütün gürcüstana səs salan seçki mübarizəsi ilə 48% səslə rəqiblərinə qalib gəldi. Seçki günü Sarvanın ən böyük kəntlərindən olan Qızılhacılıda hakim partiyadan olan seçki komiisiyası üzvlərinin və icra qurumlarının seçki saxtakarlığı cəhdinə qarşı yüzlərlə insan dinc etiraza, üsyana qalxdı. Marneuli şəhəri boyunca yürüşə çıxan yüzlərlə azərbaycanlı nəinki bütün Gürcüstanın, həmçinin Azərbaycanın, hətda Avropa ölkələri və ABŞ mediasının da diqqətini çəkməyi bacardı. "Gürcü Arzusu” Partiyası iqtidarı Qızılhacılı kəndində seçki saxtakarlığına etiraz edən  azərbaycanlılardan 6 nəfəri dərhal həbsə aldı. Rayona xüsusi təyinatlı silahlı qoşun dəstələri yerləşdirildi və qeyri-rəsmi fövqaladə vəziyyət rejimi yaradıldı. Buna paralel olaraq müxalif Vahid Mili Hərakat Partiyasının azərbaycanlı namizədinin seçki qərargahına bu və digər şəkildə yardım edən bütün sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan yerli azərbaycanlılar müxtəlif əsassız bəhanələrlə yüz minlərlə lari məbləğində vergi sanksiyasına cəlb olundu. Seçkinin III turunda bütün inzibati orqanların seçiciləri total şəkildə qorxu altında saxlamsı və külli miqdarda sərf olunan maliyyə vəsaitinin hesabına Tamaz Naverianini nəhayət ki, deputat mandatı ilə təmin etmək mümkün oldu.

Bolnisidə (Çörük Qəmərlidə) yenə müxalif VMHP-nın deputatlığa majoritar namizədi 27 yaşlı Samirə İsmayılova hakim partiyanın nümayəndələrinin xüsusi gərginlik yaratmaq cəhdlərindən uğurla yayınaraq seçicilərin yarıdan çoxunun səsini almağı bacardı. Ancaq burada da Gürcüstan hakimiyyəti seçkinin nəticəsini  41 nömrəli "Gürcü Arzusu” Partiyasının milliyətcə erməni olan, özünü svan kimi təqdim edən namizədi, rayonun icra başçısı (qamqabeli) vəzifəsindən az əvvəl istefa verən Qoqo Mishveanilinin xeyrinə saxtalaşdıraraq daha bir azərbaycanlının parlamentdə təmsil olunmaq hüququnu əlindən aldı.

İki sutka sonra Gürcüstanda növbəti yerli seçkilər keçiriləcək. Yeni qaydada keçiriləcək seçkilərdə seçicilər 5 şəhər və 59 rayonda mer, eləcə də 64 bələdiyyə məclisinin üzvlərini, ümumilikdə 2058 yerli deputatı seçəcək. 3 milyon 440 min 123 seçicinin qeydə alındığı marafona 22 partiya və 5 blok qatılıb. Bələdiyyə məclislərinin 1088 deputatı majoritar sistemlə, 970 üzvü partiya siyahıları üzrə seçiləcək. Mer postları uğrunda mübarizəyə 44-ü qadın olan 378 namizəd qoşulub. Oktyabrın 21-də keçiriləcək seçkilərdə bülletenlər üç rəngdə (mavi, çəhrayi və açıq yaşıl) çap olunaraq seçicilərin ixtiyarına veriləcək. Birinci-mavi rəngdə, partiyanın və seçki blokunun seçilməsi üçün, ikinci-çəhrayı rəngdə, bələdiyyə məclisinin (sakrebulo) majoritar üzvünün seçilməsi üçün, üçüncü- açıq yaşıl bülleten - şəhər meri və ya özünü idarəetmə orqanının seçilməsi üçün. Soydaşlarımızın yığcam şəkidə yaşadıqları rayonlarda yaradılan 208 seçki məntəqəsində seçki büllütenləri qarışıq – gürcü və Azərbaycan dilində olunacaq.

Təəssüflər olsun ki, yaşadığı torpaqların minillərdir yerli sakinləri olan azərbaycanlılara qarşı olan açıq siyasi diskirminasiya siyasəti siyasi proseslərin həyacanın artdığı hazırkı ərəfədə nəinki azalıb, əksinə bu seçkilərdə daha mənfi çalarları ilə özünü büruzə verməyə başlayıb. Bu arzuolunmazlığı hakim "Gürcü Arzusu" Partiyasının bu ilki yerli seçkilərdə azərbaycanlılara və ermənilərə münasibətində olan fərqdə daha asanlıqla görmək mümkündür. "Gürcü Arzusu" partiyasının əhalisinin əksəriyyətini ermənilər təşkil edən iki rayonu üzrə merliyə namizədləri və bələdiyyə (sakrebulo) üzvlüyünə proporsional siyahı ilə irəli sürdüyü namizədlərin seçilmək ehtimalı yüksək olan ilk onluğu demək olar ki, hamısı yerli ermənilərdən ibarətdir. Hakim partiya Axalkalaki rayonunun meri vəzifəsinə  İurik Unanyanın, Ninotsminda rayonunun meri vəzifəsinə isə Anivard Mosoyanın namizədliyini irəli sürüb.

Ölkə.Az