Hansı əlamətlər dəmir çatışmazlığının göstəricisidir?

"Ölkə.Az" day.az-a istinadən xəbər verir ki, minerallar da vitaminlər kimi orqanizmdə düzgün fəaliyyət imkanı yaradır. Onlar insan orqanizminin düzgün maye tərkibi, qan və sümük toxumalarının istehsalı, həmçinin əsəb sisteminin düzgün fəaliyyəti üçün zəruridir. Məhz buna görə də qida rasionuna sağlamlığı qorumaq üçün mineralların əlavə edilməsi vacibdir. Orqanizm üçün vacib olan mikroelementlərdən biri də məhz dəmirdir.

Dəmir çatışmazlığı körpələrin zəka səviyyəsində problemə səbəb olur

Hemoqlobin istehsalı və qırmızı qan hüceyrələrinin oksigenlə zənginləşməsi üçün zəruri olan dəmir, sağlam immun sistemi üçün vacibdir. Orqanizmdə dəmir çatışmazlığının əlamətlərinə gəldikdə, bunlar, əsasən, zəif dırnaqlar, saçların tökülməsi, tez yorulma, solğunluq, başgicəllənmə və anemiya - qanazlığıdır. Onu da qeyd edək ki, C vitamininin qəbulu dəmirin mənimsənilməsini 30 faiz artırır.

Ümumiyyətlə, dəmir çatışmazlığının böyümə, inkişaf və qidalanmayla yaxın əlaqəsi olduğunu bildirən həkim-pediatr Leyla Səfixanova deyir ki, qidada dəmirin 10 faizi qəbul edildiyi üçün körpə vaxtı qidalanma zamanı gündəlik 8-15 mq dəmir alınması lazımdır:

"Sağlam və vaxtında doğulan bir körpədə ehtiyat dəmir ilk 5-6 aydakı qan üçün kifayətdir. Erkən doğulan uşaqlarda isə dəmir ehtiyatı daha tez tükənir və qidadakı dəmir üstünlük təşkil edir. Yeni doğulan körpələrin əsas qidası süd olsa da ana və inək südündəki dəmirin miqdarı kifayət etmir. Ana südünün ən üstün cəhəti dəmirin 49 faizinin körpə tərəfindən qəbul edilməsidir. İnək südündəki dəmirin sadəcə 10 faizi qəbul edilir. Uşaq ana südü alsa da 6 aydan etibarən dəmir tərkibli əlavə qidalar qəbul etməlidir".

Həkim onu da vurğuladı ki, uşaqların böyük bir hissəsi ilk 2 yaşda çox süd qəbul etdiyi üçün 6-24 ayda dəmir çatışmazlığına sıx rast gəlinir. Dəmir qəbulunu əngəlləyən qidaların çox istifadəsi də bu çatışmazlığı artırır. Daha böyük uşaqlarda qanazlığı müşahidə edildikdə dəmir çatışmazlığından başqa, qan itkisi də nəzərə alınmalıdır. Həkimin sözlərinə görə, dəmir çatışmazlığı zamanı böyümə, immun sistemi, dəridə dəyişikliklər baş verir, iştahsızlığa çox rast gəlinir. Körpələrin süd əmdiyi dövrdə dəmir çatışmazlığı zəka səviyyəsində problemə səbəb olur. Dəmir çatışmazlığı olan xəstələr buz, torpaq, limon qabığı və s. yeyirlər, mazut qoxusundan zövq alırlar.

Bu problemi aradan qaldırmaq mümkündürmü?

Dəmir çatışmazlığında ilk olaraq ehtiyat dəmir, sonra qan dəmiri azalır və nəhayət, buna qanazlığı əlavə olunur. Dəmir çatışmazlığının müalicəsi zamanı qəbizlik və qarın ağrısı ən sıx rast gəlinən amillərdir.

Həkimin sözlərinə görə, hər 6 aylıq körpəyə 1 mq dəmir qüvvətləndiricisinin verilməsi faydalıdır. Eyni zamanda, dəmirlə zəngin ət, yumurta, meyvə, qaraciyər, tərəvəzdən istifadə edilməlidir. Dəmir çatışmazlığını aradan qaldırmaq üçün limon, naringi, portağaldan bol miqdarda istifadə edilərkən dəmir qəbulunu azaldan çay məsləhət bilinmir.

Onu da qeyd edək ki, ilk 1 yaşda hər körpənin qanazlığı səviyyəsi araşdırılmalıdır. Hətta uşağın dərisinin rəngi hər zaman qanazlığından xəbər verməyə bilər. Çünki çox solğun görünməsinə baxmayaraq, qanazlığı olmayan bir çox uşaq var. Qanazlığı və dəmir çatışmazlığı olan uşaqda dəmir ehtiyatını bərpa etmək üçün 6 ay müalicə aparılmalıdır, 3 və 6 yaşda da bir dəfə qanın təkrar yoxlanmasına ehtiyac var. Bir məqamı da unutmaq olmaz: inək südündən bir yaşından əvvəl istifadə zərərlidir. Erkən doğulan uşaqların isə gündəlik 2-4 mq dəmir qəbul etməsi zəruridir.

Yemək zamanı çay içmək kimi vərdişlər dəmir çatışmazlığı anemiyasına təkan verir

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, dünyada 4-5 milyarda yaxın insanda, yəni əhalinin 66-80 faizində dəmir çatışmazlığı var ki, bunlardan da 2 milyardı anemiya səciyyəlidir. Qanazlığı-anemiya ilə müşayiət olunan dəmir çatışmazlığına daha çox uşaqlarda və reproduktiv yaşlı qadınlarda rast gəlinir.

O da göstərilir ki, hamilə qadınların ölüm hallarının 20 faizi məhz bu səbəbdən baş verir. Hazırda inkişaf etmiş ölkələrdə yeni doğulan körpələrin ölümü 75-85 faiz hallarda erkən neonatal dövrdə baş verir ki, bunun səbəblərindən biri məhz anemiyadır. Hesablamalara görə, hər 2 hamilə qadından birində, hər məktəblidən 4-də qan azlığı var.

Sitrus meyvələri, çiyələk, pomidor, bibər və bəzi tərəvəzlər dəmirin orqanizm tərəfindən mənimsənilməsini gücləndirir. Taxıl, kəpək, qəhvə, çay kimi ərzaqlar isə dəmirin sorulmasına mane olur. Ona görə də yemək zamanı çay içmək kimi düzgün olmayan qidalanma vərdişi dəmir çatışmazlığı anemiyasına təkan verən səbəblərdəndir. Malyariya və bağırsaq qurdları ilə yoluxma da dəmir çatışmazlığını kəskin artırır.

Mütəxəssislərin fikrincə, ərzağın qida əlavələri ilə zənginləşdirilməsi mikroelement çatışmazlıqlarının azaldılmasının ən səmərəli yoludur. Ölkəmizdə də bu məqsədlə ən çox istifadə olunan çörəklə dəmirin qəbulunu artırmaq üçün taxıl və unun qida əlavələri ilə zənginləşdirilməsi önəmlidir. YUNİSEF-in Azərbaycandakı nümayəndəliyi və Qida Mikroelementləri üzrə təşəbbüsünün hesablamalarına görə, Azərbaycanda unun dəmir və folium turşusu ilə zənginləşdirilməsi nəticəsində dəmir çatışmazlığı anemiyasının yayılmasını 33 faizə qədər aşağı salmaq mümkündür.

Tibb elmləri namizədi, həkim İsgəndər Bağırovun sözlərinə görə, dünyada çox
yayılmış qan xəstəliklərindən Azərbaycanda daha çox bu patologiyalara - irsi hemolitik anemiya, qazanılmış anemiya və onkohematoloji xəstəliklərə rast gəlinir. O da vurğulandı ki, alimlərin apardıqları araşdırmalar nəticəsində yeniyetmə qızlarda daha çox gizli dəmir defisitinin olduğu məlum olub.

Azərbaycanda irsi hemolitik anemiyalardan talassemiya və eritrositlərin fermentopatiyası mövcuddur. Qazanılmış anemiyalardan isə demir defisitli anemiyalar daha çox yayılıb. Hamilə qadınların 40 faizə qədərində bu xəstəliklərə təsadüf edilir. Həkimin sözlərinə görə, ümumiyyətlə, insanlar dəmir çatışmazlığı, anemiya kimi problemi qida rasionuna diqqət etməklə aradan qaldıra bilərlər. Amma bir çox hallarda insanlar ən son vəziyyətdə buna cəhd göstərirlər ki, bu da problemi qaçılmaz edir.