“Heydər Əliyev mərkəzində nümayiş olunan eksponatlar yalançı erməni tarixini ifşa etmək baxımından çox əhəmiyyətlidir”
Bunu “Ölkə.Az”a açıqlamasında Qafqaz Tarixi Mərkəzinin direktoru Rizvan Hüseynov deyib.
Onun sözlərinə görə, İrəvan orta əsrlərdə Azərbaycan üçün çox mühüm əhəmiyyət kəsb edən strateji bir məkan olaraq Osmanlı dövləti ilə Səfəvi dövlətinin sərhəddində yerləşib.
“Bununla yanaşı, Azərbaycanın böyük bir mədəniyyət mərkəzlərindən biri olub. İrəvan qalası Şah İsmayıl Xətainin əmri əsasında Rəvanqulu adlı sərkərdə tərəfindən tikilib. Qalanın tikintisi ilə bağlı iki tarix mövcuddur. Tarixi mənbələrdə qalanın 1504 və 1507-ci ildə tikildiyi qeyd olunur. Qala 1511-ci ildə istifadəyə verilib. Yerli əhali isə türklər olub”,- tarixçi bildirib.
O, əlavə edib ki, qala əsrlər boyu əldən-ələ keçib:
“Hətta Osmanlı Səfəvi dövləti arasındakı müharibələrdə qala müəyyən dağıntıları məruz qalıb. Lakin sonradan bərpa olunub. 18-ci əsrdə Səfəvi dövləti dağıldıqdan sonra yerində İrəvan xanlığı yaradılıb və bu qala 19-ci əsrdə ruslar tərəfindən işğal olunanadək və ondan sonra da İrəvan xanlığının mərkəzi olub.
Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Rus qoşunları İrəvan qalasını ələ keçirmək üçün 24 il mübarizə aparıblar. Yalnız 24 illik mübarizədən sonra İrəvan qalasını ələ keçiriblər. Qala öz möhtəşimliyini 20-ci əsrin 30-cu illərindək qoruyub saxlayıb. Hətta Çar Rusiyası bu qalanı dövründə bərpa etmək istəyib. Lakin Çar Rusiyası dağılaraq yerində sovetlər birliyi qurulduqdan sonra həmin qala sovet Ermənistanı tərəfindən məhv edilib”.
O, bildirib ki, məhz XX əsrin əvvəllərində İrəvan qalası, həmin ərazidə olan Xan sarayı, karvansaraylar, hamamlar və digər tarixi mədəniyyət abidələri ermənilər tərəfindən qəsdən məhv edilib:
“Ermənilər bu yolla türklərə məxsusu tarix və mədəniyyətə silməyə çalışıblar. Dağıdılan ərazilərdə isə konyak zavodu, digər inzibati və yaşayış binaları tikilib. Bununla paralel olaraq orada yaşayan türkləri tədricən yaşadıqları ata yurdlarında çıxarmağa başladılar. Ermənilər məhv etdikləri bu tarixi və mədəniyyət abidələrinin yerində guya Urartu dövlətinə- 2800 il bundan əvvələ aid saxta Erebuni abidəsinin tapıldığını elan etdilər. Ermənilərin saxta Erebunu haqqında yazdıqları isə nə dünya, nə də Rus tarixçiləri tərəfindən qəbul edilmədi. Ermənilər tarix boyu bu cür saxta cə yalançı yolla təbliğat aparmaqdadırlar. Lakin H.Əliyev Mərkəzində nümayiş etdirilən eksponatlar bir daha sübut edir ki, bu coğrafi məkanın əsrlər boyu yerli əhalisi türklər olub və mədəniyyəti də onlar formalaşdırıb. Burada mədəni irsi formalaşdıran Azərbaycan türkləri olub”.
Sərgidə nümayiş olunan eksponatlara gəldikdə R. Hüseynov bildirib ki, təqirbən iki il bundan öncə Gürcüstanın Mili Mizeyinin Arxivində aparılan araşdırmalar zamanı orada İrəvan xanlığına aid çoxsaylı əşyalar aşkar edilib:
“Çox güman ki, bu əşyaları Çar Rusiyası İrəvan xanlığını işğal etdikdən sonra Tiflisə aparıb. Həmin eksponatlar indiyədək Gürcüstan Milli Muzeyinin zirzəmilərində qalıb. Burada İrəvan xanlığına aid bayraqlar, silahlar, müxtəlif məişət əşyaları, geyimlər, mebellər, nadir kitablar, qadın bəzək əşyaları var. Bu eksponatların müəyyən qismi H.Əliyev Fondunun və Mədəniyyət nazirliyinin dəstəyi ilə bərpa olunur. O eksponatlar H.Əliyev Mərkəzində nümayiş etdirmək üçün Bakıya gətirilib”.
Tarixçinin sözlərinə görə, bütün bunlar bir daha sübut edir ki, bu ərazilərdə tarix boyu nəinki erməni dövlətçiliyi, heç kompakt halda yaşayan erəmənilər olmayıb: “Ermənilər bu ərazilərə 19-cu əsrin birinci yarısından etibarən Çar Rusiyası tərəfindən müxtəlif qonşu bölgələrədn köçürülüb. Bununla bağlı Rusiya arxivlərində yetərincə məlumatalr və faktlar var”.
O, əlavə edib ki, nümayiş etdirilən bu eksponatlar vasitəsi ilə bir daha yalançı erməni tarixini ifşa etmək baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir: “Sərgidə nümayiş etdirilən tarixi mədəni irsimizə aid eksponatlar bir daha bunu sübut edir. Artıq sərgiyə Rusiyadan və digər ölkələrdən mütəxəssislər dəvət etmişik. Onlar sərgidə nümayiş etdirilən mədəni irsimizə aid eksponatlara baxdıqdan sonra fikirləri tamamilə dəyişib. Onlar bir da bu torpaqların əsl sahibinin Azərbaycan türklərinin olduğunu təsdqiləyiblər. Odur ki, biz tarixi mədəni irsimizdən istifadə etməklə ermənilərin saxta təbliğatının qarşısını ala bilərik. Arxivlərdə təkcə geyim əşyaları, tarixi, mədəni abidələrə aid faktlar nümayiş etdirilmir. Eyni zamanda ərazidə mövcud olan dövlətlərin dövlət atributları hesab edilən bayraqlar, pul sikkələri, silah-sursatı var. Bütün bunlar tarixi gerçəkliyi nümayiş etdirmək baxımından mühüm əhəmiyyətə malikdir”.
Son olaraq R.Hüseynov onu da bildirib ki, Gürcüstan Milli Muzeyinin Arxivində təkcə İrəvan xanlığıan deyil, digər Bakı, Quba, Şirvan, Lənkəran, Naxçıvan, Şəki xanlığına aid minlərlə əşyalar var: “Bu istiqamətdə ciddi işləmək lazımdır”.
Mürtəza
Ölkə.Az
