Keçmiş məhbuslar ombudsmanla bağlı xatirələrini danışır
Əvəz Zeynallı: “Dəfələrlə ona müraciət etdim, bir dəfə də yanıma gəlmədi”
Pərviz Həşimli: “Elmira xanıma başıma gətirilən işgəncələri danışdım, amma onu əsas maraqlandıran saxlanma şəraiti oldu”
Rəşadət Axundov: “Aparatın işçisi dedi ki, bəzi xəstəliklərdən qorunmaq üçün həbsxana yaxşı yerdir, çöldə bunlardan qaçmaq çətin olur”
Bu günlərdə Ombudsman Aparatı və onun fəaliyyəti yenidən gündəmə gəlib. Xüsusən də işgəncəyə məruz qalan iki siyasi məhbusla bağlı “onlara heç bir təzyiq olmayıb” açıqlaması onsuz da bu günə qədər sözügedən qurumla bağlı neqativ fikirləri daha da artırıb.
Ölkə.Az xəbər verir ki, musavat.com keçmiş siyasi məhbusların bu institut, eləcə də onun rəhbəri Elmira Süleymanova barədə fikirlərini, xatirələrini öyrənib. Məhbus olduqları dönəmdə ombudsman aparatına müraciət ediblərmi, bu müraciətin hansı faydası olub? Konkret olaraq E.Süleymanova onlara baş çəkibmi?
“Xural” qəzetinin baş redaktoru Əvəz Zeynallı bildirdi ki, əslində normal ölkələrdə ombudsman yaxşı xatirələrlə qalmalıdır. Onun sözlərinə görə, həbs olunanda bu aparat barədə məlumatı olduğu üçün gözləntilərini də yüksək tutmayıb: “Şəxs olaraq gözləntim olmayıb. Ağır və qarşışq situasiyalarda olanda dəfələrlə ombudsmana müraciət etmişəm. Elmira Süleymanova bir dəfə də olsun yanıma gəlməyib. Aparatın əməkdaşı Vüqar Məhərrəmov hər reaksiyada gəlirdi. Amma kimsə aparatdan gələcək, hansısa problemi həll edəcək, ağır məşəqqətli probleminin həllində kömək edəcək... buna ümid etmək olmaz. Bilirsiz, müqəddəs yer boş qalmır. Gələcəkdə həbs olunacaq şəxslər də indidən bunu göz önünə alsınlar”.
Ə.Zeynallının sözlərinə görə, Ombudsman Aparatından gələnlər əsasən çay içər, xoş xatirələrini danışarlar: “Sonra da deyərlər ki, özünüz situasiyanı bilirsiz də, məlumdur... Əksinə, onlar sizdən kömək istəyərlər ki, nə edək. Sonuncu hadisədə iki cavana qarşı işgəncə faktını inkar etmələri isə məlum idi. Bu uşaqların problemi ombudsmanın boyunu aşar”.
NİDA üzvü Rəşadət Axundov isə bu qurumla bağlı xatirəsini sosial şəbəkədəki statusunda paylaşıb: “Ombudsman Aparatından bir dəfə bizə baş çəkməyə gəlmişdilər Kürdəxanıya. Biri də həkim idi. Soruşdu, nə problemin var. Dedim, indilik problem yoxdur, ancaq mən uşaq vaxtı xəstəlik keçirmişəm, qaraciyərim zədəlidir, ATF çatışmazlığıdır, təhlükəli hal yaranarsa qanın sidik kanalıyla ifraz olub ölüm təhlükəsi yaranması halı da ola bilər. Vəkillərim də bu barədə məhkəməyə vəsatət verib ev dustaqlığı üçün, xahiş edirəm, siz də qeyd edin bunu və aidiyyatı orqanlara müraciət edin. Həkim dedi ki, bala, bilirəm bu xəstəliyi, xəbərin var də siqaret, içki, soya fəsiləsindən olan bitkilər, analgin kimi dərmanlar ziyandır. Dedim, hə, bilirəm. Qayıtdı dedi ki, bu zərərli şeylərdən qorunmaq üçün həbsxana yaxşı yerdir, çöldə bunlardan qaçmaq çətin olur”.
Jurnalist və hüquq müdafiəçisi Pərviz Həşimli dedi ki, “ombudsman hardadır, niyə gəlib baş çəkmir” çağırışını istintaq dövründə, məhkəməyə gətiriləndə səsləndirib. Müsahibimizin sözlərinə görə, bunu jurnalistlərin yanında dediyi üçün tez bir zamanda mediada yayılıb: “O çağırışdan sonra Elmira Süleymanova yanıma gəldi. Hər şeyi, başıma gətirilən bütün işgəncələri danışdım. Amma onları daha çox saxlanma yeri ilə bağlı məsələlər maraqlandırırdı. Bakı təcridxanasında insana heç nə etmirlər. Ona dedim ki, başıma qara torba taxıb, başqa korpuslara aparırlar. Halbuki saxlanma müddəti başa çatandan, ya da istintaqa çağırış olanda apara bilərlər. Onlarsa mənim başıma qara torba keçirib, 5-6 saat rəhbərliyin oturduğu korpuslara aparırdılar”.
Müsahibimiz xatırlatdı ki, eyni addımı rəhmətlik hüquq müdafiəçisi, İşgəncələrə qarşı Azərbaycan Komitəsinin rəhbəri Elçin Behbudov da atırdı: “O da yemək və su verilməsi ilə maraqlanırdı. Allah rəhmət eləsin, amma Behbudov həyatında heç bir zaman MTN-in təcridxanasında monitorinq aparmayıb. Kameraların qapısını açıb gəlməyib. Ombudsman aparatının işçiləri də xəbərdar etmədən baş çəkməlidir. Amma onlar əvvəldən zəng vurur, bir gün sonra gələcəklərini deyirdilər.. Hansısa kameralarda işgəncəyə məruz qalmış insanlar olur. Türmə rəhbərliyi də bunların gəlişinə qədər onları dərhal gizlədirdi. Onlar kameraları açıb baxanda işgəncəyə məruz qalmış insanları görmürlər. Həbsimin sonuncu 8-ci ayında mənim yanıma gəlmişdilər, mənimlə eyni kamerada işgəncəyə məruz qalmış bir məhbus vardı. Ombudsman aparatından gələnə qədər onu aparıb, 2 saat gizlətdilər”.
P.Həşimli hesab edir ki, ombudsmanın bu məsələlərə gücü çatmır. Müsahibimiz dəfələrlə E.Süleymanova ilə söhbət etdiyini dedi: “O da istəyər ki, məhbuslara qarşı insani rəftar olsun. Konvensiya qəbul edilib ən azı. Hətta mənimlə bağlı bir dəfə Eldar Mahmudova müraciət etmişdi ki, məni MTN-in təcridxanasından köçürsünlər. O da cavab yazmışdı ki, təhlükəsizliyi üçün burda qalmalıdır. Guya İstintaq təcridxanasında olanda mənim təhlükəsizliyimə nəsə olacaqdı. Bütün hallarda ombudsman onların qarşısında gücsüzdür”.
Musavat.com xatırladır ki, ombudsman institutu konstitusiya qanununa əsasən, 2002-ci ilin 2 iyul tarixində Milli Məclisin prezident tərəfindən irəli sürülən üç namizəd arasından ilk ombudsmanı seçməsi ilə təsis edilib.
Ombudsman konstitusiyada və Azərbaycanın qoşulduğu beynəlxalq müqavilələrdə təsbit olunmuş insan hüquq və azadlıqlarının pozulmasının qarşısını almaq üçün geniş mandata sahibdir.
İnsan hüquqları, uşaq hüquqları, informasiya üzrə ayrı-ayrı ombudsman institutları olan bir çox ölkələrdən fərqli olaraq, Azərbaycanda cəmi bir ombudsman institutu konstitusiyada təsbit edilmiş insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsinə nəzarət edir.
Vətəndaşların informasiya əldə etmə hüququnun təmin olunmasına nəzarət əvvəlcə fərqli bir institut üçün nəzərdə tutulsa da, bu səlahiyyət də sonradan ombudsman institutuna həvalə edilib. Maliyyə sektorunda istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi və onların problemlərinin asan həlli üçün isə ayrıca maliyyə ombudsmanı institutunun təsis edilməsi planları mövcuddur.
Ombudsman institutu barədə zaman-zaman yayılan hesabatlarda diqqəti çəkən əsas cəhət isə bu instituta rəhbərlik edən şəxsin məvacibi ilə bağlıdır. Ombudsmanın aylıq vəzifə maaşı əvvəlcə qanunla 1,800 manat həcmində müəyyən edilsə də, daha sonra bu rəqəm 2,025 manata qədər artırılıb.
