Keyfiyyətsiz hərbi hazırlıq dərsləri və ləğv edilmiş hərbi kafedraların günahı kimdədir?

Heç kimə sir deyil ki, orta məktəblərdə hərbi hazırlıq dərsləri çox zəif keçirilir, hətta bu dərslər əhəmiyyətsiz hesab olunur. Məktəblərdə hərbi hazırlıq dərslərinin aşağı səviyyədə keçirilməsi ilə yanaşı universitetlərdə də hərbi kafedralar ləğv edilib. Müharibə şəraitində yaşayan ölkə üçün bunların olmaması təbii ki, orduda müəyyən problemlərə səbəb olub.

Bunlarla bağlı "Ölkə.Az"-ın suallarını ehtiyatda olan zabit, Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı, hərbi ekspert Abuzər Əbilov cavablandırıb:

- Orta məktəblərdə hərbi dərslər niyə zəif, bir çox yerlərdə isə demək olar ki, keçirilmir. Bunun səbəbləri?

- Keçən müsahibəmdə bu məsələyə bəsit də olsa toxundum. Bu gün təhsil sahəsində ən bərbad durum məhz bu məsələdədir desəm yanılmaram. Ümumən bu məsələdə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 1998-ci il 29 may tarixli 119 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş "Gənclərin ibtidai hərbi hazırlıq Əsasnaməsi"ndə çox böyük boşluqlar var. Bu qərarın müddəalarını demək olar ki, son dəyişikliklərdən sonra heç bir fəaliyyəti olmayan, işi gücü “avtoşkolalar” olan ölü bir qurum -b"Azərbaycan Respublikasının Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin tabeliyində "Hərbi Vətənpərvərlik və Mütəxəssis Hazırlığı Mərkəzi" Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinə yükləyiblər. Burada baxış bucağı cox səhvdır. Gəlin baxaq:

Müasir təhsil sistemində “İlkin hərbi hazırlıq” anlayışı məhdud bir sahəni əhatə edir. Məhz bu fənnin tədris və təliminə yuxarı sinif şagirdləri cəlb olunur. Lakin 5-6-cı sinifdən isə zoologiya, biologiya fənləri tədris olunur. Yaxşı, bu şagird Süleyman peyğəmbər kimi otların, quşların dilini hələ kiçik yaşlarından məktəb fənləri vasitəsi ilə öyrənib, gələcəkdə Süleyman peyğəmbər olacaqsa, axı kiçik yaşlarından vətənin müdafiəsinə köklənməsə, onun elminin də üstəlik peyğəmbərliyinin də heç bir  mənası yoxdur. Bunun üçün də bu gün təhsil sistemində problemini qaldırdığımız fənn qara yara olaraq qalır. Burada bir çox müddəalar həll olunmamış qalır. Məsələn: pedaqoq heyəti - bu kontingent təhsil sistemində ən əzabkeş bir hissədir. Çünki əsasən dərs sayı və vəzifə maaşı anlamında onlar tamamilə başqa müəllimlərdən fərqlidirlər. Başqa fənn müəllimlərindən fərqli sayda az maaş alan bu ixtisaslı pedaqoqların əməyi heç də başqa müəllimlərdən asan deyil. Əgər başqa müəllimlər bir fənni şagirdlərinə öyrədirlərsə, bu pedaqoqlar əhatəli şəkildə, həm silah-sursat, həm nizamnamələr, həm texnika, həm istismar, həm təhlükəsizlik texnikası, həm ilkin tibbi yardım, həm vətənpərvərlik anlayışı və s. kimi məsələləri bir fənnin içində daşıyırlar. Bu kontingenti məhz maaş baxımından belə ayırmaq düzgündürmü? Baxın, məktəbə dərs üçün gedən müəllim də ailə sahibidir və onun da gündəlik transport, qida, kommunal və ailə xərcləri var. Bunların içində çabalayan müəllim keyfiyyətli və müasir dərslər keçə bilərmi? Bu gün bu fənni keçmək üçün əyani vəsait yetərincədir? Mənim məlumatıma əsasən, Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin məktəblərə verdiyi silah simulyatorları bu gün də qurulmamış qalır. Təhsil Nazirliyi bu işin yekunu üçün heç bir əməli tələb eləmir. Nazirlik bu fənlərin keçirilməsi üçün Müdafiə Sənayesi Nazirliyinə, hətta Azərbaycan istehsalı olan bir çox silah, sursat, vasitə və texnikaların təlim modellərini niyə sifariş vermir? Məktəblərin bir çoxunda idman şəhərcikləri, stadionlar var. Lakin ən vacib olan “hərbi hazırlıq“ şəhərcikləri varmı? Bəs nə qədər bu fənnin ağırlığını bellərində daşıyan fənn müəllimlərinin şəxsi həvəsinə kustar stendlər yaradılacaq, şagird avtomatın “skeletini” sovetdən qalmış və lüğətlə səhv tərcümə olunmuş plakatlarda görəcək? Bu məsələdə məhz Təhsil Nazirliyinin məsələyə bəsit və loyal yanaşması anlaşılmazdır.

- Bu məsələdə Müdafiə Nazirliyi, yoxsa Təhsil Nazirliyi günahkardır?

- Mən deyərdim ki, hər ikisi. Yazılmış qanunlar anlamında, yazılmamış qanunlar müddəası da var. Bu millətin gələcəyi, onun vətənpərvər cəmiyyətinin yetişməsi və Dövlətçiliyin təhlükəsizlik məsələsi də öndə olmalıdır. Əgər Təhsil haqqında qanunda bu müddəalar yoxdursa və yaxud bu günün tələbinə cavab vermirsə, buna MM tərəfindən yenidən baxılmasını gözləmək lazım deyil. Nazirliklər öz aralarında razılığa gələrək, şagirdlərin səhra toplanışlarını mütəmadiləşdirə və günün tələblərinin səviyyəsinə çatdıra bilərlər. Gəlin baxaq:

Vətəndaş 18 yaşına çatdıqdan sonra həqiqi hərbi xidmətə çağırılır. Bu zaman o 3 aylıq “karantin“ dediyimiz vaxtda “ilkin əsgəri hazırlıq” kursunu keçir. Bu zaman komandirlər elementar hərbi anlayışı olmayan kontingentlə üzləşirlər. Ancaq Təhsil Nazirliyi Müdafiə Nazirliyinin şəxsi heyətlə işlər və döyüş hazırlığı idarələri ilə sıx əlaqədə olaraq, şagirdlərin praktiki-səhra məşğələlərini təşkil etsə, Təhsil Nazirliyinin tələbi ilə, Müdafiə Nazirliyinin nəzdində olan kinostudiya məhz təhsil müəsisələri üçün “ilkin əsgər hazırlığı”, “silah və texnika ilə tanışlıq”, “silah və vasitələrlə davranışda təhlükəsizlik qaydaları”, “hərbi əməliyyatlar zamanı ilkin tibbi yardım” və s. kimi mövzularda təlim filmləri hazırlasa, gənc orduya tam məlumatsız getməz. Bu zaman orduda və məhz “ilkin əsgər hazırlığı” kurslarında komandirlər həddən artıq çətinliklə rastlaşmaz, bu işə cəlb olunan şəxsi heyətə qənaət olunar və keyfiyyət də yüksək olar. Məhz Təhsil Nazirliyi və Müdafiə Nazirliyinin “qərar və əmr gözləməsi” bu kimi problemlərin həllinə mane olur. Bir çox fənn müəllimləri, direktorlar və təhsil idarəsində olan keçmiş hərbçilər parakəndə şəkildə bu problemi həll etməyə çalışırlar. Bu zaman yeni bir problem ortaya çıxır. 

Məktəblərdən HH-lərə şagirdləri aparmaq ücün transport sifariş olunur, nəticədə valideynlərdən həmin sifarişli transportun pulunu ödəmək üçün maliyyə vəsaiti yığılma məsələsi qabarır, şagirdlərin çöl şəraitində qidalanması, evdən götürülən buterbrod və sərinləşdirici içkilər reallığa yüklənir. Məgər dövlətimiz belə kasıb bir Afrika dövlətidir ki, bu məsələnin çözülməsi böyük problem yaratsın. Təhsil və Müdafiə nazırlikləri maliyyə vəsaiti yüksək olan bir nazirliklərdir. Yəqin ki, aralarında razılıq olarsa bu cür kiçik məsələləri həll etmək olar. Ölkə Prezidenti və Ali Baş Komandan belə lazımı və vacib məsələlərdə yeni ideyalara, müstəqil razılaşmalara heç bir məhdudiyyət qoymur. Xalqın, Vətənin xeyrinə olan məsələdə Təhsil və Müdafiə Nazirliklərinin həvəssizliyi anlaşılmazdır.

- Orta məktəblərdə hərbi dərslərin zəif keçirilməsinin fəsadları nədir?

- Fəsadlar çox və ağrılıdır. O heç özünü gözlətmir də. Bu gün cəmiyyətdə olan bir sıra neqativlər, sağlam olmayan həyat tərzləri, bir çox gənclərin cinayət aləminə maraqları, pis vərdişlər, gələcək bəlaların qaranquşları deyilmi? Bu baxımdan yüksək təşkilatçılıqla nazirlik tərəfindən təşkil olunan hərbi vətənpərvərlik fənnləri, hərbi şəhərciklər, səhra təlimləri bu kimi faktorların qarşısını böyük faizlə almağa qadirdir. Gənclərin hərbi vətənpərvərlik hazırlığını Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin tabeliyində "Hərbi Vətənpərvərlik və Mütəxəssis Hazırlığı Mərkəzi" kimi fəaliyyəti zəif bir quruma yükləmək utopiyadır. Bu mərkəzin bu gün heç bir hərbi vətənpərvərlik klubu və praktiki məşğələlər keçirilməsi üçün düşərgə və poliqonları yoxdur. Əgər gənc məktəbdə ilkin təlim alırsa, bu məsələlər məhz Təhsil Nazirliyinə və Müdafiə Nazirliyinə tapşırılmalıdır.

- Universitetlərdə hərbi kafedralar açılmalıdırmı?

- Bu mütləq bir anlayışdır. Bu faktor mütləq və mütləq bərpa olunmalı, kafedralara daha hərbdən və hərbi elmdən bəsit təsəvvürü olan müəllimlər yox, ixtisaslı, elmi və hərbi və savaş təcrübəsi olan ehtiyatda olan zabitlər cəlb olunmalıdır. Bu gün boynumuza alaq ki, son zamanlarda orduya cəlb olunan Müddətdən artıq xidmət edən (MAXE) kontingent günün tələblərinə cavab vermir. Fəsadları da ağır olur. Bu zaman ali təhsil müəssisələrində yüksək peşəkarlar tərəfindən hazırlanmış, teoriya və praktiki məşğələlər keçmiş savadlı kadrlar ordu üçün tapıntıdır. Biz elə bir regionda yaşayırıq ki, təbii resursları bol olan ölkəmiz hər zaman ətraf dövlətlər üçün qıcıq mənbəyidir. Daxili və xarici stabil siyasətimiz çox dövlətlərin yumşaq desək “xoşuna” gəlmir və uzun zaman da gəlməyəcək. Deməli biz uzun zaman bu dövlətlərin xəyanəti ilə üz-üzə gələ bilərik və bu ehtimal da böyükdür. Bizim 25 ildir həll olunmamış münaqişəmiz var. Bunun üçün da hər zaman əlimizin tətikdə olması vacibdir. Buna görə də həm orta, həm ali təhsil sahəsində məhz hərbi hazırlıq fənnlərindəki acı və ağır boşluqları doldurmaq zamanı çoxdan gəlib və deyərdim ki, biz hələ gecikmişik də.

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az