M.C.Bağırovun dindirilməsi və bu barədə arxiv materialları

VI yazıda İ.K.Əfəndiyevin şərlədərək həbs etdirdiyi elm adamlarından bəhs etmişdik.

"Ölkə.Az" istedadlı tədqiqatçı Adıgözəl Məmmədovun "M.C.Bağırovun gizli məchulları və onu satan yaxın çevrəsi"nə gün işığı tutan dəyərli araşdırmasından VII yazını sizə təqdim edir:

...

РГАСПИ. F. 17. Siy. 171. İş. 470. Səh. 215-225
Protokolun surəti

Şahid Bağırov Mir-Cəfər Abbasoviçin dindirilməsi

29 oktyabr 1953-cü il.

Tam məxfi 

Yoldaş Q.M. Malenkova 

Şahid Bağırov Mir-Cəfər Abbasoviçin istintaq protokolunun surətini təqdim edirəm
29 oktyabr 1953-cü il. 

Əlavə: 10 vərəqədə.

[möhür.] R.Rudenko

30 oktyabr  1953-cü il. 
№ 569/t.məxfi

Nişanlar:

Oxudu
[möhür.] L. Kaqanoviç. 6.XI

Oxudu
[möhür.] K.Voroşilov. 9.ХI.1953

Oxudu
[möhür.] A. Mikoyan. 9.XI

Şahidin istintaq protokolu

1953-cü il, oktyabrın  29-u günü, Moskva şəh., SSRİ Baş prokuroru, həqiqi dövlət ədliyyə müşaviri Rudenko şahid qismində aşağıda adı çəkiləni dindirdi, o göstərdi:

Bağırov Mir-Cəfər Abbasoviç, 

Təvəllüdü 1896-cı il, Quba şəhəri  

Azərbaycan SSR, təhsili ali, mart 1917-ci ildən Sov.İKP üzvü

«Kuybışevneft» birliyinin rəis müavini, yaşayır Kuybışev şəh., məhkum olunmayıb, evlidir.

Yalan ifadə verdiyi təqdirdə və ifadə verməkdən imtinaya görə cinayət məsuliyyəti daşıdığı üçün RSFSR CM-in 95, 92-ci maddələri üzrə şahid qabaqcadan xəbərdarlıq edilib M.C.Bağırov aşağıdakı ifadələri verib:

SUAL: Siz Beriyanın satqın fəaliyyətindən istintaqa nə deyə  bilərsiniz?

CAVAB: 1 iyun 1953-cü ilə qədər - yəni Sov.İKP MK plenumuna qədər Beriyanın satqın fəaliyyətindən mən heç nə bilmirdim, orada Beriya satqın kimi ifşa olundu. Ona görə Beriyanın satqın fəaliyyəti barədə istintaqa heç bir məlumat verə bilmərəm. 

SUAL: Beriyanı hansı vaxtdan tanıyırsınız?

CAVAB: 1921-ci ilin  fevralında məni  Azərbaycan FK-ya işə götürdülər, FK sədri vəzifəsinə təyin etdilər.  Buna qədər orduda qulluq edirdim. 7-10 gündən sonra FK-da işləmək üçün partiya təşkilatının yollayışı ilə  (Azərbaycan K(b)P MK ya da Bakı komitəsi - indi yadımda deyil) Beriya göndərilmişdi. О, FK-nın sədr müavini və SOÇ rəisi vəzifəsinə qəbul edildi, mən o vaxtdan Beriyanı tanıyıram. 

SUAL:  Azərbaycan FK sədri olarkən sizin xəbəriniz var idimi ki, Beriya müsavatın əks-kəşfiyyatında xidmət edib?

CAVAB: Beriyanın müsavatın əks-kəşfiyyatında xidmət etməsini mən 1937-ci ilə qədər bilmirdim, onda Kaminski buna dair VK(b)P MK-ya  rəsmi ərizə ilə müraciət etmişdi. Müsavat hökumətinin əks-kəşfiyyatında xidməti barədə Beriya mənə heç nə danışmayıb. Beriya mənə danışırdı ki,  guya bolşevik gizli təşkilatının kəşfiyyat xarakterli tapşırıqları yerinə yetirirdi,  ancaq bu  tapşırıqların nədən ibarət olduğunu mənə demirdi.

Beləliklə, Beriyanın müsavat əks-kəşfiyyatında xidmət etməsi barədə mən ilk dəfə 1937-ci ildə eşitdim.

SUAL: Siz dekabr 1921-ci ildə Azərbaycan KP-nin şəxsi heyətinin təmizlənməsi haqqında Azərbaycan FK komözlüyün Mərkəzi komissiyasının iştirakı ilə yoxlama və  yenidən baxma ilə əlaqəli keçirilən iclasda  iştirak etmisinizmi? 

CAVAB: Bəli, iştirak etmişəm.

SUAL: İclasın protokolunda sizin Beriya haqqında çıxışınız aşağıdakı redaksiyada verilib:

«Bağırov: o ciddidir, tələbkardır, ekspropriasiya zamanı dayanıqlıq göstərmişdir, heç kimə üz vermir, düz və səmimidir, özü tələbkardır və sevir ki, onun özündəndə tələb etsinlər».Bu yazı sizin çıxışınızı düz əks etdirir? 

CAVAB: Bəli, o vaxt mən belə danışmışam. O vaxt Beriyaya inanırdım.

SUAL: Sonra protokolda əməkdaşların Beriyanın məişət mənəvi pozğunluğu, onun FK aparatının qadın əməkdaşlarına sataşması, üzüyün özünküləşdirilməsi və s. haqqında çıxışları əks olunub. Sizə Beriyanın məişət mənəvi pozğunluqu haqqında faktlar məlum idimi?

CAVAB: Yox, mən Beriyanın məişət mənəvi pozğunluğu haqqında heç nə bilmirdim, ona görə də mən onu  komözlüyün iclasında müdafiə edirdim. Mən hesab edirdim ki, çıxış edənlər Beriyaya qarşı meyillidirlər, o çox ciddi və tələbkar idi.

SUAL: Komözlüyün mərkəzi təmizləmə komissiyasının iclasında izahat verərkən Beriya müsavatın əks-kəşfiyyat xidmətindən danışdı?

CAVAB: Yox, o, bu barədə danışmadı.

SUAL: 1920-ci ildə Azərbaycan FK-da Beriyanın həbsi barədə nə bilirsiniz?

CAVAB: Bu barədə mənə heç nə məlum deyil.

SUAL: Sizə məruzə ediblərmi ki, Azərbaycan FK arxivində Beriyanın 1920-ci ildə həbsilə bağlı sənədlər var?

CAVAB: Yox, mənə bu barədə heç kim məruzə etməyib. Beriyanın 1920-ci ildə həbsi barədə mən ilk dəfə eşidirəm.

SUAL: 1932 və 1933-cü illərdə Bakıya sizin yanınıza Beriyanın tapşırığı ilə Merkulov gəlmişdir,  onun işi partiya arxivində Beriyanın müsavat əks-kəşfiyyatında xidməti barədə sənədləri axtarıb tapmaq olub?

CAVAB: Sənədlər üçün Tbilisidən partiya arxivinə gələnlər çox olub. Beriyanın köməkçisi kimi Merkulov o vaxt Bakıya tez-tez gəlirdi. Lakin Merkulov Bakıya Beriyanın müsavat əks-kəşfiyyat xidmətinə aid sənədlərinin dalınca gəlməsi barədə mənə heç nə demədi. Ola bilər ki, tarixi-partiya sənədlərinin adi işi altında Beriyanın tapşırığı əsasında Merkulov faktiki olaraq Beriyanın müsavat əks-kəşfiyyat xidmətinə aid sənədləri axtarırdı, lakin mənə Merkulovun bu sənədləri axtarması barədə heç nə məlum deyil.

SUAL: Beriya ilə Serqo Orconikidzenin münasibətləri barədə sizə nə məlumdur?

CAVAB: Serqo Orconikidze barəsində Beriya alçaq mövqedə durdu. Əvvəl Beriya onun ona qarşı yaxşı münasibətini karyera məqsədlərinə çatmaq üçün istifadə etdi, sonra isə Orconikidze ona müəyyən səviyyəyə çatmaq üçün kömək edəndən sonra, Beriya Orconikidzeyə qarşı mübahisələr salmağa başladı. Xatırlayıram, aşağıdakı hadisə yadıma düşür: Ölümündən bir neçə ay qabaq S.Orconikidze Kislovodskiyə axırıncı dəfə gəlir. Bu dəfə o mənə telefonla zəng etdi və xahiş etdi ki mən onun yanına gəlim. Mən Orconikidzenin bu xahişini yerinə yetirdim və Kislovodskiyə gəldim, bu vaxt Q.Dimitrov qonaq idi. Orconikidze bütün təfsilatla məndən Beriya haqqında soruşurdu və onun haqqında kəskin və mənfi danışırdı. O cümlədən, Orconikidze deyirdi ki, mənim qardaşım Papulyanın Beriya tərəfindən həbs olunmuşdur,  lakin onun müqəssir olmasına inanmır. Yəqin ki, Orconikidze onda başa düşmüşdü ki, Beriya qeyri-səmimi və xəyanətkardır, əvvəl Orconikidzenin dəstəyini alaraq hakimiyyətə yol açdı, sonra, sonra isə cürbəcür vasitələrlə Orconikidzeni qaralamağa çalışdı.

Beriya öz  adamlarının vasitəsi ilə öyrənmişdi ki, Orconikidze məni Kislovodskiyə çağırıb və o, bu barədə mənimlə telefonda danışdı, mən ona cavab verdim ki, Orconikidze neftin hasilatı məsələsi  ilə maraqlanırdı.

Beriyanın Serqoya alçaq münasibəti, onun karyerizminin  və namərdliyinin inandırıcı misallarından hesab oluna bilər.

SUAL: Sizə Kedrov Mixail Sergeyeviç tanışdırmı?

CAVAB: Bəli, Kedrov mənə tanışdır, ən yaxşı tərəfdən tanışdır. Kedrov köhnə bolşeviklərdən idi. Vətəndaş müharibəsində Şimalın müdafiəsində fəal təşkilatçı, iştirakçı olub, sonra F.E.Dzerjinskinin dovründə FK-nın  RH üzvü idi. Bu adam böyük mənəvi təmizliyə və vicdana malik idi. Dzerjinskinin səlahiyyətli nümayəndəsi kimi Kedrov Bakıya gəlirdi və FK-nın işinin yoxlayırdı.

SUAL:Kedrovun Beriya haqqında Dzerjinskiyə göndərdiyi xəbərdən nə bilirsiniz?

CAVAB: Bununla əlaqədar məlumatım yoxdur.

SUAL: Siz Sefi tanıyırdınız?

CAVAB: Bəli, Sef mənə yaxşı tanışdır. O, Beriyanın yaxın adamlarından idi. Onu mənə Beriya təqdim etmişdi və Azərbaycana - Bakı şəhər partiya komitəsinin ikinci katibi, Aqrbanı isə MK-nın ikinci katibi vəzifəsinə göndərmişdi.

SUAL: Sefin Tbilisidə həbsindən sonra nə ilə əlaqədar Bakıya düşərgəyə göndəriblər?

CAVAB: Sef Tbilisidə heç bir ifadə vermirdi. Yadımda deyil, Sefini Tbilisidən Bakiya düşərgəyə gətirmək göstərişini Sumbatova mən vermişəm, yaxud Sumbatov yada ki, Sefi öz təşəbbüsü ilə onun sorgusuna görə gətirtmişdir. Xatırlayıram ki, Bakıda Sef həyatına sui-qəsd etmək istəyirdi, lakin bunu etməkdə ona mane oldular, onda Sef öz düşmənçilik əksinqilabi fəaliyyətindən ifadə verməyə başladı.

SUAL: Sizə məlumdurmu ki, Sefdən ifadələr onun sizə, Beriyaya və Sumbatov-Topuridziyə qarşı terrorçu aktları barədə döyməklə alınırdı?

CAVAB: Yox, bu barədə mənim xəbərim yox idi. Ümumiyyətlə, mən heç vaxt təhlükəsizlık orqanlarının guya mənə qarşı terror aktının hazırlanması barədə məlumatlarına inanmırdım. Mən həmişə belə məlumatlara gülürdim.

SUAL: Sumbatov-Topuridziyə ünvanlanmış, Sefin öz əli ilə yazılmış aşağıdakı ifadədən xəbəriniz varmı:

«1934-cü ildə Bakı ərazisində iki dəfə terror aktının həyata keçirilməyinə cəhd olunub birinci dəfə avqust ayında Beriyaya və Bağırova qarşı, ikinci dəfə sentyabrda Bağırova və Sumbatova qarşı»?

CAVAB: Yox, Sefin bu ifadəsi barədə mənim məlumatım olmayıb.

SUAL: Sizə Nodev familiyası tanışdırmı?

CAVAB: Deyəsən, XDİK-də belə əməkdaş var idi.

SUAL: Nə ilə əlaqədar Nodevin şəxsi işinə 25 dekabr 1936-cı ildə Azərbaycan K(b)P MK bürosunda baxılırdı?

CAVAB: Bu, Akopovun və Purnisin Nodev haqqında ərizələri ilə əlaqədar Azərbaycan K(b)P MK bürosunun mənə təqdim olunmuş 169 nömrəli protokolundan aydın görünür.

SUAL: Sizin yadınızdadırmı ki, Nodevin şəxsi işinin müzakirəsi MK bürosunda necə gedirdi?

CAVAB: Nodev Beriya haqqında böhtanda ittiham olunurdu. Bu vaxt Beriyanın  nüfuzu və şöhrəti çiçəklənmə dövründə idi. Ona görə də Nodev haqqında müzakirələr  Beriyanın xeyrinə keçirdi.

SUAL: Sizə Bakıdan şifrələnmış teleqramın aşağıdakı məzmunda surəti təqdim olunur:

«Moskva. İttifaq Xalq Daxili İşlər Komissarlığı   yoldaş Yejova.

Azərbaycan K(b)P MK bürosu Lavrenti Beriyanın ünvanına antipartiya, böhtan və cəfəngiyat danışıqlara görə qərara gəldi ki, Azərbaycan XDİK Nodevə töhmət elan etsin və sizdən xahiş olunsun ki, onu işdən azad edəsiniz. Xahiş edirik Nodevin işdən çıxarılması ilə əlaqədar sanksiya verəsiniz və onu İttifaq XDİK - nın icrasına geri çağırasınız. Azərbaycan K(b)P MK katibi Bağırov».
Bu teleqramı siz göndərmisiniz?

CAVAB: Bəli, belə teleqramı mən göndərmişəm.

SUAL: Sizə məlumdurmu ki, Nodev əksinqilabi fəaliyyətdə ittiham olundu və Beriyanın şərikləri tərəfindən güllələndi?

SUAL: Yox, bu barədə mən birinci dəfədir ki eşidirəm.

SUAL: Siz inkar etmirsiniz ki, Nodevin işi barəsində Azərbaycan K(b)P MK bürosunda aparılan müzakirlərin səbəbi  guya Nodevin Akopov və Purnislə Beriya haqqında söhbəti olub?

CAVAB: Bəli, büroda məsələnin bu cür qoyulması Akopovun ərizəsi ilə oldu; Akopov 1936-cı ilin dekabrında  Azərbaycan K(b)P MK-nın ikinci katibi, Purnis isə Azərbaycan XDİK-in rəis müavini  idilər. O vaxt onların ərizəsinə  inanmamağa əsas yox idi. Qeyd etmək lazımdır ki, Akopov və Purnis Beriyanın irəli sürdüyü kadrlar idi, onları Azərbaycana işləməyə o göndərmişdi.

SUAL: İndi sizə Azərbaycan K(b)P MK 25 dekabr 1936-cı il iclasının 169 nömrəli protkolundan Akopovun çıxışı oxunur:

Akopov: Söhbət mənimlə Purnis və Nodev arasında qeyri-rəsmi şəraitdə keçirdi. Ayrı-ayrı mövzulardan danışırdıq, sonra Beriyanın Zaqafqaziyada işi barəsində söhbət düşdü. Mənə və Purnisə, əgər yaddaşım imkan verirsə, dedilər ki, yoldaş Beriya Sovet İttifaqının ən böyük və  istedadlı çekistlərindəndir. Yol.Nodev dedi ki, onun haqqında belə fikir ancaq Zaqafqaziyadadır, siz Vladivostokdan Moskvaya qədər hər yerdə kimlə danışsanız, onun barəsində mənfi fikirdədirlər.  Bu ifadəni, mənə elə gəlir, Nodev işlətdi: «Hamı hesab edir ki, Beriya Zaqafqaziyada polpredləri sıxışdırırdı. Polpredləri – BSİ-nin daimi nümayəndələrini hamını kələklə çıxardırdı, onlara qarşı cürbəcür pis şeylər tədbiğ edilirdi”. O bunları iki, yaxud üç dəfə takrar etdi».

Siz Nodevin Beriya haqqında hansı “yolverilməz, antipartiya, böhtanlı, boş” danışıq fikrini gördünüz, sizə artıq məlum idi ki Beriya hiyləgər intriqa üsullarından istifadə edirdi, onların vasitəsilə Beriya həqiqətən də Zaqafqaziyadan ora göndərilən XBSİ-nin səlahiyyətli nümayəndələrini təqib edirdi?

CAVAB: Mənə məlum idi ki, Beriya XBSİ-nin səlahiyyətli nümayəndələrilə dolanmırdı, lakin  onlara qarşı mübarizədə  xain, məkrli, intriqa üsullarına əl atması - mən bunu bilmirdim. 1936-cı ildə Beriya Zaqafqaziya vilayət partiya təşkilatının birinci katibi işləyirdi və VK(b)P MK-nın üzvü idi.  O vaxt Nodevin Beriya haqqında mülahizələrini böhtan hesab edirdim.

SUAL: İndi sizin 25 dekabr 1936-cı il Azərbaycan K(b)P MK-nın büro iclasında  Nodev və onun Beriya barədə dedikləri haqqında çıxışınızdan çıxarışı oxuyuruq:

«Məni ən çox hiddətləndirən o oldu ki, desək ki, yol.Nodev savadlı adamdır və o, heç nə başa düşmür, düzgün olmazdı. O mədəni insandır, necə başa düşməmək olar ki, o nə danışır...

Mən şəxsən elə başa düşürəm ki, bu  mülahizə Nodevin şəxsi fikri deyil (səslər: “Düzdür”). Xahiş edirəm bağışlayın, ona görə ki, yoldaş Beriya ilə şəxsi münasibət mənasında və yaxınlıqda, bolşevik və çekist kimi praktiki işdə və başqa münasibətlərdə şəxsi rəy üçün sizin heç bir əsasınız yoxdur. Əsası odur ki, kimlər ki y.Nodevkimilərin arxasınca danışır, onlar partiyada və sovet hakimiyyətində yol.Beriya vasitəsilə əllərindən vurulanlardır.

Əgər siz əsl bolşevik olsaydınız, başa düşməli idiniz ki, nə danışırsınız. Nəyi istəyirsinizsə hər şeyi belə əsassız danışmaq olardımı... Və bu gün bizim bolşevik partiya təşkilatı ilə  birlikdə Beriyanın son 5-6 ildə Azərbaycanda onun gərgin bolşevik mübarizəsi barədə danışmaq əvəzinə, siz dedi-qoduya üstünlük verirsiniz. Bunlarla biz heç vaxt razılaşa bilmərik. Mən belə düşünürəm ki, xalq daxili işlər  komissarlığı qarşısında Nodevin işdən çıxarılması barədə məsələ qaldırmaq və ona  axırıncı xəbərdarlıqla töhmət elan etmək lazımdır».

Sizin Azərbaycan K(b)P MK-nın 25.ХП.1936-cı il tarixli büro iclasında belə çıxışınız  təsdiq etmirdimi siz Beriyanı tərifləyirsiniz, ona münasibətdə tərəfini saxlayırsınız? 

CAVAB: Şübhəsiz, bu günün mövqeyindən bu çıxış Beriyaya qarşı tərəfyönlü sayıla bilər. Lakin protokolda mən xahiş edirəm qeyd edin ki, bunlar hamısı 1936-cı ildə baş vermişdir, o vaxt Beriya Zaqafqaziya vilayət partiya komitəsinin birinci katibi və VK(b)P MK-nın üzvü idi; mən Beriyanı bir insan kimi deyil, yalnız Zaqafqaziya partiya təşkilatının rəhbəri kimi müdafiə edirdim.

SUAL: Azərbaycan K(b)P MK-nın büro iclasında siz Beriyanı təsfir edərək bəyan etdinız: «Nəzərinizə çatdırıram ki, əksinqilabi kəşfiyyatla bağlı işi partiya ona özünün gizli dövründə həvalə etmişdir».

Bunun üçün sizin hansı əsaslarınız var idi ki, həqiqətə uyğun olmayan belə bəyanatla çıxış edəsiniz?

CAVAB: Mən bunu Beriyanın şəxsi fikirlərinə və təsdiqlərinə əsaslanaraq bəyan etdim. O, var gücü ilə  belə bir versiyanı yayırdı ki, gizli təşkilatda olub və Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulmasında gedən mübarizənin təşkilatçılarından biri olub. Boynuma alıram ki, mən Beriyaya kor-koranə inanırdım.

SUAL: Sizin Beriya ilə şəxsi münasibətiniz necə idi? 

CAVAB: Zaqafqaziyada birgə işləyən dövrdə aramızda olan münasibət həm yaxın idi, həm də yoldaşlıq münasibətlərimiz vardı. Tbilisidə olanda mən Beriyagildə qalırdım, onun mənzilində gecələyirdim. Beriya Moskvaya köçəndən sonra mən orada iki dəfədən artıq olmamışam. Beriyanın həyat yoldaşı Böyük Vətən müharibəsi dövründə bir dəfə bizdə qaldı. Beriya da Böyük Vətən müharibəsi dövründə bir dəfə gediş zamanı Bakıda – bizdə qalmışdı.

Protokol düzgün yazılıb və mənim tərəfimdən oxunub.

İstintaq başladı: saat 9. 45 dəqiqədə. 

Qurtardı: saat 13. 25 dəqiqədə.

Bağırovu

Dindirdi: SSRİ Baş prokuroru     R. Rudenko
İstintaqda iştirak etdi və protokolu yazırdı:
SSRİ baş prokurorunun köməkçisi  Smirnov

Düzdür: [möhür.] İnzibati xidmət mayoru              Yuryeva
       Surəti. Maşın yazısı.
------------------------------------------------------------------------

РГАСПИ. F. 17. Siy. 171. İş. 471. Səh. 46

Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası
Mərkəzi Komitəsi

№П41/1 
Yol. Rudenko 
14.ХI.1953-cü il.

MK RH-nin 13 iyul 1953-cü il tarixli iclasının 14 nömrəli protokolundan çıxarış.

Beriyanın işi əlaqədar SSRİ Baş prokurorunun təklifəri barədə

SSRİ baş prokuroru yol. Rudenkoya tapşırılsın:

а) Xüsusi məhkəmənin təşkili barəsində SSRİ Ali Məhkəməsinin iştirakını, qeydlərini və MK RH-nin iclasındakı fikir mübadiləsini nəzərə alaraq bir həftə ərzində Beriyanın, onunla birlikdə Merkulovun, Dekanozovun, Kobulovun, Qoqlidzenin, Meşikin və Vladimirskinin işi ilə əlaqədar ittiham rəyi və bir də SSRİ Ali Sovetinin fərmanının layihəsi hazırlansın;

b) üç gün ərzində  MK RH-nın iclasında səslənən rəyləri nəzərə alaraq «SSRİ Prokurorluğunda» xəbərinin mətni hazırlansın.
MK KATİBİ
---------------------------------------------------------------------------
РГАСПИ. F. 17. Siy. 171. İş. 471. Səh. 47-50. 

SSRİ Ali Məhkəməsinin iştirakı ilə L.P.Beriyanın və başqalarının ittiham işinə baxmaq üçün SSRİ baş prokuroru Rudenkonun 12 oktyabr 1953-cü il tarixli  Xüsusi  məhkəməsi  

Xüsusi qovluq

П469

9. Х1. 53-cü il.

Sov.İKP MK RH üzvlərinə

SSRİ AS RH fərmanının layihəsi 

SSRİ Ali məhkəməsinin iştirakı ilə L.P.Beriyanın və başqalarının ittiham işi üzrə y. Rudenkonun 12.Х.53-cü il  tarixli № 476/t.məxfi Xüsusi məhkəməsi.

Çap olunub 16 ədəd.

Nişan:

Yol. İ.A.Bulqanin və A.B.Mikoyan

Bu sənədlə tanış oldular və əlverişli hesab edirlər

Bu məsələyə baxılması üçün MK Rəyasət Heyəti üzvlərinə ezamiyyətdən qayıdandan sonra.

12.Х.53-cü il  [imza çətin oxunur]

Tam məxfi 

Sov.İKP MK Rəyasət Heyəti
Yoldaş Q.M.Malenkova 
Yoldaş N. S.Xruşşova 

Beriya və əlaltılarının işi barədə istintaq qurtarmaq üzrədir.

Bu iş üzrə müttəhim qismində cəlb olunublar: Beriya L.P., Merkulov V.P., Kobulov B.Z., Qoqlidze S.A., Vladimirski L.Y., Meşik P.Y. Bundan başqa həbs olunan və cinayət məsuliyyətinə cəlb edilən daha 44 nəfər Beriya ilə əlbir olanlardır, onların işləri üzrə ayrı istintaq aparılıb.
Təklif edirəm Beriyanın, Merkulovun, Kobulovun, Qoqlidzenin, Vladimirskinin və Meşikin  ittiham işi  baxılmaq üçün SSRİ Ali Məhkəməsinin iştirakı ilə aşağıdakı tərkibdə seçilmiş Xüsusi məhkəməyə verilsin:

Xüsusi məhkəmənin  sədri - Sovet İttifaqı marşalı Konev İ.S.,

Xüsusi məhkəmənin üzvləri:

Volin A.A. - SSRİ Ali Məhkəməsinin sədri, 

Moskalenko К. S. - ordu generalı, Moskva hərbi dairənin komandanı,

Zeydin  Y. L. - ədliyyə general-leytenantı, SSRİ Ali Məhkəməsinin sədr müavini,

Lunev K. F. - SSRİ daxili işlər nazirinin birinci  müavini.

SSRİ Ali Məhkəməsinin Xüsusi məhkəmə iştirakına  Beriyanın və başqalarının işinin baxılması üçün SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinə fərmanın layihəsi  təqdim olunur.

Beriyanın və onunla əlbir olanların ittiham işində elə məlumatlar var ki, onlar dövlət sirrinə aiddir, ona görə də 1 dekabr 1934-cü il tarixli Qanuna əsasən bu işə tərəflərin iştirakı olmadan qapalı məhkəmə iclasında baxılmalıdır.

Müttəhimlərin cinayətlərinin ağırlığını nəzərə alaraq hesab edirəm ki, Beriya, Merkulov, Kobulov, Qoqlidze, Meşik və Vladimirski barəsində  ən ali  cinayət  cəzası  - güllələnmə  (əl ilə yazılıb) tətbiq edilməlidir. 
[möhür.] SSRİ Baş prokuroru     R.Rudenko

12 oktyabr 1953-cü il

№ 476/t.məxfi. 

Əslidir. Maşın yazısı.

L.P.Beriyanın həbs dustağı şahidi Xijnyak 1994-cü ildə  «Veçernyaya Moskva» qəzetinə verdiyi  müsahibəsində deyirdi:

Beriyanın məhkəməsi bütov bir ay çəkdi. Onun hökmünü oxuyandan sonra general Moskalenko məni yanına dəvət etdi. O mənə əmr etdi ki, Beriyanın paltarını onun Kaçalov küçəsindəki  yaşadığı mənzildən gətirim. Mən bu ünvana gəldim və mənə bir qadın onun qara kostyumunu verdi (ehtimal ki, bu qadın operativ işçilərdən idi, ona görə ki, onun həyat yoldaşı və oğlu həbs olunmuşdular – A.M.).  Bunkerə qayıdanda mən onun boz kostyumunu əynindən çıxartdım və yandırdım (görünür, Kremldə həbs zamanı Beriya boz kostyumda olmuşdu – A.M.). Mən ona qara kostyum geyindirəndə, o, başa düşdü ki,  onunla sonra nə olacaq.

Mən iki dülgərlə birlikdə 3х2 metr ölçüdə taxtadan lövə düzəltdim və onu divara bərkitdilər…

Beriyanı bunkerin yataq hissəsindən zala gətirdilər. Mən onu lövhənin  yanına gətirdim, əllərini arxadan bağladım.

Beriya özünü çox qürurlu aparırdı, ancaq sifəti ağarmışdı. Mən onun gözlərini bağlamaq istəyəndə general Batitski mənə qışqırdı: «Gözlərini bağlama, qoy əclaf gözlərilə görsün!» Məhkəmə üzvləri Mixaylov, Şvernik, Batitski, Moskalenko, onun adyutantı və prokuror Rudenko bunkerin zalında idilər. Həkim yox idi. Onlar Beriyadan  5-6 metr kənarda durmuşdular. General Batitski bir addım irəli yeridi, öz  «parabellumunu» çıxardı və Beriyanı güllələdi. Öləndən sonra onun cəsədini brezentə bükdülər və maşına qoydular».

Beləliklə, 23 dekabr 1953-cü ildə hərbi tribunalın aktına əsasən Kobulov Boqdan Zaxaryeviç - təvvəlüdü 1904-cü il, Merkulov Vsevolod Nikolayeviç - təvvəlüdü 1895-ci il, Dekanozov Vladimir Georgiyeviç  - təvvəllüdü 1888-ci il, Meşikov Pavel Yakovleviç - təvvəllüdü 1910-cu il, Vladimirski Lev Yemelyanoviç - təvvəlüdü 1907-ci il, Qoqlidze Sergey Arsenoviç - təvvəlüdü 1901-ci il, onlar hamısı  güllələnmişdilər...

Növbəti yazıda gürcülərin antisovet fəaliyyəti və Beriyanın bunları ört-basdır etməsindən bəhz edəcəyik.

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az