Məcburi köçkün məsələsi ölkənin çiyinindəki ən ağrılı problemlərdəndir

Orxan FİKRƏTOĞLU

PREZİDENT TRAMPA QARŞI AKSİYALARIN NƏTİCƏSİ OLACAQMI?

Bu zamana kimi Amerikanı daha çox “Amerika arzusu” arealında düşünürdük. Tramp Amerika gerçəkliyidir. Üç əsr ərzində formalaşmış Amerika insanının bu gün həqiqətən Trampa ehtiyacı yaranmışdı. Çünki ABŞ maliyyəsini, iqtisadi-siyasi maraqlarını ölkə xaricinə çıxarmış Obama administrasiyası və ondan öncəki illərdə ABŞ-ı idarə edən hakim elita artıq xalqını deyil, dünyanı düşünürdü. Bu tip olaylar zaman-zaman təkrarlanır. Haradasa hansısa hakim elita ölkə daxilini yaddan çıxırıb, dünyaya ağalıq etmək iddiasına düşür. ABŞ-ın xaotik demokratiya təpkisi erası artıq bitdi. İqtisadi eksransiya yolu ilə hər hansı bir ölkə dünyada öz iqtisadiyyatını qura bilməz. Amerika xalqının siyasi maraqları dəyişib. Bu ölkə dünyanın 1 nömrəli iqtisadiyyatına malikdir. Tramp kimi insanın bu dövlətin başında durması birmənalı şəkildə bütün dünyada dəyişikliklərə səbəb olacaq. Buna Azərbaycan da hazır olmalıdır. Tramp Asiya iqtisadi zonasında Çini yox, Yaponiyanı dəstəkləyəcək, bu ölkəni ön plana çıxaracaq. Bu isə Çin ilə ABŞ arasında iqtisadi savaşların başlamasına səbəb olacaq. Rusiyaya qarşı yeni sanksiyalar da olacaq. Avropa ittifaqının da Tramp dönəmi asan olmayacaq.

ABŞ SURİYA MƏSƏLƏSINDƏ HANSI MÖVQEDƏ OLACAQ?

Əgər Tramp hakimiyyətdə qalsa, İranda siyasi dəyişikliklər olacaq. Bu sifariş Trampı hakimiyyətə gətirənlərin siyasi sifarişidir. Suriya qarşıdurmasının əsas oyunçularından biri İrandır. Əsədi hakimiyyətdə elə İran saxlayır. İranın Trampla siyasi və iqtisadi zəmində toqquşması təbii ki, Suriyada baş verən prosesləri də sürətləndirəcək. Bu savaşdan Türkiyə və Rusiyanın qalib ayrılacağını da deyə bilmərik. Türkiyənin dünya gücləri ilə bir zamanlar bağladığı yüz illik müqavilə bitir. Ərdoğan referendumdan uğurla çıxa bilsə, Türkiyə real güc olaraq Suriyada öz maraqlarını ortaya qoyacaq. Təbii ki, bunu nə ABŞ, nə Rusiya, nə də İran istəmir.

RUSİYA-TÜRKİYƏ QARŞIDURMASI GÖZLƏNİLİRMİ?

Suriya zəminində Rusiya və Türkiyə arasında qarşıdurma da ola bilər. Hal-hazırda yaxındırlar, müttəfiq rolundadırlar. Nə zamansa bir-birilərinin ayaqlarına bassalar, maraqlarına toxunsalar, bu da olacaq. Türkiyə dünyanı idarə etmək istəyənlərə bir nömrəli başağrısıdır.

TRAMPIN QƏRARLARI AZƏRBAYCANA HANSI FORMADA TƏSİRİNİ GÖSTƏRƏCƏK?

Azərbaycanda bütün sahələrdə peşəkarlara ehtiyac duyulur. Dünya siyasətində olanları izləyib ondan nəticə çıxartmağı bacarmaq azdır, qabaqcadan nələrin ola biləcəyini düşünə bilən analitiklər lazımdır. Təəssüf ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı da bütün dünyanın yaşadığını yaşayır. Dollar problemi bizdə də var. Azərbaycan aqrar ölkə potensialına malik olsa da ərzağı hələ də xaricdən alır. Bunlar da dollarla alınır və iqtisadiyyatımıza təsir edir. Bu fikri illərdir deyirəm ki, kənd təsərrüfatı dirçəlməlidir, aqrar siyasət əməldə tənzimlənməlidir, kəndli real kəndə qayıtmalıdır.  

İQTİSADİ VƏZİYYƏT NƏ YERDƏDİR?

Hər bir ölkə öz iqtisadi potensialını bilməlidir. Prespektiv layihələr düşünüb onları real olaraq icra etməlidir ki, gələcəkdə iqtisadi eksransiyalara məruz qalmasın. Bizi neft amili tənbəl etdi. Bir də bankların səriştəsizliyi və asan pul qazanmaq tamahı. Azərbaycanda bank sektorunun nələr etdiyi göz önündədir. Bu tamahdan ən yüksək dairələr də, xalq da narahatdır. Amma sonda təəssüflər olsun ki, hesabı xalq ödəyir. Məmurlar, naşı bankirlər hansı musiqini, havanı özləri üçün sifariş verirlər versinlər, sonda bunun hesabını xalq ödəməli olur. Mən istəməzdim ki, xalq hansısa məmurun səhvindən hesab ödəsin. Dolların qalxıb-düşməsi isə zaman məsələsidir. Azərbaycan iqtisadiyyatı gücləndikcə manat da güclənəcək. Manatın əvvəlki vəziyyətə qayıdışı gec-tez bərqərar olmalıdır. Yeni iş yerlərinin açılışına da ehtiyac var. Xüsusən də maaşların artırılması aktuladır.

MƏCBURİ KÖÇKÜNLƏR NİYƏ NARAZIDIRLAR?

Bu müşkül  Azərbaycanın çiyinində olan ən ağrılı problemlərdən biridir. Artıq 25 ildir ki dediyiniz zümrəyə aid vətəndaşlar cəmiyyətdə oturuşmuş, formalaşmış və Azərbaycan iqtisadiyyatında, mənəviyyatında, siyasətində müəyyən izlər buraxmış vətəndaşlardır. Onları bizdən ayırmaq artıq düz deyil. Bu vəziyyət hamı kimi onlara da təsir edir. Kəndlinin zamanında kənd təsərrüfatı sahəsinə yönəldilməməsi bizim ən böyük səhvlərimizdən biridir. Bir vaxtlar Ermənistanı öz zəhmətləri ilə dolandıran əhali, təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmadı. Olsaydı bu gün biz öz məhsullarımızı yeyirdik.

ZİYALILAR XALQIN YANINDA NECƏ DURMALIDIR?

Ziyalı xalqına təmənnasız xidmət edəndir. Öz marağını deyil, dövlətinin və xalqının marağını düşünən, yeri gələndə olanları özünə ziyan olduqda belə üzə deyən insandır. Ziyalı dövlətin problemi olanda dövlətin, xalqın problemi olanda xalqın yanında olmalıdır. Qarabağda savaş  problemi qalxarsa, Orxan Fikrətoğlu bu prosesə qatılmazsa, özünə ziyalı deyə bilərmi? Mən ali məktəbdə illərdir dərs demişəm və övladım bu gün orta məktəbdə oxuyur. Ali və orta məktəb dərsliklərini oxuyan insan yazıldığı kimi anlasa, azərbaycanlı olmamalıdır. Bu gün ziyalı qədər cəmiyyətin adi dərsliyə belə ehtiyacı var. Jurnalistika bir institut olaraq Azərbaycanda təəsüf ki, formalaşmadı. Jurnalistlərin 90%-i bu gün peşəyə pul qazanmağa gəlib. Bunların içində hətta reketlik edənlər də var. Sən həyatında təmənnasız olan çoxmu ziyalı görmüsən? Mən çox az ziyalı görmüşəm. Onlar da artıq dünyasını dəyişiblər.

ALEKSANDR LAPŞİNİN EKSTRADİSİYASI NƏYİN GÖSTƏRİCİSİDİR?

Bizə qarşı cinayət törətmiş hər bir şəxs gec-tez öz cəzasını almalıdır. Ermənistan bilməlidirlər ki, Azərbaycan gec-tez  hüququ ərazilərini bərpa edəcək. Beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində bütün dünya anlamalıdır ki, Qarabağ Azərbaycan torpaqlarıdır. Onun blogger olmasına da şübhə edirəm. 3 ölkənin vətəndaşıdır, yəqin ki kəşfiyyatçıdır. Ona görədə  Lavrovun timsalına Rusiya narahatdır və deyir ki, bloggerimi özümə qaytarın. Lavrova qulaq asmaq siyasi özgürlüyümüzə təhdiddir. Onu mühakimə etmək lazımdır.

Ölkə.Az