\"Namus-qeyrət anlayışından əl çəkməliyik\" açıqlamasına tanınmış qələm adamlarının

"Ölkə.Az"-ın məlumatına görə, o, bildirib ki, namus-qeyrət anlayışından əl çəkmək lazımdır: 

"Müsəlmanlıq təkcə “Allahdan başqa tanrı yoxdur” demək deyil. Bütlərin heykəllərini də dağıtmaq deyil. Çünki heykəlləri dağıtmaq heç də daxili bütlərdən azad olmaq deyil. Əsas məsələ daxili, içərində olan bütlərin qırılmasıdır. Daxili bütlər də insanın ana-ata tərbiyəsi, öyrəncəli həyatı, oturuşmuş dünyagörüşü, inancları, namus-qeyrət anlayışları, adət-ənənələri kimi şeylərdir. Onlardan azad olmayana qədər “Allahdan başqa tanrı yoxdur” kəlməsi boş və mənasızdır. Bir Tanrıya yalnız onda inanılır ki, bütün bütlər qırılmış olur. Onları qırandan sonra anlayırsan ki, o Tanrı elə sən özünsən!".

"Ölkə.Az" səsləndirilən fikirlərlə bağlı müxtəlif yaş nəslindən olan qələm adamlarının münasibətini öyrənib. Həmin fikirləri olduğu kimi təqdim edirik. 

Məşhur şair Musa Yaqub:

"Bu bir az fəlsəfi fikirlərdir. Sitatı səsləndirən şəxsin konkret nə demək istədiyi məlum deyil. Ona görə də bu barədə fikir bildirmək istəmirəm".

 Şair Zahir Əzəmət:

"Aydın bəyin bu fikirləri harda, necə dediyini bilmirəm, sanki bu fikirlər konteksdən ayrılıb. Bir xaotiklik hiss olunur. Ona görə də fikirlərindən daha çox, bu fikirlərin strukturu suallar doğurur. Məsələn, adam müsəlmanlıq dediyi İslam dinini müdafiə edirsə, sonrakı fikirləri özünü təkzib edir. Çünki Şərqin ən böyük "oturuşmuş dünyagörüşü" elə İslam dini və şəriət qaydalarıdır. Yox, adam sonda özünün Tanrı olduğu kimi fəlsəfi bir qənaətə gəlibsə, yenə bir şey deməyə çətinlik çəkirəm. Əgər bir çoxunu qıcıqlandıran "namus-qeyrət anlayışı" ifadəsi üzərində dayanmalı olsaq, bir az ciddi və uzun şərhə ehtiyac var. Adam namusdan-qeyrətdən imtinadan yox, onları anlama, qavrama şəklindən - anlayış formasından imtinadan danışır. Yəni namus dedikdə nəyi qavrayırsınız, nəyi anlayırsınız? Anlayışlarınız doğrudurmu? Doğrudursa niyə həyatınızda tətbiq etmirsiniz? Niyə əksər Azərbaycan kişiləri intim təcrübələrindən danışanda həyatında "gəlib-keçmiş" çoxsaylı qadınlardan, onları necə aldatmasından fəxrlə əhvalatlar quraşdırır? Bəs hər bir azərbaycanlı kişinin həyatına girmiş olan bu qızlar, qadınlar azərbaycanlı deyilmi? Bütün günü namus-qeyrətdən danışıb, sonra qadınları yoldan çıxarmaq, hər tində bir gözüyaşlı qadın buraxmaq hansı anlayışa sığır? Namuslu, qeyrətli olmaq yalnız qadın və ailə sərhədləri ilə məhdudlaşırmı? Bəs ictimai namus? Bəs ictimai qeyrət? Ətrafdakı hər cür haqsızlığa susmaq, yola vermək, ailənə haram tikə yedirtmək? Doğrudan da namus-qeyrət anlayışlarımız dəyişməli deyilmi? 

Yaxud ailə modeli. Əgər rəsmi statistikaya görə, Bakıda bağlanan ailələrin tən yarısı ilk 5 ildə boşanırsa, nəyi düz etmirik sualını verməyin vaxtı deyilmi? İçimizdə, şüurumuzda  yaratdığımız, bəslədiyimiz bütləri sorğulamaq vaxtı deyilmi? Sual vermək, müzakirə etmək- yalnız fəlsəfənin işi deyil, həm də hər bir insanın özünü tapmaq, özünü axtarmaq vasitəsidir. Aydın bəy sual qoyur, qoy cavabları hər kəs özü tapsın. Çünki mən artıq elə bir yaşdayam ki, toplumsal deyil, fərdi xilas konsepsiyalarına inanıram. Yəni, əsas məsələ Aydın bəydən və ya hansısa başqa adamdan eşitdiyiniz sual yox, ona öz təcrübəmizdən, öz ruhunuzdan tapa biləcəyiniz səmimi cavabdır.

Yazar Cəlil Cavanşir:

"Aydın Əlizadə hər zaman fərqli fikirləri ilə diqqət çəkməyi bacarır. Amma bu fikirlərin yarısı Avropa fəsəfə məktəbinin, yarısı təsəvvüf şeyxlərinin fikirlərinin eynisidir. Amma bütlərdən xilas olmaq, bütləşdirdiklərimizdən tamamilə uzaqlaşmaq bizi daha çox huzura qovuşdurur. "Allahdan başqa allah yoxdur" islamın təməl qayəsi, əsas postulatıdır. Bu dillə və əməllə təsdiqlənməlidir. Amma  ailə həyatı, namus-qeyrət anlayışı, adət-ənənələr büt deyil. Fərdin bütün bunlardan qopması tərki-dünyalıqdır. Aydın müəllimin sadaladığı nəsnələrdən xilas olmuş adam özünü Tanrı hesab edə bilməz. Çünki tərki-dünyalıqda iddia yoxdur. Tanrı olmaq istəyi eqoist iddiadır. Belə həlməşik fikirləri cəmiyyətə sırımaq lazım deyil. Yəni ya tərki-dünya ol, ya da tiranlığını, tanrılığını elan elə. İslam nöqteyi-nəzərindən dinşünas-filosofun fikirləri mənasızdır".