Neftin sürətlə bahalaşmasının səbəbləri
Treyderlər neftin bahalaşmasını OPEC+ razılaşmasından gözləntilərlə izah edir. "Bazar iştirakçılarının gözləntilərinə əsasən, OPEC+ razılaşmasının müddəti uzadılacaq, hətta hasilat indikindən daha çox azaldılacaq", - deyə "Capital Economics" şirkətinin analitiki Tomas Pyu qeyd edib.
Azərbaycanlı mütəxəssislər isə bildirirlər ki, ötən ilin noyabr ayından başlayaraq Dünya Bankı, Beynəlxalq Enerji Agentliyi, Beynəlxalq Valyuta Fondu və digər beynəlxalq maliyyə qurumlarının proqnozlarını götürsək, hələlik kənara çıxma yoxdur. Belə ki, cari ilin birinci yarısında brend markalı neftin orta qiyməti 52 dollar olub. Əgər iyun, iyul və avqust aylarının göstəricilərinə nəzər salsaq, görərik ki, neftin orta qiyməti 50 dollardan yuxarıdır. Yəqin ki, bu ay neftin qiyməti təqribən 54 dollar civarında olacaq.
İqtisadçı ekspert İlham Şaban “Ölkə.Az”a açıqlamasında bildirib ki, ən yüksək qiymət hələlik sentyabr ayında olub. Onun sözlərinə görə, ümumilikdə 2017-ci ildə neftin qiymətinin 53 dollardan aşağı olacağı gözlənilmir. İqtisadçı deyir ki, dünəndən bəri neftin kəskin bahalaşması beynəlxalq siyasi arenada baş verən hadisələrlə əlaqədardır.
“Dünən neftin qiyməti çox kəskin artıb. Neftin kəskin bahalaşması siyasi amillərin təsirinin nəticəsidir. Şimali İraq Kürd Muxtariyyatının müstəqillik referendumunun nəticəsində neft kəskin bahalaşdı. Referendumla bağlı gərginlik, bu prosesə olan münasibət, enerji bazarına da təsir etdi. Neftin qiymətinin nə qədər belə davam edəcəyini demək çətindir”, - deyə İ. Şaban bildirib.
Millət vəkili, iqtisadçı ekspert Vahid Əhmədov da “Ölkə.Az”a açıqlamasında bildirib ki, neftin qiymətinin birdən-birə bahalaşmasının səbəbi İraqda kürdlərin keçirdiyi referendumla birbaşa əlaqəlidir. Onun fikrincə, bu proses səngiyənə qədər bahalıq davam edəcək.
“Kürdüstan məsələsilə neftin qiyməti sürətlə bahalaşdı. Çünki İran onların bütün neft yataqlarını ələ keçirib. Nəticədə neft hasilatı azalır. Burada baş verən hadisələr dünya bazarına birbaşa təsir göstərir. Dünyada gedən siyasi proseslər neftin qiymətinə təsir edir. Kürd dövlətinin yaradılması neftin qiymətinin bir müddət yüksək qalmasına təsir göstərəcək. Lakin bu bahalıq uzun müddət də davam etməyəcək”, - deyə V. Əhmədov bildirib.
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli isə “Ölkə.Az”-a açıqlamasında bildirib ki, neftin kəskin bahalaşmasının bir neçə əsaslı səbəbləri var. Onun sözlərinə görə, bu səbəblərdən ən birincisi isə Şimali İraq Kürd Muxtariyyatının müstəqillik referendumudur.
“Son günlər ABŞ-da iki böyük qasırğa oldu. Bu qasırğa nəticəsində Amerikada hasilat təqribən 12 faiz azaldı. Bu da 10 gün öncə neft bazarlarında psixoloji gərginlik yaratdı. Bu da neftin qiymətinin hər gün az-az artımına səbəb oldu. İkinci mühüm hadisə OPEK ölkələrinin energetika nazirlərilə Rusiyanın energetika nazirinin görüşü oldu. Bu görüş nəticəsində belə bir qərar verildi ki, OPEK və Rusiya ilə birgə hasilatın azaldılması qərarı təqribən bir il uzudılsın. Əvvəlki qərara görə, hasilatın azaldılması 2018-ci ilin mart ayında bitirdisə, yeni qərara görə, bu 2019-cu ilin yanvarına qədər davam edəcək. Bu da bahalaşmaya müəyyən mənada psixoloji təsir göstərdi. Lakin ən böyük təsir İraqda baş verən siyasi hadisələr oldu. Kürdlərin referendum keçirtməsi neftin qiymətini sürətlə bahalaşdırdı. Çünki İraq dünyada ən çox neft hasil edən beşinci ölkədir. Bu ölkədə gərginliyin olması neftin qiymətinə birbaşa təsir edir. Bu səbəbdən də, İraqın daxili gərginliyi neftin sürətlə bahalaşmasına səbəb oldu”, - deyə Natiq Cəfərli qeyd edib.
Ekspertin fikrincə, bahalaşmaya təsir edən məsələlərdən biri də, Türkiyə prezidentinin son bəyanatı olub: “Türkiyə prezidenti Ərdoğan elan etdi ki, danışıqlarda müsbət nəticə əldə olunmasa, Kərkük-Ceyhan boru kəmərinin, yəni Şimali İraqdan Gürcüstan adlanan bölgədən keçən neft borui kəmərini bağlayacaq. Bu da gündə təqribən 500-700 min barel neftin bazara çıxması deməkdir. Baş verənlər bazarda çaşqınlıq yaratdı. Hələlik boru qapanmayıb. Lakin bu siyasi gərginlik bahalaşmaya səbəb oldu”.
N. Cəfərli deyir ki, hazırda baş verən proseslər tam fərqlidir. Bu səbəbdən də, neftin sürətlə bahalaşması qısa müddətli xarakter daşıyır: “Amerikada təbii proseslər normallaşmaya doğru gedir. Bununla da neft hasilatı artıb. Siyasi gərginlik də müəyyən qədər yumuşalıb. Bu gözləntilərə görə, artıq axşama doğru neftin qiyməti aşağı düşməyə başlayıb. Əgər yenidən bölgədə gərginlik artsa, hərbi münaqişə baş versə, bu zaman neftin qiymətinin kəskin artımının olması mümkündür”.
Ziya Səccad
Ölkə.Az
