\"Ötən ilki aprel döyüşləri status-kvonun istənilən vaxt pozula biləcəyinin sübutudur\"

Bu sözləri Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov deyib. Lavrov bildirib ki, əgər biz həqiqətən də ümumi həll yollarını axtaran prinsipial razılaşmalara sadiqiqsə, mənim fikrimə görə, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərinin formatına alternativlər mövcud deyil.

1992-ci ildən Azərbaycan və Ermənistan arasında münaqişənin dinc yolla nizamlanması üçün ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində danışıqlar aparılır. Ancaq danışıqlar formal xarakter daşıyır. Danışıqların formal xarakter daşımasını və ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyətsizliyini Azərbaycan tərəfi rəsmi olaraq dəfələrlə bəyan edib.

Lavrovun məlum bəyanatı və problemin həllindəki maneələri politoloq Elşən Manafov "Ölkə.Az"-a şərh edib:

"Mövcud problemin ləğv edilməsi üçün mandatın məhz ATƏT-in Minsk qrupuna verilməsi münaqişə tərəflərinin razılığı ilə baş tutub. Münaqişə tərəflərinin razılığı olmasa idi, bu mandat ATƏT-in Minsk qrupuna verilməzdi. Digər tərəfdən, qanuna görə tərəflər ATƏT-in indiki formatından imtina edə bilərlər. Minsk qrupundakı həmsədrlər institutunda digər dövlətlər təmsil oluna bilərlər. Azərbaycanlı ekspertlər tez-tez Türkiyənin həmsədrlər institutuna gətirilməsi təklifi ilə çıxış edirlər. Almaniyanın bu quruma gətirilməsi təklifləri də olur. Hərçənd ki, Türkiyə və Almaniya Minsk qrupunda təmsil olunurlar, ancaq həmsədrlər sırasında deyillər. Bu mənada Lavrovun bəyanatı bölgə ilə bağlı məlum geosiyasi reallıqları özündə ehtiva edir.

Nəzərə almaq lazımdır ki, bütün bu illər ərzində Minsk qrupunun fəaliyyətsizliyinin arxasında həmsədrlər arasında bölgə ilə bağlı maraqlarda üst-üstə düşməyən məqamlar olub. Rusiya heç bir vəchlə bu problemin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll olunmasında maraqlı tərəf təsiri bağışlamır. Çünki problemin həlli Rusiyanı Azərbaycanla münasibətləri fərqli müstəvi üzərinə gətirmək məcburiyyətində qoyacaq. Bu da Rusiya maraqlarına cavab verməyəcək. Çünki Dağlıq Qarabağ problemi ilə Rusiyanın ilk növbədə bölgədə digər dövlətlərlə müqayisədə müstəqil siyasət yeridən Azərbaycan dövləti və hakimiyyətinə təsir etmək imkanı var. Ötən ilin aprelində Azərbaycan və Ermənistan arasındakı məlum 4 günlük hərbi əməliyyatlardan sonra əməliyyatların dayandırılması təşəbbüsü ilə məhz Rusiya çıxış etdi. Danışıqlar da Rusiyada baş tutdu. Yenidən atəşkəsin uzadılması barədə mövcud razılıqlar Rusiya tərəfinin təşəbbüsü və istəyi ilə baş tutdu. Bu da ondan irəli gəlir ki, mövcud status-kvonun qalması hələki Rusiyanın, Minsk qrupunda təmsil olunmuş digər dövlətlərin də maraqlarına cavab verir. ABŞ hələki post-sovet məkanı uğrunda mübarizədə həlledici mərhələyə keçmək fikrində deyil. Düzdür, bu istiqamətdə zaman-zaman ABŞ-ın maliyyə dəstəyi şəraitində post-sovet məkanında rəngli inqilablar baş verib. Məhz Azərbaycanda ABŞ belə bir inqilabı həyata keçirə bilməyib. Bu da təbii ki, Azərbaycan hakimiyyətinin Gürcüstan, Ukrayna hakimiyyətlərindən fərqli olaraq Qərblə münasibətlərə fərqli rakursdan yanaşmaq istəyindən irəli gəlir. Azərbaycan iqtidarı milli təhlükəsizlik maraqlarında çıxış edərək özünün xarici siyasət kursunda balanslaşdırılmış siyasət həyata keçirir. Azərbaycan tərəfi Qərblə və Rusiya arasında münasibətlərdə özü üçün müəyyən etmiş olduğu qırmızı xətti keçmir. Subardinasiya münasibətlərini saxlayır. Azərbaycan Qərbin təhlükəsizlik sistemi olan NATO-ya inteqrasiyanı sürətləndirməyə Gürcüstan və Ukraynadan fərqli olaraq, o qədər də maraq göstərmir. Bu da təbii ki, Qərbin məlum problemə münasibətinə təsir edir. Düzdür, Qərb Azərbaycanla münasibətlərini daim inkişaf etdirir və genişləndirir. Xüsusən Azərbaycan Qərb üçün Avropanın enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələlərdə, beynəlxalq terrorizmə qarşı mübarizə konteksində maraqlı təsir bağışlayır. Qərb eyni zamanda Azərbaycanın geostrateji mövqeyini nəzərə alır və Azərbaycanı özünün təsir dairəsinə salmaq üçün həmişə xarici siyasətinin proritetləri sırasına daxil edir. Bununla belə, Azərbaycan dövlətinin müstəqil xarici siyasət yeritmək istəyi, bütün çətinliklərə və mürəkkəbliklərə baxmayaraq, bu siyasətin həyata keçirilməsi Qərbi Azərbaycanla münasibətlərdə müəyyən edilmiş qırmızı xətti keçməməyə sövq edir. Nəticə etibarı ilə nə Rusiya, nə də Qərblə münasibətlərdə heç bir güzəştə getmək istəməyən Azərbaycan hakimiyyəti tərəfləri pad vəziyyətində qoyub. Rusiyanın Azərbaycan hakimiyyətindən istəyi bəllidir. Rusiya Azərbaycan hakmiyyətinə Avroasiya İttifaqına qoşulması təkliflərini verə bilər, Azərbaycanı Gömrük İttifaqının tərkibində görmək istəyər. Ümumiyyətlə, Rusiya yaratmış olduğu bütün region təşkilatlarında Azərbaycanı görmək istəyərdi".

Rusiyanın Azərbaycana təsir imkanlarına gəldikdə isə politoloq bildirdi ki, Rusiyanın Azərbaycana Dağlıq Qarabağ problemindən başqa təsir imkanları yoxdur:

"Ukraynadan fərqli olaraq Azərbaycan Rusiyanın enerji asılılığında deyil. Azərbaycan öz imkanları ilə ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələləri həll edə bilib. Digər tərəfdən, Azərbaycanın Türkiyə kimi strateji müttəfiqi var. Azərbaycan islam ölkələri ilə münasibətləri bölgənin geosiyasi konteksində qura bilib. Post-sovet məkanındakı digər dövlətlərlə müqayisədə Azərbaycanın nisbətən müstəqil siyasət yeritməsi həm Azərbaycan hakimiyyəti tərəfindən düşünülmüş siyasətdir, həm də etiraf edək ki, bu siyasət Azərbaycanın zəngin təbii resursları ilə bağlıdır. Neft-qaz diplomatiyası Azərbaycan iqtidarının daha müstəqil siyasət yeritməsi üçün bir vasitəyə, qaranta çevrilib".

Hazırkı status-kvonun qorunması ilə bağlı Elşən Manafov bunları dedi:

"ATƏT-in Minsk qrupunun fəaliyyəti pat vəziyətinin qorunub saxlanılmasına yönəlib. Bu vəziyyətin qorunub saxlanılması tərəflərin maraqlarına cavab verir. Hər iki tərəf bildirir ki, status-kvonun dəyişdirilməsi üçün daha ciddi, birmənalı addımlar atılmalıdır. İstənilən vaxt status-kvo pozula bilər. Ötən ilki aprel döyüşləri də buna sübutdur.

Qərb çalışır ki, bu status-kvo dəyişməsin. Çünki Azərbaycanın bölgənin, xüsusən də Avropanın enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı təminatında rolu məlumdur. Digər tərəfdən bölgədə status-kvonun dəyişməsi Yaxın Orta Şərqlə bu bölgənin yaxınlığı baxımından nə Rusiyaya, nə də Qərbə lazımdır.

ATƏT-in Minsk qrupu formatında danışıqlar sanki danışıqlar naminə aparılır. Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması istiqamətində ciddi bir irəliləyiş yoxdur".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az