Qəznəvi şahzadəsini güləşdə yıxan Türk qızı kim olub?
“Ölkə.Az” bu gün oxuculara bu toyla bağlı bilinməyən faktı təqdim edir. Faktı redaksiyamıza tarixçi Əkbər Nəcəf verib.
“Qəznəvilər ilə Qaraxanlılar dövləti arasında yaranan sülhü gücləndirmək məqsədi ilə Qəznəvi hökmdarı Sultan Mahmud, Qaraxanlıların Qərb hissəsinin (Mavəraünnəhrin) hakimi İliq Xanın qızını oğlu Məsud üçün istəyir. İki tərəf arasında uzun danışıqlardan sonra xanın qızı böyük dəbdəbə ilə Özkənddən Qəzvinə gəlin aparılır.
Böyük bir toy mərasimi təşkil edilir. Ancaq mənbələrdə toydan çox toy gecəsi bəy ilə gəlin arasında meydana gələn dava yadda qalıb. Zifaf gecəsi gəlinlə-bəyin otağında baş verən həngamə o qədər böyük olub ki, bütün sarayı ayağa qaldırıb.
Əslində isə hadisə belə olub: Bəylə-gəlin gərdəyə girmədən əvvəl güləş tutublar. Güləş sırasında Qaraxanlı qızı Qəznəvi şahzadəsi Məsudun kürəyini vurub yerə. Güləş o qədər çətin keçib ki, otaqda çıxan böyük səs-küyə bütün saray ayağa qalxıb. Mənbələrin verdiyi məlumata görə, Türk xatun ayağı ilə Məsudu yerə yıxıb. Bu hadisədən sonra türklər arasında bir atalar sözü yaranıb: "Qızla güləşmə, qısaraq ilə yarışma".
Həmin şahzadə Məsud daha sonra Qəznəvi dövlətinin hökmdarı olub və 1040-cı ildə Dandanakan döyüşündə Səlcuqlara məğlub olmuşdur”,- deyə tarixçi bildirib.
Qeyd edək ki, iki dövlət arasında dostluq əlaqələri I Əhməd xanın Xorasana hücumu ilə pozuldu. Sultan Mahmudun Hindistan yürüşündən istifadə edən I Əhməd xan Xorasana qüvvə göndərdi. Bu xəbər Sultan Mahmuda çatdıqda Hindistan yürüşünü təxirə saldı və üzünü Xorasan tərəfə çevirdi. 1006-cı ilin oktaybr-noyabr aylarında Xorasan Qaraxanlı ordusundan təmizləndi. 1008-ci ildə Bəlx yaxınlığında baş vermiş döyüşdə Qaraxanlılar məğlub edildilər.
Yeni Qaraxanlı hökmdarı Mənsur Arslan xan, Sultan Mahmud ilə sülh imzaladı. Lakin Qaraxanlılarda ara müharibələri yenidən başladı və Yusif Qadir xan Qaraxanlı Mahmud Qəznəvidən kömək istədi. Hindistan yürüşündə olan Sultan Mahmud bu təklifi qəbul etmədi. Lakin sonradan ittifaq bağlayan Mənsur Arslan xan ilə Yusif Qadir xan 1019-1020-ci ildə Xorasana yeni bir Qaraxanlı yürüşü etdilər. Bu yürüşün də heçbir nəticəsi olmadı və Qaraxanlı qüvvələri darmadağın edildilər.
Qaraxanlı dövlətindəki ara müharibələrinin qarşısını ala bilməyən Yusif Qadir xan yenidən Sultan Mahmuddan kömək istədi. Bu dəfə təklifi qəbul edən Mahmud Qəznəvi, 1025-ci ilin mart-aprel aylarında Səmərqənddə Yusif Qadir xanla görüşdü. Sultan Mahmud Yusif Qadir xanın qardaşını ələ keçirsə də onu öldürmədi və bir müddətdən sonra Qaraxanlılar arasındakı ara müharibələrindən çəkildi.
Hikmət Həsənov
Ölkə.Az
