Rasim Balayev: \"O birinci kursda oxuyurdu, mən on birinci sinifdə, Bakıya gəlirdim görüşürdük...\"

- Bir zaman ictimai tədbirlərdə çox tez-tez iştirak edirdiniz. Amma son zamanlar görünmürsünüz. Sanki küskünsünüz, yorğunsunuz.

- Bizim Kinematoqrafçılar İttifaqı ləğv olunandan sonra təbdirlərə çağırmırlar. Çağırılanda da bəzən görürsən ki, xəstə oluram, gedə bilmirəm. Çox vaxt şəhərdə olmuram. Şüvəlanda oluram deyə, bir gündə iki dəfə şəhərə gəlib qayıtmaq mənimçün ağır olur.

- Dəvət alıb imtina etdiyiniz tədbirlər olur?

- Təklif olanda imkanım daxilində iştirak edirəm. Bəzən də elə tədbirə dəvət edirlər ki, heç mənə dəxli olmur.

- Son çəkildiyiniz film hansıdır?

- Son çəkildiyim film "Sübhün səfiri"dir.

- "Sübhün səfiri" filminin çəkilməsindən üç il keçir. Kinoaktyorun əsas qazanc mənbəyi də filmlərdir...

- Elə məni geri salan, xəstələndirən də bekarçılıqdır. Otuz ildən artıq intensiv çəkilmişəm və birdən-birə boşluq yaranıb.

- Bu durum aktyorun səhhətiylə yanaşı maddi durumuna da təsir göstərir. Vəziyyətdən necə çıxırsınız?

- Prezident təqaüdü alıram, birtəhər dolanırıq. Vəziyyət heç də ürəkaçan deyil. Qiymətlər gündən-günə bahalaşır. Necə deyərlər, çulumuzu sudan çıxarırıq.

- Həmdərd, həmdəm olduğunuz aktyorlardan kimlər var?

- Həmdəmim çox az qalıb, əksəriyyəti dünyasını dəyişib.

- Kimlərlə mütəmadi ünsiyyət saxlayırsınız?

- Kinostudiyanın işçiləriylə - Elxan Qasımovla, Şeyx Əbdüllə, Xamislə əlaqəm var. Peşəkar aktyorlardan Fuad Poladov, Fəxrəddin Manafov... Bir-iki nəfər qalıb da.

- Sizi tez-tez Fəxrəddin Manafovla müqayisə edirlər. Bu barədə məlumatlısınız?

- Xeyr, bilmirdim.

- Ümumiyyətlə, belə müqayisələr xoşdur, yoxsa qəbul etmirsiniz?

- Belə müqayisələr düzgün deyil. Çünki hərənin Allah verdiyi zahiri, düşüncə qabiliyyəti var. Cavanlıqda həmişə aktyorlara deyirdim ki, gəlin dost olaq. Çünki sənin rolunu mən, mənim rolumu sən oynamamalısan. Biz niyə dost olmayaq? Hərənin öz ampluası var.

- O vaxt da rol üstündə bir-birindən küsən aktyorlar var idi?

- Əlbəttə, belə şeylər olub. Düzdür, Fəxrəddin məndən cavandır. Məsələn, bəzən bir rola 4-5 nəfəri yoxlayırdılar

- Olubmu ki, Fəxrəddin müəllimin sınandığı rola siz çəkiləsiniz, yaxud da əksinə?

- Elə şey olmayıb. Amma bir neçə filmdə çəkilmişik, tərəf müqabili olmuşuq.

- Rasim müəllim, peşəkar aktyorlar bildirirlər ki, təhsil vacibdir. Amma səhv etmirəmsə, Rasim Ocaqov Fəxrəddin Manafovu filmlərə çəkəndə o aktyor deyildi, texniki işçiydi. Deməli, Rasim Ocaqov göstərdi ki, texniki işçini də aktyor etmək olar.

- Fəxrəddin səhv etmirəmsə, ilk dəfə Elxan Qasımovun "Köhnə bərə" filmiylə başlayıb. Həmin filmdə mən də çəkilmişəm. Sonra Rasim Ocaqovun xoşuna gəldi və onu bir neçə filmə çəkdi. Fəxrəddin "YUĞ" teatrının aktyoruydu.

- Hər aktyorun öz rejissoru, hər rejissorun öz aktyoru deyimi var. Sizcə bu doğrudurmu?

- Bəzən rejissor bir aktyorla işləyir, onu özünə yaxın bilir, filmlərinə dəvət edir. Sonra digər filmlərdə operatoru, digər texniki heyət üzvlərini də saxlayır.

- Bu yeknəsəklik yaratmır ki?

- Yeknəsəklik olmur. Çünki mövzu və ssenari başqadır. Bizdə belə şey azdır, amma keçmişdə hərənin öz komandası olub. Düzdür, başqa aktyorları da çağırıblar, amma bir neçə aktyor epizoda da olsa, çəkilib.

- Sizi daha çox hansı rejissor çəkib?

- Rasim Ocaqovun bir neçə filmində çəkilmişəm. Həsən Seyidbəyli tez rəhmətə getməsəydi, daha bir neçə filminə çəkərdi. İlk böyük rolum olan Nəsimiyə də məni Həsən Seyidbəyli çəkib. "Babək" filmini də o çəkəcəkdi, amma alıb Eldar Quliyevə verdilər. "Xoşbəxtlik qayğıları" filmində də bir yerdə işləmişik. Ancaq o vaxt belə deyildi. Rejissorlar filmə görə növbəyə dururdular. Bir filmi təhvil verdinsə, növbəni gözləməliydin, ard-arda filmlər çəkə bilməzdin.

- Yanılmıramsa, iki tamaşa da oynamısınız.

- Bəli, bir dəfə Mehdi Məmmədovun "İblis" tamaşasında Arifi oynamışam. 2000-ci ildə isə Mikayıl Mirzənin quruluş verdiyi "Aydın" tamaşasında Dövlət bəyi oynadım. Dövlət bəyi mən tələbə vaxtı da oynamışdım.

- Deyirlər ki, teatr kinoyla müqayisədə daha çətindir. Siz necə düşünürsünüz?

- Mənim həyatım kinoyla bağlı olsa da, belə düşünürəm ki, aktyor teatrda işləməli, boş vaxtında kinoya çəkilməlidir. Çünki teatr aktyor üçün gündəlik məşqdir. Amma yaxşı teatr ola da.

- Son illərdə teatrlarımızda yaxşı tamaşaya baxmısınız?

- Əvvəllər baxmışam. İnstitut illərində bəzi tamaşalarda kütləvi səhnələrə çıxırdıq.

- Bəs bu gün?

- O sözü mən deməyim də. Deyirəm, acıqlarına gəlir. İndi elə bir baxılası tamaşa yoxdur. Repertuar problemimiz var. Aktyoru klassik əsərlər yetişdirir. Qabaqlar Şekspir, Cəfər Cabbarlı, Hüseyn Cavidin əsərləri repertuarda olardı. Bu gün onların heç biri yoxdur. Teatrlarımızda yaxşı aktyorlar var, amma əsas problemimiz rejissordur. Amma o vaxt Mehdi Məmmədov, Tofiq Kazımov kimi pedaqoq rejissorlarımız vardı. Bunlar həm özləri öyrənirdilər, həm öyrədirdilər. Klassik əsərlərə daha çox müraciət olunurdu.

- Bildirdiniz ki, teatr aktyor üçün məşq baxımından vacibdir. Siz kinoya teatrdan deyil, birbaşa gəlmisiniz. Həmin zəif nöqtələri özünüzdə hiss edirdiniz?

- Kinoda bir epizodu uzun-uzadı məşq edirsən, bir kadrı bir neçə dubla çəkirsən. Mən hiss edirdim ki, insan teatrda yaxşı "baqaj" götürür və ondan kinoda bəhrələnə bilir.

- Amma siz o "baqaj"ı gtürməmişdiniz. Çünki teatr məktəbi keçməmişdiniz. Mən məhz bu məqamı soruşuram.

- Tələbəlik illərində çox tamaşalarda oynamışdım.

- Çox sevimli tərəf müqabiliniz olub?

- Ümumiyyətlə, həm teatrda, həm kinoda tərəf müqabili çox böyük şeydir. O insana bir stimul verir. Səhnədə, kamera qarşısında sanki "alış-veriş" gedir, yaxşı mənada rəqabət aparırsan, geri qalmamağa çalışırsan.

- Son zamanlar ətrafınızda çox adam qalmayıb. Sanki kimlərsə yoxa çıxdılar, münasibətləri kəsdilər. Bunu hiss edirsiniz?

- Mən də bəzən deyirəm ki, görəsən niyə belə oldu?!

- Sizcə indi sənətlə məşğul olanlar daha çoxdur, yoxsa sənətdən pul qazanmaq istəyənlər?

- Əsl sənətkar təbii ki, sənəti barədə düşünməlidir. Amma hər bir işin maliyyə tərəfi də var. Məsələn, mən "Qatır Məmməd" filmində havayı çəkilmişəm. Dedilər ki, pul yoxdur və bu filmi çəkib təhvil vermək lazımdır, yoxsa kinostudiyada ixtisar gedəcək. Bizim vaxtımızda sənətin mənəvi tərəfinə daha çox üstünlük verilirdi. Bu gün mənə bir rol versələr, məni onun maliyyə tərəfi də maraqlandırır. Bilməliyəm ki, mənə nə qədər qonorar verəcəklər. Amma o vaxt belə şeylərə fikir vermirdik. Elə deyirdik ki, çəkilək.

- Sizcə peşəkar aktyorun bir gün üçün qonorarı nə qədər olmalıdır?

- Mən mühasibatlıq işçisi deyiləm. Amma deyim də. Dalbadal çəkilərsə, o başqa. Amma ildə bir filmə çəkilirsə, heç olmasa 20-30 min almalıdır ki, ili başa vura bilsin. Məsələn, Rusiyada festivallarda görüşdüyüm, aktyorlar olub, maraqlanmışam. Baxırsan ki, elə də tanınmış aktyor deyil, amma bir filmdən 100-120 min qonorar alıb. Hətta aktyor var ki, günü 20 min dollara çəkilir. On gün çəksən, 200 min qonorar ödəməlisən.

- Deyəsən sizi və Fəxrəddin Manafovu filmə dəvət etmək istəyiblər və son anda bir erməniyə görə alınmayıb. İstərdim bu barədə bir qədər geniş məlumat verəsiniz.

-Bir rejissor vardı, Fəxrəddin onu yaxşı tanıyırdı. Amma mən də Moskvada bir neçə filmə çəkilmişəm. Orta Asiyada da beş filmdə oynamışam.

-Ümumi neçə filmə çəkilmisiniz?

- İrili-xırdalı yüzə qədər filmə çəkilmişəm. Sonra SSRİ dağıldı, əlaqələr çəkildi. Royzman soyadlı rejissor beşseriyalı film çəkdi, məni, Həmidə Ömərovanı, Fəxrəddini dəvət etmişdi. Çingiz Abdullayevin"Dronqo"sunu da o çəkmişdi, prokuroru oynayırdım. Fəxrəddin orada bir neçə filmlərə çəkildim. Günlərin birində bunlar Moskvada görüşürlər. Fəxrəddin bundan soruşur ki, bəs nə əcəb bizi çağırmırsan? O da deyib ki, mən çağırmaq istəyirəm, amma prodüserimiz ermənidir, tapşırıb ki, Bakıdan aktyor çağırma.

-Müsahibədən öncə bildirdiniz ki, son illər çəkilən komediya filmlərini, bu janrın aktyorlarının çıxışını bəyənmirsiniz. Bəs "Bu şəhərdə" və "Planet Parni iz Baku"ya necə, baxırsınızmı?

- Baxmıram. Şübhəsiz ki, Rafael və Coşqun istedadlı uşaqlardır. Amma təəssüf ki, onlar üçün yaxşı ssenarilər yazılmır.

- Yəni istedadların xərcləyirlər?

- Bəli, amma istedadlıdırlar.Gərək onlar üçün xüsusi ssenari yazanlar olsun. Sizə bir söz deyim... Aktyorun qadın paltarı geyinməsi olar e. Amma başdan ayağa qadın paltarı geyinmək olmaz da.

- Yəni qəbul etmirsiniz...

- Olar, o da bir qabiliyyətdir. Aktyor göstərir ki, kişi qadını nə gözəl oynayır. Amma qadın paltarı geyinməyin də bir əndazəsi var. Tamaşada 1-2 dəfə geyinmək olar. Ancaq istedadlarına şübhə etmirəm.

- Onları əvvəldən tanımısınız?

- Tanımamışam.

- Pedaqoji fəaliyyətiniz olub?

- Həm həvəsim həm də vaxtım olmayıb. O vaxt bir dəfə müəllim kimi instituta dəvət etmişdilər, getdim, gördüm uşaqların biri gəlib, biri gəlməyib. Soruşdum ki, bunlar haradadırlar? Dedilər, müəllim, yavaş-yavaş yığışarlar. Jurnalı qoydum, dedim ki, mənlik deyil. Səbəbini soruşdular. Cavab verdim ki, az-çox təcrübəm, bildiklərim var, onları məndən zorla almalısınız. Çünki mən bildiklərimi sizə həvəslə verməyəcəyəm. Əgər zorla almaq yoxdursa, verməyəcəyəm. Biz düşüb müəllimlərin dalınca öyrənirdik, müəllimi gic edirdik.

- Kimlərdən dərs almısınız?

- Mehdi Məmmədov müəllimim olub. Səhnə danışığından Müxlis Cənizadə, aktyor sənətindən Ələmdar Quluzadə, musiqidən Şəfiqə Axundova... Yəni o vaxt qəribə ab-hava var idi.

- Səmədər Rzayevin də sənət taleyinizdə, Bakıya gəlməyinizdə böyük rolu olub..

- Elədir. Həmişə bunu demişəm. Məndə sənətə qarşı həvəs var idi, Səməndər o həvəsi alovlandırdı.

- Həmin vaxt Səməndər Rzayev tanınırdı?

- Yox, tanınmırdı. O, birinci kursda oxuyurdu, mən on birinci sinifdə. Arabir Bakıya gəlirdim görüşürdük, məktublaşırdıq. Səməndər ikinci kursa keçəndə mən də instituta daxil oldum.

- Axıra qədər də yaxşı münasibətlərinz vardı?

- Bəli. O, çox böyük istedad sahibiydi, hayıf ki, cavan getdi.

- Mikayıl Mirzəylə də dost olmusunuz...

- Onunla bir kursda oxuyurduq. Üçümüz də Ağsudanıq.

- (yarızarafat) Sonra da deyirlər ki, isti, aran yerdən istedadlar çıxmır...

- Yox, çıxır. Çox yaxşı dövr idi...

- Son dəfə Ağsuya nə vaxt getmisiniz?

- Arabir gedirəm, toyda, yasda.

- Yəqin ki, tez-tez gənclik, uşaqlıq illərinizi xatırlayırsınız... Adətən yaşlananda belə olur deyilənə görə...

- Əlbəttə, o zaman hər şey başqa idi.

- Gəncliyiniz Bakının harasında keçib?

- Yasamalda Çörək zavodu var idi. İncəsənət institutunun yataqxanasında qalırdıq. Oranın ilk sakinləri biz olmuşuq. Mən 2-3 ay qohumumgildə qaldım, dedilər yataqxana verirlər. Gəlib yataqxanaya baxdıq. Bir çarpayı verdilər, heç işğı da qoşmamışdılar. Axşam şam işığında oxuyurduq. işıq bir neçə ay sonra verildi. Tələbəliyin sonuna kimi orada qaldıq.

- Bəzən deyirlər ki, Rasim Balayevin rejissorların diqqətini çəkməsində xarici görünüşünün xüsusi bir rolu var. Hətta istedadınızdan öncə bu məqam xüsusi qabardılır....

- Görünür... Məsələn "Nəsimi" filminə çəkiləndə 24-25 yaşım var idi. Bu rola tanınmış aktyorları çəkmək istəyiblər, hətta Moskvadan aktyor dəvət etmək variantı da olub. Özüm də Nəsimini oynayacağıma inanmırdım, nağıl kimi gəlirdi. Deməli, tələbə olan televiziyada canlı tamaşalar oynayırdıq, quruluşu da rəhmətlik Lütfü Məmmədbəyov verirdi. Bir dəfə Həsən Seyidbəyliylə yazıçı İsa Hüseynov oturub televizora baxırmışlar. Birdən məni görüblər. Həsən müəllim deyib ki, bu oğlanın zahiri görünüşü Nəsimiyə çox uyğun gəlir, amma aktyorluğunu bilmirəm. Mən də o vaxt şeirlər deyirdim. Amma şeir deməklə aktyor olmur axı. Sınadılar, alındı.

- Bildiyimə görə Nəsimi rolunu oynamaqda sizə Əli Fəhmi də kömək edib

- Bəli, o ərəb dilini yaxşı bilirdi deyə, qəzəllərin mənasını mənə xırdalayırdı. Seyidbəyliydən soruşmuşdular ki, niyə məhz Rasim? Demişdi ki, o, üzərində qədimilik nişanələri olan miniaturdü. Bu söz Həsən Seyidbəyliyə aiddir. "Nəsimi"dən sonra mənə yaşıl işıq yandı. Heç bir sınaqsız bir neçə filmə çəkildim. Onda da saçım, görünüşüm indiki kimi deyildi. Bunlar da şərtdir də.

İntiqam VALEHOĞLU

Ölkə.Az