Səfir: "Azərbaycan xalqının səbri bundan artıq sınanmamalıdır"

-Cənab səfir, Malayziya və Azərbaycan arasında diplomatik əlaqələrin yaranma tarixindən və bu əlaqələrin bu günündən danışardınız.

-Malayziya və Azərbaycan 5 aprel 1993-cü ildən - diplomatik münasibətlərin qurulduğu gündən bu yana sıx və dost münasibətdədirlər və olmağa da davam edəcəklər. Malayziya Azərbaycandakı səfirliyini 1 aprel 2014-cü il tarixində açsa da, Azərbaycan öz diplomatik nümayəndəliyini Malayziyada 2007-ci ilin iyun ayında açıb.

Malayziyanın baş naziri Dato’ Sri Mohd Najib Tun Abdul Razak prezident İlham Əliyevin dəvəti ilə 11-12 sentyabr 2014-cü il tarixlərində Azərbaycanda rəsmi səfərdə olub. Bu tarixi səfər Malayziya baş nazirinin Azərbaycana ilk səfəri idi.

Rəsmi səfər ilə əlaqədar olaraq, Dato’ Sri Mohd Najib Tun Abdul Razak 12 sentyabr 2014-cü il tarixində Malayziyanın Bakıdakı səfirliyinin açılışını rəsmiləşdirdi.

Həm rəsmi səfər, həm də Malayziya səfirliyinin əsasının qoyulması Malayziya və Azərbaycan arasında qarşılıqlı maraq doğuran sahələrdə, məhz ticarət və investisiyada daha yaxın əməkdaşlığa yol açdı. Bu yüksək səviyyəli səfər, eyni zamanda, iki ölkə arasındakı ikitərəfli əlaqələri daha da gücləndirdi.

-Qarşılıqlı rəsmi səfərlər gözlənilirmi, ümumiyyətlə, bağlanmış Sazişlər və onların icrası barədə nə deyə bilərsiniz?

-Bu üç il ərzində biz Malayziya və Azərbaycan arasında çoxlu yüksək səviyyəli görüşlərə və səfər mübadilələrinə şahidlik etmişik. Bu səfərlər iki ölkə arasındakı diplomatik münasibətləri inkişaf etdirib.

Ötən üç il ərzində Malayziyadan Azərbaycana bir sıra səfərlər baş tutub. Məsələn, 2016-cı ildə Malayziyanın 5-ci Baş naziri Tun Abdullah Ahmad Badavi 2016-cı il martın 6-11-də Azərbaycana səfər edib. Növbəti ayda, 11-14 aprel 2016-cı il tarixində Malayziya parlamentinin aşağı palatasının sədr müavini Datuk Seri Ronald işgüzar səfərdə olub. Bu səfərdən sonra Malayziyanın xarici işlər naziri 27-29 aprel 2016-cı ildə Azərbaycana işgüzar səfər edib və UNAOC-un 7-ci Qlobal Forumunda iştirak edib.

Keçən il baş tutan, Malayziyanın Perlis ştatının vəliəhd şahzadəsi və eyni zamanda Malayziya Perlis Universitetinin (UniMAP) rektoru Əlahəzrət Tuanku Syed Faizuddin Putra Ibni Tuanku Syed Sirajuddin Jamalullailin səfəri ilk kraliyyət səfəri oldu. Əlahəzrət Tuanku Syed Faizuddin UniMAP tələbələri və idarə heyətinin Azərbaycana 2017-ci il Bilik Səyahətinə başçılıq edirdi.

2017-ci ildə Malayziya və Azərbaycan universitetləri arasında uğurlu təhsil əlaqələri yaratdıq. Ali texniki və peşə təhsili, təlimi sahəsində aparıcı özəl universitet olan Kuala Lumpur Universiteti (UniKL) Bakı Ali Neft Məktəbi (BANM) və Xəzər Universiteti, Malayziyanın idarəetmə təhsili üzrə ixtisaslaşmış, tanınmış dövlət universiteti olan Malayziya Şimal Universiteti və  Azərbaycan İqtisad Universiteti, Malayziya Xarici İşlər Nazirliyinin təlim qolu olan Diplomatiya və Xarici Əlaqələr İnstitutu və  ADA Universiteti arasında anlaşma memorandumları imzalanıb.

Malayziya Perlis Universiteti (UniMAP) 20-26 noyabr 2017-ci ildə baş tutan Bilik turu müddətində Azərbaycanın canlı təhsil sahəsini kəşf etmək şansı əldə etdi. Bir həftəlik səyahət müddətində, Malayziyanın tanınmış dövlət universiteti olan UniMAP Xəzər Universiteti ilə anlaşma memorandumu, Odlar Yurdu Universiteti ilə isə niyyət məktubu imzaladı. 

Malayziya və Azəbaycan hökumətləri iqtisadi, elmi və texniki əməkdaşlıq sahələrində anlaşma memorandumları və sazişlər imzalayıblar. Malayziya və Azərbaycan həmçinin uğurla parlamentlərarası dostluq qrupunun əsasını qoyublar və qrup üzvlərinin qarşılıqlı səfərləri baş tutub.

Bu il daha çox səfərlərin baş tutmasını gözləyirik. Həmçinin, prezident İlham Əliyevi Malayziyada gözləyirik. Bu ilk və tarixi səfər üçün qarşılıqlı şəkildə uyğun vaxtın təyin olunacağına ümidvaram.

Gələcək səfər mübadilələri, saziş və anlaşma memorandumlarının imzalanması ilə Malayziya və Azərbaycan arasındakı ikitərəfli əlaqə və əməkdaşlığın daha da möhkəmlənəcəyinə əminik. Hər iki ölkə qarşılıqlı fayda əldə etmək üçün ikitərəfli siyasi və iqtisadi əlaqələrin inkişafını təmin etmək yolunda böyük səy göstərib.

-Malayziya İslam ölkələri arasında və dünya siyasətində özünə məxsus yer tutur və Beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycanı dəstəkləyərək onun haqlı mövqeyini müdafiə edir. Cənab səfir, Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ probleminin həllini necə görürsünüz?

-Malayziya Dağlıq Qarabağ münaqişəsi məsələsində hər zaman Azərbaycanın güclü dəstəkçisi olub. Malayziya haqq və ədalət tərəfdarı olan bir ölkədir. Buna görə də biz bu məsələdə, xüsusilə də ərazi bütövlüyü məsələsində Azərbaycanın mövqeyini müdafiə etməyə davam edəcəyik.

Malayziya bunun suverenlik, ərazi bütövlüyü, Azərbaycan sərhədlərinin toxunulmazlığı və Ermənistanın güc vasitəsilə ərazini ələ keçirməsinin yolverilməzliyi məsələsi olduğuna inanır. Bu məqsədlə, Birləşmiş Millətlərin məsuliyyətli üzv dövləti kimi, Ermənistan bütün BMT qətnamələrinə sadiq qalmalı və Azərbaycanın  işğal olunmuş ərazilərindən geri çəkilməlidir.

Bütün narazılıqların həlli, o cümlədən, aidiyyatı ölkələr arasındakı dialoq və müzakirələrin sülh yolu ilə, heç bir təhdid və ya güc tətbiq etmədən, beynəlxalq hüququn ümümtanınmış prinsiplərinə uyğun olaraq aparılması mütləqdir. Azərbaycan xalqının səbri və xoş təbiətliliyi daha artıq sınanmamalıdır.

Sülh danışıqlarının, anlayış və qarşılıqlı hörmətin saxlanılması vacibdir. Neqativ düşüncə və inamın itməsinə gətirib çıxaran hər hansı bir addıma yol verilməməlidir. Bütün tərəflər təmkinli olmalı və qarşılıqlı inam və güvəni gücləndirmək üçün pozitiv cəhdlər göstərməlidir. Lakin işğalçı işğal edilmiş ərazilərdən çıxmalıdır. Status-kvo qəbuledilməz və dözülməzdir.

-Malayziya federal dövlət olmaqla bərabər həm də, tolerant bir ölkədir. Dövlət dini İslam olan ölkə başqa dinlərə də etiqad edənlər üçün vətəndir. Bu tolerantlığı yaşatmaq Malayziya dövlətinə çətindirmi?

-Malayziyanın gücü onun xalqının irqi, mədəni və dini cəhətdən müxtəlifliyinə əsaslanır. Belə ki, belə müxtəliflilik simasında Malayziya müstəqillik əldə etdiyi gündən bu yana mötədilliyə qucaq açmış və təcrübədən keçirmişdir. Mötədillik ölkədə sadəcə birliyi təmin etməyib, həmçinin möhkəm bünövrəli siyasi stabillik yaradıb və ölkədə davamlı iqtisadi fəaliyyətlərin çiçəklənməsini təmin edib.

Malayziya mötədilliyin sülh, davamlı inkişaf və harmoniyaya töhvə verəcəyinə inanır. Bu yanaşma tolerantlıq, habelə, qarşılıqlı hörmət və anlayış dəyərlərinə əsaslanır və mübahisəli məsələləri həll etməyə qadirdir. Hərtərəfli xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla, mötədillik bizim iqtisadi, sosial və mədəni aspektlərdə əlaqələrimizin aparılması üçün uyğun yanaşmadır.

Məsələn, əgər Şimali Malayziya ştatı olan Penanqa getsəniz, bir sırada, bir-birinə yaxın məsafədə tikilən dörd əsas dinin ibadətgahları olan - Mərhəmət İlahəsi məbədi, Kapitan Keling məscidi, Sri Mariamman məbədi və Müqəddəs Corc kilsəsini görə bilərsiniz. Bu, Malayziyanın xalqımızın qəlbində və zehnində güclü təməl yaratmaq üçün istifadə etdiyi müvəffəqiyyətli mötədillik siyasətinin inikasıdır.

-Malayziyanın İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı inkişaf tarixini necə xarakterizə edərdiniz və müstəqillik qazandıqdan sonra Malayziyanın keçdiyi inkişaf yolundan danışardınız.

-Malayziya 31 avqust 1957-ci ildə Britaniya koloniyasından azad olaraq müstəqilliyini əldə edib. Müstəqillikdən sonra Malayziya bir neçə struktur dəyişikliklərdən və inkişaf mərhələlərindən keçmişdir. Malayziya aşağı gəlirli aqrar iqtisadiyyatdan diversifikasiyalı ixraca əsaslanan surətli inkişafa malik sənayeləşmiş ölkəyə keçid etdi. 21-ci əsrin əvvəllərindən Malayziya Cənub-Şərqi Asiyada ən surətlə inkişaf edən iqtisadiyyata malik dövlətlərdən birinə çevrildi.

Eyni zamanda, əvvəl də qeyd etdiyim kimi, Malayziya Hökuməti tərəfindən tətbiq edilən Mötədillik yanaşması ölkədə sülh, stabillik və davamlı iqtisadi inkişafı təmin etməyə kömək etdi.

-Malayziya dünyada inkişaf etmiş elektron sənayesi ilə məşhurdur.  Malayziyanın başqa aparıcı sahələri hansılardır?

-Bəli, Malayziya elektrik və elektronika sahəsində məşhurdur. Malayziya dünya quraşdırma, qablaşdırma və sınaq istehsalı bazarının 10%-ni təmin edib.

Malayziya ayrıca olaraq fotohəssas yarımkeçirici cihazların dünya üzrə 3-cü ən böyük ixracatçısıdır. 10 ən böyük elektronika istehsalı xidməti (EMS) şirkətlərindən 9-nun Malayziyada fəaliyyət göstərdiyini vurğulamaqdan böyük sevinc hissi duyuram.

Elektronika sənayesindən savayı, Malayziya dünyanın öndə gedən təbii kauçuk, palma yağı və məhsulları istehsalçıları sırasındadır. Malayziya dünyanın əsas palma yağı istehsalçılarından biridir. Digər tərəfdən isə təbii kauçuk çox uzun müddətdir ki, geniş miqyaslı plantasiyalarda istehsal edilən əsas məhsullardandır.

İstehsal hələ də Malayziya iqtisadiyyatının ən böyük vahid komponentini təşkil edir. Turizm, xidmət sektoru, neft, palma yağı və təbii kauçuk kimi xammallar iqtisadiyyata töhvə verən sahələr arasındadır. Bundan əlavə olaraq, kimyəvi maddə və məhsullar, mexaniki avadanlıqlar və hissələri, maye qaz, optik və elmi avadanlıqlar, metal istehsalı da Malayziyanın 2017-ci il üzrə ixracat artımına öz töhvəsini verib.

İslam maliyyələşdirməsi də Malayziyanın güclü xidmət sahələrindən biridir və qlobal maliyyə innovasiyasına uyğun şəkildə inkişaf edib.

-Coğrafi cəhətdən uzaq olan Malayziya ilə Azərbaycan arasında iqtisadi, ticari əlaqələr sizi qane edirmi?

-Malayziyanın Dövlət Neft Şirkəti (PETRONAS) Azərbaycanın neft-qaz sektorunda fəal iştirak edir. Bakıda Səfirliyin açılması ilə PETRONAS burada öz fəaliyyətinə başladı və Şahdəniz II yatağının işlənilməsi üzrə hasilatın pay bölgüsü sazişində 15.5%, Cənubi Qafqaz Boru Kəməri şirkətində (CQBK) 15.5% , CQBK holdinqdə 15.5%, Azərbaycan Qaz Təchizatı şirkətində (AQTŞ) isə 12.4% paya sahib olub.

Ümumilikdə, bu günə qədər PETRONAS Azərbaycana 4 milyard ABŞ dolları məbləğində sərmayə yatırıb. Malayziya Azərbaycanı regionda surətlə inkişaf edən ölkə kimi görür və onun regionda olan mühüm rolunu tanıyır.

2017-ci il yanvar ayından noyabr ayına qədər Malayziyanın Azərbaycanla olan ümumi ixracı 2016-cı illə müqayisədə 11.5% artaraq 8.8 milyon ABŞ dollarına çatıb.

Malayziyanın Azərbaycana olan ixracı 2016-cı ildən 4.5% artaraq 8 milyon ABŞ dollarına qalxıb. Bu müsbət artım Azərbaycana idxal olunan mexaniki avadanlıq, ləvazimat və hissələrinin artımı sayəsindədir. Eyni zamanda, Azərbaycanın Malayziyaya ixracı 2017-ci il yanvar ayından noyabr ayına qədər olan müddətdə 2.2% artaraq, 2015-ci ildə olan 227,000 ABŞ dolları göstəricisindən 800,000 ABŞ dollarına bərabər olub.

İnanıram ki, Malayziya və Azərbaycan Respublikasının ticarət münasibətləri gələcəkdə insanlar arasındakı qarşılıqlı əlaqələrin çoxalması ilə inkişaf etməyə davam edəcəkdir və hər iki ölkədə biznes imkanlarını daha da artıracaqdır. Əlbəttə ki, Malayziya məhsullarının qiymətlərinin qonşu ölkələrlə müqayisədə daha rəqabətədavamlı olduğuna inanıram, lakin onların Malayziyadan Azərbaycana çatdırılması əlavə xərc tələb edəcəkdir.

Azərbaycan biznes fəaliyyəti ilə məşğul olanlar, xüsusilə də Ticarət Palatası və s. istənilən vaxt bizimlə əlaqə saxlayaraq Malayziyanın Biznes sektorundakı imkanlar və həmçinin əlaqələrin yaradılması barədə məlumat ala bilərlər.

-Cənab səfir, ölkələrimiz arasında təhsil, səhiyyə və mədəni mübadilə necədir?

-2017-ci il təhsil sahəsi üçün bəhrəli il oldu və mən yaradılan əlaqələrin insanlar arasındakı bağları artıracağına və mədəni, sosial mübadilələrə təşviq verəcəyinə inanıram. Mən eyni zamanda inanıram ki, Malayziya və Azərbaycan Universitetləri arasındakı əlaqələr Malayziya və Azərbaycanın müvafiq regionlarda qlobal təhsil mərkəzlərinə çevrilmələrində katalizator rolu oynayacaqdır.

Əminəm ki, universitetlər arasındakı əməkdaşlıqlar ölkələrimizdə təhsil sektorunu yeni mərhələyə gətirəcək və Malayziya və Azərbaycan Respublikası arasındakı ikitərəfli əlaqələri inkişaf etdirəcək.

2015-ci ildə Səfirlik Malayziya Turizm və Mədəniyyət nazirliyi və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm nazirliyi ilə əməkdaşlıq çərçivəsində uğurla Malayziya Mədəniyyət Festivalı təşkil etdi. Üç gün davam edən festivalın məqsədi Malayziya turizmi və mədəniyyətini Azərbaycan xalqına təşviq etmək idi. Azərbaycanda fəaliyyətimiz dövründə səfirlik Malayziyanın təşviqində əhəmiyyətli rol oynayıb və insalararası əlaqələrin, habelə, mədəni və sosial mübadilələrin artımında fəal rol oynamağa davam edəcək.

Malayziya və Azərbaycan hələ ki, səhiyyə sahəsində əməkdaşlıq yaratmayıb amma gələcəkdə əməkdaşlığın yaradılması üçün potensial sahələri kəşf etməyi səbrsizliklə gözləyir.

-Malayziya qədim mədəniyyəti və tarixi ilə məşhurdur. Cənab səfir, iki ölkə arasında turist əlaqələri nə səviyyədədir?

-Turizm barəsində deyə bilərəm ki, həm Malayziya həm də Azərbaycan  ölkələrimizin müvafiq regionlarda əsas turizm mərkəzləri kimi təşviqində birgə çalışır.

2017-ci il yanvar ayından oktyabr ayına qədər olan müddətdə 869 Azərbaycanlı turist Malayziyaya səfər edib. 2016-cı ildə 734 olan bu rəqəm müsbət artımın göstəricisidir.

Azərbaycanlıları Malayziyaya səfər etməyə təşviq etmək və ruhlandırmaq üçün biz Azərbaycan vətəndaşlarının ölkəyə daxil olmasını rahatlaşdırmışıq. Malayziyaya səfər edən Azərbaycan vətəndaşının 30 gün qalma müddətinə qədər viza almağına ehtiyac yoxdur.

Həmçinin, Azərbaycan da malayziyalılar üçün viza prosesini asanlaşdırıb. İndi Malayziya vətəndaşı Heydər Əliyev Beynəlxalq Hava Limanından tək girişli viza əldə edə və ya Azərbaycana səyahət etməzdən əvvəl elektron vizaya müraciət edə bilər.

Bununla yanaşı, Azərbaycan manatı Malayziya rinqqiti qarşısında daha güclüdür və bu da Malayziyaya səyahət edən Azərbaycanlı turistlər üçün üstünlükdür. Həmçinin, Malayziyada turizm xidməti Cənub-Şərqi Asiyada ən yaxşılar sırasındadır və biz Azərbaycan turistlərini Malayziyanı görməyə çağırırıq.

İnanıram ki, Malayziya və Azərbaycan arasında səyahətin əlverişliliyi üçün birbaşa uçuşlar təşkil olunsa iki ölkə arasında turizm sahəsi daha da inkişaf edəcək. Keçən il Azərbaycan Hava Yolları Banqkok, Taylanda yeni uçuş nöqtəsini elan etdi. Malayziya və Taylandın qonşu ölkələr olduğunu və Baqkokdan Kuala Lumpura sadəcə 2 saat 15 dəqiqəlik uçuş olduğunu nəzərə alaraq, ümid edirəm ki, Azərbaycan Hava Yolları Cənub-Şərqi Asiyaya olan uçuş nöqtələri sırasına Kuala Lumpuru da əlavə edəcək.

Bizim aparıcı büdcə aviaşirkətimiz olan Asiya Hava Yolları Kuala Lumpurdan Tehrana uçuşlar təşkil edir. Biz çalışacağıq ki, Asiya Hava Yollarını Tehrandan Bakıya və əks istiqamətdə uçması üçün Azərbaycana gətirək. Asiya Hava Yolları tərəfindən təklif olunan qiymətlər rəqabətədavamlıdır və hal-hazırda bazarda mövzud ən aşağı qiymətlər sırasında olan bu qiymət orta hesabla tarix və biletlərin əlverişliliyindən asılı olaraq 300-500 ABŞ dolları arasında dəyişir.

-Cənab səfir, diplomatik missiyanızı həyata keçirərkən iki ölkə arasında daha hansı sahələrdə inkişaf görmək istərdiniz?

-Malayziyanın Azərbaycandakı səfiri kimi fəaliyyətim müddətində, iki ölkə arasındakı mövcud yaxşı münasibətləri gücləndirmək və inkişaf etdirməkdə olduqca maraqlıyam.

Malayziya və Azərbaycan arasında uğurlu təhsil əlaqələrinin qurulmasının ardınca ümidvaram ki, öz növbəsində potensial sahələrdə əməkdaşlıq yarada bilməyimiz üçün çoxlu imkanlar açacaq olan insanlar arasında mübadiləni davam etdirə bilərik.

Bundan əlavə olaraq, həmçinin ümid edirəm ki, Malayziya və Azərbaycan arasındakı ikitərəfli iqtisadi əlaqələr, xüsusilə də ticarət və investisiya əlaqələri davam edəcək. Mən bilirəm ki, bir çox Malayziya şirkətləri Azərbaycanın canlı və müxtəlif iqtisadi sahələrini kəşf etməkdə çox maraqlıdılar.

Bizim ikitərəfli və iqtisadi əlaqələrimiz qüvvətlidir və daha da güclənməyə davam edir. Hər iki ölkənin yaxşı münasibətləri qoruyub saxlamağını və inkişaf etdirməyə davam etməyini arzulayıram.

Xəyalə Süleymanqızı
Ölkə.Az