Senatın “soyqırım” qərarı- beynəlxalq hüququn gücü, yoxsa gücün hüququ?
Artıq 100 ildir ki, Qərb dünyası uydurma erməni soyqrım hadisəsindən öz siyasi məqsədləri üçün manipulyasiya etməkdədir. Qısa olaraq tarixə nəzər salsaq görərik ki, hələ Birinci dünya müharibəsindən sonra Osmanlı imperiyası parçalandı və yerində Türkiyə Cümhuriyyəti yaradıldı. 1920-ci ildə Paris sülh konfransında xüsusən Amerika Prezidenti Vilsonun rəhbərliyi ilə Türkiyəni dünya ictimaiyyətinin nəzərindən salmaq, rüsvay etmək və ermənilərin çirkin istəyini reallaşdırıb özlərinin siyasi qərarlarını gerçəkləşdirmək üçün bir missiya təşkil edərək Anadoluya göndərdilər. Bu missiyaya general Harvord təyin edildi. Anadoluya gələn missiya istədikləri nəticəni əldə edə bilmək üçün hətta qəbirdən ölən insanları çıxararaq yoxladılar. Ancaq missiya üzvləri istədikləri nəticə ilə qarşılaşa bilmədilər. Bu onların siyasi istəklərini ödəmədi və məlum oldu ki, ölənlər ermənilər deyil, əksinə ermənilərin öldürdükləri türklərdir. Ona görə də Harvord Missiyasının verdiyi qərar heç bir sübut olmadığı üçün tarixin arxivinə atıldı. Bununla da “erməni soyqırımı” söhbəti bir müddət səngidi. Çünki fakt sübutunu tapmadı. Lakin Vilson o zamankı çıxışında deyib ki, biz Türkiyədə maraqlarımız təmin etmək üçün uydurma erməni kartından gələcəkdə də istifadə etməliyik. Məhz həmin siyasət bu gün də davam edir. ABŞ Senatının qəbul etdiyi qərar da məhz həmin siyasətin davamıdır. Odur ki, bu məsələ zaman-zaman gündəmə gəlib.
Senatın son qərarının hüquqi deyil, siyasi xarakter daşıdığı hamıya bəllidir. Çünki bu qərarın arxasına heş bir hüquqi, tarixi faktoloji əsas dayanmır. Bunun da məqsədi aydındır. Türkiyəyə təzyiq etməklə niyyətlərinə nail olmaq. Bunun da bir neçə səbəbi var.
Birincisi, Türkiyənin Suriya məsələsində ABŞ-ın yürütdüyü siyasətə, xüsusən də Vaşinqtonun PKK/YPG terrorçu təşkilatını dəstəkləməsinə qarşı çıxaraq, bunu bölgə üçün böyük təhdid hesab etməsidir. Ankara hesab edir ki, PKK/YPG-nin dəstəklənməsi nəinki Türkiyənin təhlükəsizliyinə, eyni zamanda bütövlükdə bölgə üçün təhdid mənbəyidir. Ankara eyni zamanda Ağ Evin ümumiyyətlə Suriya və Yaxın Şərqlə bağlı siyasətinin yanlış hesab etməyərək dəstəkləmir, hətta kəskin surətdə bu siyasətə qarşı çıxır. Bura Fələstin məsələsini də əlavə etsək mənzərə tam aydın olar.
İkincisi, Vaşinqtonun yürütdüyü bu siyasət nəticəsində Ankara NATO-da mütəfiqi olduğu ABŞ-dan üz döndərərək Rusiya ilə yaxınlaşıb. Nəinki yaxınlaşıb, artıq Türkiyə-Rusiya münasibətləri elə həddə çatıb ki, Ankara Moskva arasında sıx hərbi-texniki əməkdaşlıq münasibətləri qurulmaqdadır. Hərbi-texniki əməkdaşlığın nəticəsi olaraq Türkiyə Rusiyadan S-400 ən müasir hava-hücumundan müdafiə sistemi alıb. Bu əməkdaşlıq gələcəkdə daha da dərinləşməsi nəzərdə tutulub. Ankara Moskva və Tehranla birgə Suriya və Yaxın Şərqdəki məsələlərdə birgə əməkdaşlıq format yaradıb və bu əməkdaşlıq davam etməkdədir. Təbii ki, bu da ABŞ-ın marağına uyğun gəlmədyindən Ankaranı cəzalandırmaq istəyir.
Ankara-Vaşinqton münasibətlərinin kəskinləşməsinə səbəb olan digər məsələ isə Türkiyənin Liviya Milli Razılıq Hökumətinin başçısı Faiz əs-Saracı (Fayez as-Sarraj) dəstəkləməsidir. Hətta Faiz əs-Saracla imzalanan sazişə əsasən Ankara Liviya Milli Razılıq Hökumətinə hərbi dəstək verə bilər. Son günlərdə Liviyada yaranmış vəziyyət bunu diqtə edir. Ola bilsin ki, Milli Razılıq Hökuməti imzalanan sazişə əsasən hərbi dəstək üçün Ankaraya müraciət etsin. Çünki Liviya ordusunun feldmarşalı Xalifə Haftar hökumətə qarşı üsyanının davam etdirməkdədir. Haftar Liviyanın paytaxtı Tripoliyə hücum edəcəyini bəyan edib. Ona Liviyada hakimiyyətə ələ keçirməkdə Misir, İsrail, Rusiya, Fransa, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi, Yunanıstan kimi ölkələr dəstək verir. Yəqin ki, Ağ Evdə dolayısı ilə Haftarı dəstəklədiyi üçün Türkiyənin Faiz əs-Sarac hökumətinə olan dəstəyini önləmək məqsədi ilən bu cür təzyiq taktikasından istifadə edir.
Bütün bu və digər amillər Ankara-Vaşinqton arasında münasibətlərin soyuqlaşmasına gətirən amillərdir. Təbii ki, Vaşinqton indiyədək Türkiyəni tutduğu yoldan geri çəkindirmək üçün müxtəlif təzyiq və sanksiyalar qəbul edib, ancaq Ankara bu təhdidlərdən geri çəkilməyib.
Bir müddət öncə ABŞ Prezidenti Donald Tramp və AĞ Ev rəsmiləri Türkiyəni Rusiya ilə hərbi-texniki əməkdaşlıqdan, xüsusən də S-400-lərdən imtina etdirilməsi üçün təzyiqlərini açıqca bəyan ediblər. Bundan əlavə olaraq Ağ Ev Türkiyəni Suriya və YPG məsələsində bağışlamaq istəmir. Buna görə də belə sərt addım atmaqla Ankaranı cəzalandırmaq istəyib. Qərar qəbul edilib. Bəs nəticə… Bundan udan kim olacaq? Ağ Ev bundan nə qazanacaq?
Təbii ki, Senatın bu qərarı ABŞ-Türkiyə münasibətlərini daha da dalana dirəyəcək. Soyuq olan münasibətlər daha da kəskin xarakter alacaq. Bundan udan ABŞ yox daha çox Moskva olacaq. Bu qərar istər-istəməz Ankara-Moskva münasibətlərini zorən daha da yaxınlaşdıracaq. Ankara tutduğu mövqedən geri çəkilməsi isə qeyri-mümkündür. Ankara dövlətin təhlükəsizliyinə, eyni zamanda Türkiyənin beynəlxalq aləmdəki nufuzuna xələl gəlməsin deyə geri çəkilməyəcək. Çünki bu geri çəkilmələrin hansı sonluqlarla nəticələnəcəyi bəlli deyil.
Artıq Ankaranın məsələ ilə bağlı səsləndirdiyi mövqelər bunu deməyə əsas verir. Senatın qərarına mövqeyini açıqlayan Türkiyə Prezident Administrasiyasının İctimaiyyətlə Əlaqələr İdarəsinin rəhbəri Fəxrəddin Altun deyib ki, qəbul edilən layihə ABŞ-Türkiyə münasibətlərini təhlükə altına alır və ikitərəfli əlaqələrə heç bir fayda gətirməyəcək.
F.Altun əlavə edib ki, sanksiyalar və təhdidlər milli təhlükəsizlik maraqlarımızı qorumağımıza mane olmayacaq. “Terror təhdidləri qarşısında vətəndaşlarımızın təhlükəsizliyini və rifahını təmin etməyə davam edəcəyik... Tarix, bu qərarları ABŞ Konqresindən bəzi üzvlərinin Türkiyəyə qarşı məsuliyyətsiz və ağıllı olmayan hərəkətləri olaraq görəcək. Bunlar iki ölkə arasında uzunmüddətli ziyana səbəb olan tərəf olaraq tarixə düşəcək”- deyə, F.Altun bildirib.
Türkiyə XİN-də Senatın bu qərarını tarixi necə siyasiləşdirilməsinin utancverici nümunələrindən biri kimi qiymətləndirib. “Ancaq tarixi siyasi məqsədləri üçün istifadə edənlər həqiqətləri görməməzliyə vuraraq, əsla məqsədlərinə çatmayacaqlar. Bu qərar, eyni zamanda, Türkiyə-ABŞ münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi yönündəki səyləri də dalana dirəyən təxribatçı təşəbbüsdür” – qəbul edilən bəyanatda deyilir.
Bəyanatda eyni zamanda Türkiyənin regiondakı maraqlarını qorumaq üçün apardığı mübarizənin bu cür haqsız və mənasız qərarlardan təsirlənməyəcəyi və bu mübarizəyə qətiyyətlə davam edəcəyi bildirilir.
Ankaranın mövqeyi onu göstərir ki, Türkiyə tarixdə etmədiyi hadisəyə görə hansısa məsuliyyəti boynuna götürmək və bundan geri çəkilmək niyyətində deyil. Bu məsələdə daha çox uduzan tərəf ABŞ olacaq. Ağ Evin bu addımı beynəlxalq aləmdə, hətta müttəfiqləri tərəfindən birmənalı qarşılanmayacaq. Bu da ABŞ-ın beynəlxlaq hüquqa və fakta yox, siyasi məqsədlərə xidmət edən qərarlar verməsi beynəlxalq aləmdəki imicinə xələl gətirəcək. Bu eyni zamanda beynəlxalq hüquqi nihilizmin dərinləşməsinə və beynəlxalq hüquqa biganəliyi, yeni pis presidentlərin yaranmasına gətirib çıxaracaq. Senatın bu qərarı beynəlxalq hüququn gücünə deyil, gücün hüququna əsaslanan konkret məqsədlərə, bir ölkəni etmədiyi cinayətdə suçlamağa, onu üzərinə götürməyə xidmət edən qərardır. Zorla biri tərəfindən görülən cinayətin baqasının üzərinə atılmasıdır.
Hesab edirəm ki, Türk xalqı bu məsələdə də bir olacaq və çətinliyə sinə gərərək döyüşdən müzəffər çıxacaq. Türk xalqı hər zaman olduğu kimi bu dəfə də kimliyindən asılı olmayaraq Türkiyəyə qarşı həyata keçirilən məkrli planları pozacaq və onları xəyal qırıqlığına uğradacaq.
Ölkə.Az
