Tehran 2016: neft sindromu və Rusiyanın çöküş planı
İrandan Rusiyaya neft zərbəsi, Rusiyadan isə İrana S-300 zərbəsi
Rusiya bölgədəki ən iri və mühüm müttəfiqi saydığı İrana S-300 zenit raket komplekslərini satmaqdan imtina edib.
Yayılan məlumata görə, Rusiyanın "Rosoboroneksport" şirkəti İranın sifariş verdiyi S-300 müasir zenit-raket komplekslərini Tehrana satmaqdan imtina edib.
Ortaya atılan iddiaya görə, Rusiya İsrailin dalbadal sərt xəbərdarlıqlarından sonra bu addımı atmaq məcburiyyətində qalıb. Bundan başqa "Hizbullah" qruplaşmasına Rusiyanın silah satması faktlarının İsrail mediasında tez-tez çıxması Tel-Avivlə Moskvanın arasında ciddi siyasi gərginliyə yol açmışdı. Rusiyanın ünvanına bu ittihamları şəxsən İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu səsləndirmiş və iddia etmişdi ki, Moskva Suriya üzərindən Livandakı "Hizbullah" qruplaşmasına silah-sursat verir və qruplaşma da bu silahları İsrailə qarşı istifadə edir. Netanyahu hətta Rusiya rəhbərliyini yalançılıqda da ittiham edərək onları dəfələrlə verdikləri sözü tutmamaqda günahlandırdı.
Xatırlatmaq üçün qeyd edirik ki, Rusiya S-300 zenit-raket qurğularını 800 milyon dollara 2007-ci ildə İrana satmaq haqqında bu ölkə ilə müqavilə imzalamışdı, amma ABŞ və İsrailin çoxsaylı etirazlarından sonra raketlərin təslimatını 2010-cu ilə qədər təxirə salmışdı. 2015-ci ildə isə İranın Rusiyadan müqavilənin şərtlərinə əməl edərək kompleksləri təslim etməyi tələb etməsi Moskvanı yenidən çətin vəziyyətdə qoymuşdu. İranla Qərb arasında keçən ilin sonunda əldə olunan razılıqdan sonra isə Rusiya Tehrana və onun siyasətinə ehtiyatla yanaşmağa başladı. Bu məsələlərdə araları soyuyan iki müttəfiq Suriyada eyni siyasəti yürütdükləri və birlikdə Bəşər Əsədin düşmənləri ilə müharibə apardıqları üçün münasibətlərinin soyumasını bir o qədər də büruzə vermədilər. Tehranla Moskvanın ittifaqını pozmağa çalışan Qərb isə öz siyasi və iqtisadi gedişlərini dəyişərək İrana etdiyi güzəştləri daha da artırdı.
İslam İnqilabından sonra dondurulmuş hesablarının özünə təslim edildiyi İran xeyirin haradan gəldiyini gözəl dərk edərək, 1979-cu ildən düşmən olduğu ABŞ və Avropa ölkələri ilə münasibətləri, diplomatik əlaqələri və ticarəti yenidən bərpa etməyə başladı. Bu dəfə Qərbin embarqolarına məruz qalaraq iqtisadiyyatı getdikcə çökən Rusiya neft ixracatçılarından ibarət yeni blok yaratmağa və neftin qiymətlərini yüksəltməyə bəzi cəhdlər etdi. Heç bir nailiyyət əldə edə bilmədiyini görən Kreml neft ixrac edən ölkələrlə ayrılıqda danışıqlar aparmağa başladı. Suriyada müttəfiqi olan və illərdir Yaxın Şərqə birgə siyasət yürütdüyü İranı hasilatı azaltmağa sövq etməyə çalışan Rusiyanın bütün ümidləri puça çıxdı. Qərb bazarlarına yolu açılan Tehran iqtisadiyyatına nəfəs vermək üçün əlinə düşən fürsəti dərhal dəyərləndirdi.
Neftin qiymətlərinin son ay ərzində 10 dollardan da çox artmasından sonra gələcəyə ümidlə baxan Rusiyanın ümidləri bu gün yayılan bir xəbərlə, sanksiyaların ləğvindən sonra ilk İran nefti ilə dolu tankerin Avropaya çatması xəbəri ilə alt-üst oldu. Nəhəng tankerin yükünün artıq İspaniyada boşaldığı və daha 29 belə neft daşıyan gəminin İran limanlarından Avropaya doğru üz tutduğu xəbərinin yaxın günlərdə neftin qiymətlərinin ucuzlaşmasına gətirib çıxaracağı isə heç kəsdə şübhə doğurmur.
Buradan belə nəticə çıxarmaq olar ki, Rusiyanı bu dəfə S-300-ləri İrana təslim etməkdən imtina etdirən sadəcə bu məsələdir. Suriyada Bəşər Əsədin rejimini birlikdə qorumaqları məsələsi də İranın Qərblə ticarətdən getdikcə daha çox pul qazanmasından sonra sual altına düşə bilər. Rusiya iqtisadiyyatının çökməsindən sonra Suriyada apardığı hərbi kampaniyanı yarımçıq qoyması ehtimalının yüksək olması, sabah İranın da döyüş meydanında yalnız qalaraq Bəşər Əsəddən imtina etməsi ilə nəticələnə bilər. Hazırda isə Qərbin planlarının, həm siyasi, həm də iqtisadi sahədə, mərhələli şəkildə həyata keçdiyinin şahidi oluruq. Davudoğlunun bir neçə gün əvvəl İrana gerçəkləşdirdiyi səfər və Tehranla Ankara arasında əldə olunan uzlaşma da bu planın tərkib hissəsi və davamı sayıla bilər. Deməli Rusiya Yaxın Şərqdəki bütün dayaqlarından məhrum edilir və yaxın vaxtlarda Suriyada kimi bombaladığını belə müəyyən edə bilməyəcək.
P.S. Tehranın 2016-cı ildə Yaxın Şərqdə gedəcək proseslərin mərkəzinə çevriləcəyi artıq gün kimi aydındır. İran həm Yaxın Şərq, həm də Qafqaz regionundan Rusiyanın təsirini azaltmaq üçün Qərbin əlində ən mühüm silahdır. Rusiyanın Türkiyə ilə maraqlarının həm Qafqazda, həm də Yaxın Şərqin digər bölgələrində toqquşması az qala qlobal müharibənin başlanmasına səbəb olduğundan, artıq Qərb Türkiyə kimi İranı da imperiya ambisiyaları ilə yükləyərək Yaxın Şərqdə və Qafqazda öz mövqelərini bərpa etməyə ruhlandırır. Artıq Tehran Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstandakı diplomatik korpuslarının sayını artırır və bu bölgədə gedən proseslərdən kənarda olmayacağı haqda bölgədəki bütün böyük dövlətlərə mesaj göndərir.
Məsul redaktordan
Ölkə.az
