Türkiyə və NATO əlverişli məqam kompromisinə çatana qədər çəkişmələrə davam edəcəklər

Türkiyənin müdafiə naziri Nurəddin Canikli bildirib ki, Biz Türkiyənin havadan müdafiə sistemini gücləndirmək üçün “S-400” raketlərini almışıq. Lakin işimiz bununla bitmir. Türkiyə havadan müdafiə sistemini daha da gücləndirmək üçün özü xüsusi təchizat istehsal edəcək. Bu sahədə işlərə başlanılıb.

Bundan əlavə nazir Canikli qeyd edib ki, Türkiyənin Rusiyadan “S-400” kompleksləri alması heç də Ankaranın NATO-dan uzaqlaşmasını və ya Rusiya ilə yaxınlaşmasını təsdiqləmir.

Türkiyənin S-400 zenit raket kompleksini alması və bundan sonra Türkiyə-NATO münasibətləri barədə hərbi ekspert Abuzər Əbilov "Ölkə.Az"a açıqlama verib:

"S-400 zenit raket kompleksi “Triumf” (NATO kodlaşdırmasında SA-21 Growler) əsasən S-300 PMZ orta bə böyük mənzilli zenit raket komplekslərinin əvəzlənməsidir. Əsasında  müasir hava-kosmik hədədflərinin məhf edilməsi durur. Qərb analitiklərinin gəldiyi qənaətə görə S-400, İskəndər OTRK və “Bastion” sahil gəmi əleyhinə raket kompleksləri ilə birlikdə çox böyük bir ərazini düşmənin həmləsindən qoruyar və hətta ona hiss olunan zərbəni də vura bilər. 2007 ci ildə istehsala qəbul olunmuş bu tip orta və uzaq mənzilli ZRK-lər Rusiya istehsalı olaraq “Almaz” Elmi İtehsalat birliyində hazırlanmışdır. S-400 kompleksi 600 km uzaqlıqda olan aerodinamik və 60 km uzaqlıqda olan taktiki ballistik başlıq hədəflərini məhf edə bilir. Kompleksə daxil edilmiş ilkin təyinetmə radarları 600 km uzaqlıqda olan hədəfləri müəyyən edə bilir. Bir neçə tip raketin istifadə edilə bilməsi, bu kompleks tərəfindən eşolonlaşdırılmış müdafiənin təmininda çox lazımlı bir amildir".

Türkiyənin S-400 zenit raket kompleksini Rusiyadan alması NATO ilə münasibətlərinə necə təsir edəcəyinə gəldikdə isə hərbi eksper bildirib ki, bu NATO Türkiyə münasibətlərini bir qədər də gərginləşdirə bilər:
 
"Gəlin biraz dərin baxaq. Yaxın günlərdə qocaman senatorlardan biri Ben Kardin prezident Donald Trampa məktub göndərərək Türkiyənin Rusiyadan S-400 kompleksləri alması fonunda Türkiyəyə sanksiyalar tədbiq etməyi təklif etmişdi. Amma bu addım onsuzda son zamanlar Türkitə-ABŞ, Türkiyə -NATO əlaqələrində həssas anlama gəlmiş gündəmi biraz da ağırlaşdıracağını yəqin ki, senator Ben Kardin düşünməyib. Bu kimi cəhdlər ABŞ hərbi bazalarını Türkiyədən başqa ölkələrə köçürülməsini gündəmə gətirib çıxarda bilər. Çünki senatorun məktubundakı “Türkiyənin ABŞ-la müttəfiq olması məsələsinə yenidən baxılmalıdır” frazası, Türkiyənin özünün də bu dövlətə olan inamının bir daha azalmasına gətirib çıxaracaq.

Sentyabr ayında ABŞ Türkiyənin  keçmiş iqtisadiyyat naziri Məhmət Zəfər Çağlayana qarşı açdığı iddialarda, onun İranla qadağan olunmuş iş birliyinin olmasını iddia edirdi. Bu iddialarda keçmiş nazirin İrana qoyulmuş sanksiyalara məhəl qoymadan, bu ölkə ilə iş birliyindən bəhs edilir. Ankara da öz növbəsində bu kimi təhdidlərdən geri çəkilmir, hətta Vaşinqtonla yüksək tonda danışmağa üstünlük verməyə başlayıb. Öz növbəsində prezident Rəcəb Tayib Ərdoğan öz dövlətinin müdafiə sənayesinin və pilotsuz uçuş texnologiyalarının inkişafını yüksək dəyərləndirərək, buna Vaşinqtondan bu kimi texnoıogiyaları ala bilmədikləri üçün məcbur olduqlarını bəyan etdi. Çağlayan haqqında qaldırılmış iddiaların Türkiyə dövlətinə qarşı hərəkət olduğunu dilə gətirdi. Ərdoğan açıq olaraq  “NATO  bizim Rusiyadan S-400 kompleksləri almamızdan acıqlanır. Bəs biz nə etməliyik? Sizimi gözləməliyik? Biz öz təhlükəsizliyimiz barədə özümüz düşünürük” dedi.

Tarixi baxımdan Türkiyə NATO ilə sıx bağlıdır. Ərdoğan əsasən Trampın seçilməsi zamanı ona böyük ümidlərlə baxırdı. Arzulanırdı ki, məhz Trampın və onun təhlükəsizlik üzrə köməkçisi general Mayk Flinn tərəfindən Türkiyə ordusunun müasirləşdirilməsinə daha çox diqqət ayrılacaq, Suriya müharibəsində Türkiyə üçün format dəyişdiriləcək və kürdlərin dəstəklənməsinə son qoyulacaq. Lakin bu baş vermədi. Flinn öz vəzifəsini Ağ evdə itirdi, ABŞ və NATO-nun hərbi yardımları ilə kürdlər Rakka şəhərini ələ keçirdilər. Bundan əlavə NATO hərbi nəqliyyat təyyarələrinin havadan mütəmadi olaraq kürdlərə hərbi ləvazimatlar və silah atması Ərdoğanı hövsələdən çıxartdı və bu qarşıdurmanın pik nöqtəsində ABŞ və NATO-nun heç gözləmədiyi halda Rusiya ilə sıx yaxınlaşaraq S-400 komplekslərinin alınacağını bəyan etdi. Çevrilişə cəhddən sonra artıq söz sahibi olmayan Türkiyə generalları da bu hərəkətlə sözsüz razılaşmalı oldular.

Hərcənd çox zaman Ərdoğan ABŞ və NATO-haqqında sərt danışmasına baxmayaraq, yaxında Türkiyənin NATO blokundan xaric olunması ilə rastlaşılacağı fikiri sadəlövhlükdür. Çünki Ərdoğanın bununla bağlı qəti fikiri yoxdur. S-400-lərin alınması isə ABŞ və NATO-nu bir növ fakt qarşısında qoyaraq,"ya siz kürdlərlə, ya da bizimlə olmalısınız. Seçim sizindir". İnandırıcı deyil ki, NATO daxilində böyük güc və özünün hər zaman irəli addımlaya bilən hərbi sənayesi olan Türkiyəni əldən buraxsın. Tərəflər hər biri üçün əlverişli məqam kompromisinə çatana qədər çəkişmələrə davam edəcəklər və heç biri iri addım atmayacaqdır".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az