\"Türkiyədə gərginlik artacaq, fikir toqquşmaları olacaq\"

Türkiyə Böyük Millət Məclisində hakim "Ədalət və İnkişaf partiyası"nın irəli sürdüyü konstitusiya dəyişikliyi paketi səsə qoyulub və 448 deputatın səs verdiyi iclasda dəyişikliklər paketi 338 səslə qəbul edilib.

Konstitusiyaya əsas dəyişiklik Türkiyənin parlament sistemindən prezident idarəetmə sisteminə keçidi və baş nazir postunun ləğv edilməsini nəzərdə tutur. Bundan əlavə, millət vəkillərinin sayının 550-dən 600-dək artırılmasını və namizədlərin minimal yaş həddinin 18-ə endirilməsini nəzərdə tutur.

Türkiyə parlamentinin aldığı bu qərarı politoloq Qabil Hüseynli Ölkə.Az-da dəyərləndirib:

"Parlamentar sistem Atatürk sisteminin mühüm bir elementi idi və bu sistem siyasi sınaqdan çıxmışdı. Prezident üsul-idarəsi nə dərəcədə demokratiya ilə uyğunlaşacaq, nə qədər avtoritarizmə səbəb olacaq sualına cavab vermək bir qədər çətindir. Çünki prezident üsul-idarəsi hakimiyyətin bir əldə sərt mərkəzləşməsi deməkdir. Bəzi demokratik təchizatlardan, prosedurlardan imtina etmək deməkdir. AKP-nin hazırladığı layihədə prezidentə parlamenti buraxmaq kimi səlahiyyət veriləcəyi nəzərdə tutulur. Bu təqdirdə prezident külli-ixtiyar sahibi olur və demokratiya müəyyən dərəcədə məhdudlaşdırılır.

Bunun əksini iddia edənlər də var. Onlar bildirirlər ki, güclü prezident hakimiyyəti ölkədə hər hansısa separatçı, mərkəzdənqaçma meyillərinin qarşısını almaqda çox böyük rol oynaya bilər. Nəticə etibarı ilə güclü prezident ölkənin bütövlüyünü və stabilliyini qoruyub saxlaya bilər. Burada insan haqları, müstəqil mətbuat, demokratik dəyərlər məsələsinin necə olacağı barədə məsələlərdən heç kim danışmır. Hər şeyin yaxşı olacağı barədə ümumi cümlələrlə kifayətlənirlər. Açığını demək lazımdır ki, bu məsələləri uzlaşdırmaq asan məsələ deyil. Hər halda Türkiyə parlamenti Türkiyə xalqının təmsilçisidir. Əgər Türkiyə xalqı həm referenduma, həm də yeni prezidentə ümumxalq səsverməsi ilə "hə" deyəcəklərsə demək ki, bu ümumxalq iradəsinin ifadəsi olacaq və bizim buna etiraz etməyə, tənqid etməyə haqqımız olmayacaq.

Bu prosesin çox çətin bir proses olduğu qənaətindəyəm. Çünki hələ qarşıda referendum var. Zənnimcə, bu çətin proses Türkiyə cəmiyyətində o qədər də asanlıqla həzm edilməyəcək. Ola bilsin ki, bu addımlar Türkiyə cəmiyyətində siyasi qarşıdurmalara, gərginliklərə gətirib çıxaracaq. Bir sözlə, Ərdoğan hələki istədiyini, arzu etdiyini həyata keçirməyə başlayır. Bu məsələdə Milliyətçi Hərəkat Partiyasının (MHP) Ərdoğana dəstəyi çətin başa düşülür. Çünki MHP-nin bu vaxta qədər başqa arqumentləri nəzərdə tutaraq hərəkət etdiyi məlumdur. İndi isə MHP AKP ilə birgə hərəkət edib ölkədə prezident-üsul idarəsinin formalaşmasına səs verir. Güman edirəm ki, bu, MHP-yə xalq arasında o qədər də populyarlıq gətirməyəcək.

Baş verənlərə baxaraq söyləmək olar ki, Türkiyədə gərginlik artacaq, fikir toqquşmaları olacaq. Bu isə Türkiyə cəmiyyətini yeni mübarizələrə apara bilər".

Səxavət Məmməd
Ölkə.Az