İranın daxilində nələr baş verəcək?

Rəisinin ölümü İranda hakimiyyətdaxili mübarizəyə istisnasız şəkildə təsir edəcək və ölkədəki mövcud siaysi güc balansını sarsıda bilər.

Ölkə.Az xəbər verir ki, bu barədə mövqeyini açıqlayan Yorktaun İnstitutunun vitse-prezidenti və baş elmi işçisi Şay Xatirinin fikrincə, Rəisinin ölümü 85 yaşlı Əli Xamneyinin ölümü halında İranın ali lideri postu uğrunda daxili siyasi mübarizəyə də təsir edə bilər. Xatirinin sözlərinə görə, Rəisinin helikopter qəzası "İslam Respublikasını bürüyəcək və təkcə Rəisidən sonrakı dövr üçün deyil, həm də Xamneyidən sonrakı dövr üçün zəmin yaradacaq musiqili kürsülər oyununda birinci fəsil olacaq".

Klemson Universitetinin tarix və siyasət elmləri üzrə baş müəllimi Araş Əzizi isə qeyd edib ki, əsas intriqa hakim elitanın bəzi nümayəndələri və Qalibafı dəstəkləyən keçmiş məmurlar Əli Xamneyinin mənəvi lider kimi onun 54 yaşlı oğlu Müctəba ilə əvəzlənməsinin tərəfdarları arasında olacaq. O hesab edir ki, parlamentin spikeri Qalibaf və Müctəba Xamneyi “hər ikisi üçün hakimiyyətə yol açacaq” saziş bağlaya bilərlər.

Şay Xatiri də Müctəbanın hakimiyyətə gəlməsini istisna etməyib. Bununla belə, o əlavə edib ki, dövlət başçısı postunun miras yolu ilə ötürülməsi daxili siyasi müqavimətlə üzləşə bilər.

“Çünki zamanında əvvəlcə İranın ilk Ali Rəhbəri Xomeyni, sonra isə Xamneyi bəyan ediblər ki, şah dövründə irsi idarəçilik qeyri-qanuni idi və buna görə də indi İran xalqına irsi liderliyi sırımaq onlar üçün çətin olacaq”, - ekspert izah edib.

Xatirinin fikrincə, başqa bir ehtimal da odur ki, İranın ali lideri böhran zamanı seçkidən qaçmaq üçün şuradan bir nəfərin prezidentliyə namizədliyini irəli sürməsini tələb edə bilər. O daha sonra qeyd edib: “Uzun müddətdir, prezident olmağa can atan Qalibaf nəhayət ki, istəyini həyata keçirə biləcək”.

Fikrinin əsaslnadıran Xatiri deyib ki, Qalibaf İran-İraq müharibəsi zamanı İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) komandiri olub və bu gün də onun rəhbərliyi ilə sıx əlaqələr saxlayır. Siyasətçi həmçinin bir neçə dəfə - 2005, 2013 və 2017-ci illərdə prezident seçkilərində iştirak etsə də, Əhmədinejad və Həsən Ruhaniyə uduzub. Eyni zamanda, Qalifab “ideoloqdan daha çox texnokratdır”.

Ekspert Araz Əzizinin fikrincə, əgər Qalibaf növbədənkənar prezident seçkilərində iştirak etmək üçün qeydiyyatdan keçərsə, İranın güc strukturları ilə dərin əlaqələrini nəzərə alaraq Konstitusiyanın Keşikçiləri Şurası onu rədd etməkdə çətinlik çəkə bilər.

Təbii ki, bütün bu proseslər yaxın günlərdə daha da aydınlaşacaq. Çünki hazırda əsas diqqət dəfn prosesinə və hadisənin baş vermə detallarına yönələcək. Hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan qüvvələr isə yaranmış bu müddətdən istifadə edərək öz gələcək planlarını necə reallaşdırmağın yollarını bir daha saf-çürük edəcəklər. İstənilən halda növbədənkənar seçkilər gərgin proses olacaq. İrandakı seçkilər təkcə bir ölkənin daxili işi kimi qəbul edilmir. Bu, hazırda bütövlükdə bütün dünya güclərini ciddi maraqlandıran bir məsələdir və dünyanın diqqəti bura yönələcək. Bu da özünü təbii olaraq İranda hakimiyyət uğrunda mübarizədə büruzə verəcək.

Mürtəza
Ölkə.Az