"Qarabağ problemi", Ermənistan və Rusiyaya tətbiq olunan sanksiyalar
Rusiyaya tətbiq olunan iqtisadi sanksiyalar Ermənistanı da vurmağa başladı.
Ermənistan statistika institutu yarımillik hesabat dərc edib. Hesabatı gözdən keçirdikdən sonra qonşu ölkənin vəziyyətini oxuclarımıza qısa bir təhillə çatdırmaq istədik.
Ermənistann statistika idarəsi ölkədəki bahalaşmanı rəqəmlərlə hesablayaraq bu ilin gözlənilən inflyasiya həddi haqqında məlumat verib. Ermənistandakı kəskin bahalaşmanı əsasən iqlim şəraitinin üstünə atmağa çalışsalar da, əslində bunun hardan qaynaqlandığı gün kimi aydındır. Özünü aqrar ölkə kimi gözə soxmağa çalışan Ermənistandakı bahalaşmaya kənd təsərrüfatı məhsullarından başlayacağıq.
Erməni statistikasının məlumatına görə, 2014-cü il ərzidə meyvə-tərəvəzin qiyməti orta hesabla 1,5 - 1,7 dəfə qalxıb. Yayın eyvə mövsümü olmasına baxmayaraq daxili bazarda bu yay ərzində ümumiyyətlə ucuzlaşma qeydə alınmayıb. Soğan, sarımsaq, kartof kimi gündəlik tələbat mallarının qiyməti 36,2% artıb. Statistika məlumat verir ki, keçən qışın şaxtası meyvə bağlarının böyük bir hissəsini məhv etdiyindən bu il Ermənistana bir çox meyvə növləri İran və Türkiyədən gətirilib.
Qiyməti kəskin bahalaşan ərzaq növlərindən biri də ət məhsullarıdır. Statisika məlumat verir ki, mal ətinin qiymətində ciddi artım müşahidə edilməsə də, ermənilərin ən çox sevdiyi donuz ətinin qiyməti 22% faiz bahalaşıb. Bu bahalaşmanı enerji daşıyıcılarının qiymətinin qalxması ilə əlaqləndirənlər də var. Təbii benzinin, elektrik enerjisinin və qazın qiymətlərinin az qala 2-3 dəfə qalxdığı Ermənistanda hansısa müsbət prosseslərdən danışmaq yersizdir. Hər keçən il iqtisadi tənəzzül bataqlığına bir az da batan Ermənstan artıq son nəfəsini verməkdədir. Ölkənin enerji şəbəkəsini tam nəzarətdə saxlayan Rusiya tətbiq etdiyi enerji tarifləri ilə erməniləri müflisləşdirərək hər il İrəvanın ona olan borcunun müqabilində yeni obyektləri müsadirə edərək öz əmlakına çevirir.
Son Ukrayna hadisələrindən sonra Qərbin Rusiyaya tətbiq etdiyi iqtisadi sanksiyaların dərinləşməsi, Rusiyaya tam bağlı olan Ermənistana da təsirsiz ötüşməyəcək. Artıq Rusiyanın daxilində bir sıra məhsulların qiymətinin bahalaşması müşahidə olunmaqdadır. Prossesin belə davam etməsi isə inflyasiyanı daha da gücləndirəcək və maliyyə sektoru ciddi böhran yaşayacaq. Maliyyə böhranın nəticəsini isə bütün dünya 2008-ci ildə gördü. Aradan 6 il keçməsinə baxmayaraq dünya iqtisadiyyatı bu fəlakətin yaralarını hələ də sağalda bilməyib. Rusiyanın çöküşü ona "zəncirlənmiş" Ermənistanın sonu deməkdir. Gedən prosseslər isə Ermənistan üçün sonun başlanğıcı deməkdir.
Artıq Zəngəzurdakı manqan və molibden yataqları, sıradan çıxmış Ermənistan dəmir yollarının infrastrukturu, ölkənin bütün elektrik stansiyaları və elektrik şəbəkısi, həmçinin qazpaylama şəbəkəsi Qazpromin nəzarətindədir. Ermənistanın ən böyük banklarının səhmləri, başda "Armsberbank" olmaqla Rusiyanın maliyyə korporasiyaları tərəfindən borc qarşılığında müsadirə edilib. Ermənistanın Rusiyaya olan dövlət borcu isə artmaqda davam edir. Qəbryönümlü erməni siyasətçiləri bunun Moskvanın apardığı antierməni siyasətinin və Ermənistanı bir dövlət olaraq məhv etmək planının tərkib hissəsi hesab edirlər.
Azərbaycanın rəhbərliyi altında Qafqazda həyata keçirilən bütün iri iqtisadi layihələrdən öz aqressiv siyasətinə görə kənarda qalan Ermənistan, özünüizolyasiya nəticəsində hər il iqtisadi çöküşün astanasına doğru daha bir addım atmış olur. Hazırkı vəziyyətdə Qarabağ probleminin həlli məsələsində belə Rusiya tərəfindən öz sözünü demək hüququndan mərhum edilmiş İrəvan, danışıqların tərəfi kimi gündəmdən düşməyə başlayır. Son görüş kimi gələcək görüşlər də məhz Putinin suflyorluğu və Sərkisyanın Rusiya prezidentinin ona görüşdən əvvəl əzbərlətdiyi bir neçə cümləni təkrar etməsi keçəcək.
P.S. Zaman keçdikcə Qarabağ probleminin həlli ətrafında aparılan müzakirələr daha çox Bakı və Ermənistanın faktiki sahibi Moskva arasında aparılacaq. Belə daha ədalətli olar və müzakurləri daha məhsuldar edərdi. Prezidentlərin Soçi görüşü bunu bir daha sübut etdi. Danışıqlarda Sərkisyan artıqdır. Ona artıq lüzum yoxdur və Qarabağ probleminin həlli ətrafında gedən danışıqları Azərbaycan birbaşa Rusiya ilə aparmalıdır. Həm beynəlxalq hüquq baxımından, həm də geosiyasi prosseslərin inkişafı baxımından bu variant ən düzgün variantdır və problemin həlli yalnız bu halda mümkündür.
Qafqaz Ömərov
Ölkə.az-ın analitika xidməti
