Maliyyə böhranı və milli kapitalın xilası yolları

Neft böhranın bərabərində gətirdiyi problemlər "qara qızıl" ixrac edən ölkələrin iqtisadiyyatına mənfi təsirlərini göstərməkdə davam edir.

Siyasi motivlər əsasında iri kapitalın yaratdığı bu dəfəki qlobal böhran, bir çox ölkələrdə, xüsusən də neft ixracatçısı olan ölkələrdəki biznes strukturlarını çaxnaşmaya salıb. Böhranın ən ciddi zərər vurduğu Rusiyada gedən prosseslər onu göstərdi ki, heç bir qanunla ölkədən kapital sızıntısının qarşısını almaq mümkün deyil. İri biznes strukturlarının hesablarına və sərmayəsinin idarəsinə nəzarət olunsa da, orta təbəqənin əmanətlərinə nəzarət etmək hardasa qeyri-mümkündür. Böhranın başladığı andan Rusiyadan xaricə yüzmilyardlarla dollar axmağa başladı. Birdən-birə Avropa daşınmaz əmlak bazarında böyük bir canlanma yarandı və sərmayəsini ölkədəki börhrandan qorumaq üçün on minlərlə Rusiya vətəndaşı yeni ölkələr axtarmağa başladı.

Neft böhranı və Azərbaycan

İqtisadiyyatımızın və ticarət əlaqələrimizin sıx bağlı olduğu iki ölkədən birində, Rusiyada baş verənlər Azərbaycanda da bəzi sərmayədarların təşvişə düşməsinə səbəb oldu. Neftin qiymətlərinin düşməsinə baxmayaraq hökumətin həyata keçirdiyi kompleks tədbirlər planı sayəsində bir ildir ki, mövqelərini qoruyub saxlayan milli valyutamız manat bir neçə gün ərzində Mərkəzi Bankın yaydığı bir açıqlama ilə 20 qəpiyə yaxın dıyər itirdi. Devalyasiya təhlükısindən qorxan əhali əllərində manatla saxladıqları əmanətləri götürərək valyutadəyişmə məntəqələrinə və bank şöbələrinə axışmağa başladılar. Dollara birdən-birə artan bu böyük tələbatın qarşısında banklar çıxılmaz vəziyyətdə qaldılar. Daha sonra Mərkəzi bankın idarə heyətinin sədri Elman Rüstəmovun dövlət televiziyasına verdiyi "manat devalvasiyaya uğramayacaq" açıqlamasından sonra ajiotaj səngiməyə başladı. Adətən belə hallarda sərmayəsini daha münbit iqtisadi şərait olan ölkələrə yatırmağa çalışanların sayı artır. Bunun üçün də azərbaycanlı iş adamların ən çox tərcih etdiyi qardaş ölkə Türkiyənin iqtisadiyyatındakı, xüsusən də ilkin investisiya üçün ən optimal və cəlbedici sektor olan daşınmaz əmlak bazarı haqqında oxucularımıza məlumat verəcək, Türkiyənin yatırım üçən nə dərəcədə əlverişli ölkə olduğunu araşdırmağa çalışacağıq.

Neft böhranı və Türkiyə

Ukrayna konfliktinin başlaması ilə Rusiyaya Qərbin tətbiq etdiyi sanksiyaların ən çox vurduğu ölkələrdən biri də Türkiyə oldu. Turizm sektorunun iqtisadiyyatındakı yeri və rus turustlərin bu sektordakı çəkisi nəzərə alındığında, Türkiyənin ziyanını təsəvvür etmək bir o qədər də çətin olmaz. Krım və Donbasda başlayan hadisələrdən sonra türk lirəsinin dollara nisbətdə məzənnəsinin aşağı düşməsi prossesi zəif templərlə də olsa getməyə başladı. Son bir ildə 2 YTL-dən 2,5 YTL-yə qədər artan dollar son Minsk görüşü zamanı qırmızı həddi keçərək bahalaşmağa başladı. Nefti həmişə aldığı qiymətdən iki dəfə ucuz alan Türkiyədə inflyasiyanın bu həddi bir çox analitiklərin təəccübü ilə qarşılandı. Neftin ucuz qiymətlərindən istifadə edərək yanacağın qiymətini cüzi də olsa aşağı salan hökumət, bu prossesi yarımçıq dayandırdı. Əksər iqtisadi ekspertlərin avtomobil, inşaat materialları istehsalı, tekstil və digər sektorlarında ucuzlaşma gözlədiyi Türkiyədə əksinə hər şeyin qiymətləri bahalaşmağa başladı. Sərmayə üçün ən cazibədar sahə olan daşınmaz əmlak bazarında isə ilin əvvəlindən üç faizə yaxın bir bahalaşma qeydə alındı. Türkiyə Mərkəzi bankının verdiyi rəsmi rəqəmlərə görə, 2014-cü ilin axırları və 2015-ci ilin birinci dekadası üçün başda böyük böyük şəhərlər olmaqla ölkənin əksər regionlarında daşınmaz əmlakın qiyməti qalxıb. Bahalaşmanın davam edəcəyi gözlənilir. Türkiyə Statistika İstitutunun verdiyi məlumata görə isə, 2013-cü illə müqayisədə ölkədə daşınmaz əmlakın qiyməti 16% artıb. Türkiyənin böyük şəhərləri üzrə bölünən 2014-cü ilin oktyabr ayından indiyədək qiymət artımı cədvəli isə belədir:

İstanbul, 2,27%;

Ankara 1,17%;

İzmir 0,68%;

Yəni Azərbaycandan olan investorların ən çox meyl etdikləri iki ölkədəki vəziyyət təxminən aydın olur. Rusiya iqtisadiyyatı çökür, ruslar sərmayələrini diriltmək və ya xilas etmək üçün Qərbə üz tuturlar, bu isə ölkənin çöküşünü daha da sürətləndirir, Türkiyədə isə bütün sahələrdə bahalaşma davam edir. Ölkə.az-ın apardığı araşdırma nəticəsində isə məlumat oldu ki, yatırım üçün ən əlverişli yer hazırda Azərbaycandır. Əgər əllərində əmanətləri olan vətəndaşlarımız pullarının "kül olmağından" qorxaraq onu dollara çevirirlərsə, sabah həmin dolların aqibətinin necə olacağı da bəlli deyil. Rusiyadan fərqli olaraq heç bir sanksiyalara məruz qalmayan Azərbaycan öz rezervləri hesabına milli valyutasının məzənnəsini saxlaya biləcək. Azərbaycanda isə son 15 ildə şahidi olduğumuz proses manatın bərk valyuta kimi bazarda öz möhkəm mövqeyini saxlamasıdır. Manatın məzənnəsinin dollara nisbətdə yüksəlməsi isə ən böyük zərbə isə qorxudan ABŞ valyutasına hücum çəkib onun qiymətini süni surətdə artıranlara dəyəcək.

P.S Neftin qiymətinin düşməsi və Rusiyanı caynağına alan iqtisadi böhrana münasibət bildirən prezident İlham Əliyev bütün çıxışlarında böhranın Azərbaycana təsir etməyəcəyini və ölkəmizin inkişafının davam etdirilməsi üçün bütün potensialın olduğunu vurğulayıb. 2015-ci ili aqrar sənaye ili elan etmiş prezident gələcək illərdə neftdən asılılığın minimuma endiriləcəyini və artıq sənayenin tam olararaq əhalini və dövləti təmin edəcəyini bildirib. Aqrar sahəyə yatırılan sərmayələrə veriləb zəmanət, fermer təsərrüfatı yaratmaq istəyənlərə edilən güzəştlər, əkinçiliyin inkişafına ayrılan dövlət yardımları bu sahənin investisiya üçün ən ideal sahə olduğunu bir daha sübut edir. Azərbaycanda kapitalını qorumaq istəyənlərin qazanclı çıxacaqları yeganə yol budur. Milli valyutamıa etibar və sərmayəmizin ölkədən kənara çıxmasına yol verməmək.

Baş redaktordan
Ölkə.az