İqtisadi böhran və diplomatiyanın Yaxın Şərq istiqaməti

Son aylar dünyada baş verən geosiyasi prosesləri analiz edərkən ortaya çox maraqlı bir tablo çıxır.

Dünya iqtisadiyyatını çuğlamış maliyyə böhranı bir tərəfdən, Yaxın Şərq regionunu çuğlamış qanlı müharibələr digər tərəfdən, İran körfəzi ölkələri isə ortada inkişaf, əmin-amanlıq və sakitlik adası kimi üzməkdədir. İraqın Küveyti işğal etməsi və arxasından başlayan Yaxın şərq hərbi kampaniyasının qismən başa çatmasından sonra Körfəz dünyanın ən inkişaf etmiş bölgəsinə çevrildi. Səudiyyə Ərəbistanı, Birlləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bəhreyn, Küveyt, Katar, və Omanı əhatə edən bölgə dünyanın ən iri kapitalının cəmləşdiyi regiona çevrildi. Əmirliyin Dubay şəhəri və ətrafına ərəb monarxların yatırdığı yüz milyardlarla sərmayə qısa bir müddətdə Körfəzi nəhəng bir iqtisadi rayona çevirdi.

İllik ticarət dövriyyəsinin artıq trilyonlarla ölçüldüyü Körfəz regionu zaman-zaman dünya iqtisadiyyatını "vuran" heç bir böhran dalğasından ciddi şəkildə təsirlənmədi. Hazırda dünya bazarlarında neftin qiymətinin kəskin şəkildə düşməsi ilə əlaqədar Azərbaycanın yaşadığı iqtisadi çətinlik əhaliyə tam hiss etdirilməsə də, ilin sonuna yaxın neftin daha da ucuzlaşması ilə birlikdə manatın məzənnəsinin dollara və avroya nisbətdə daha da ucuzlaşacağı gözlənilir. Bunun qaçınılmaz olduğunu bütün analitiklər təsdiq edirlər. Böhranın təsirindən sonra yerli bankların kredit şərtlərinin də ağırlaşacağı gözlənilir. İnflyasiyanın ziyana saldığı maliyyə qurumları və kredit təşkilatları gələcəkdə xırda və orta sahibkarlara ayırdlqları uzun müddətli kreditləri verməkdə çətinlik çəkəcəklər və buna görə də kredit faizlərini yüksəltmək məcburiyyətində qalacaqlar. Belə olan halda isə krediti götürən sahibkar zaiyana düşəcək və iflasa uğrayacaq. Buna görə də Azərbaycanda yaxın gələcəkdə xarici investisiyalara böyük ehtiyac yaranacaq.

Son həftə ərzində Körfəzin bu zəngin ölkələrinin şahzadələrinin diqqət mərkəzinə çevrilmiş ölkəmizdə onların diqqətini nəyin cəlb etdiyini hələlik dəqiq bilmirik. Şirvanda ova çıxan Dubay şahzadələrindən sonra Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin vitse-prezidenti və Baş naziri, Dubayın Əmiri Şeyx Məhəmməd bin Rəşid Əl-Maktumun da ölkəmizə rəsmi və işgüzar səfəri Azərbaycan diplomatiyasının düzgün istiqamətləndiyini göstərir. Neftin qiymətlərinin müqəddəratını həll edən Körfəz ölkələrinin elitasının diqqəti Azərbaycana yönəldilib. Bu ilk növbədə gələcək iri investisiyalar və "neft böhranından" Azərbaycanın ziyansız çıxması ola bilər. Yüksək faizlərlə əhaliyə və işadamlarına kredit verən yerli banklara rəqib kimi, faizsiz İslam bankçılığını ölkənin maliyyə sektoruna buraxmaq daha düzgün olardı. Kredit faizlərinin aşağı düşməsi orta və xırda sahibkarlığı inkişaf etdirə, və qlsa bir müddətdə ölkənin həm kənd təsərrüfatı, həm də emal sənayesinin gücünü bir neçə dəfə artıra bilər. Gələcəkdə Azərbaycanda istehsal olunmuş bir çöx ərzaq məhsullarının Körfəz ölkələrinə ixracının da yolu açılmış olar. Çünki bu ölkələrin sərmayəsini Azərbaycana cəlb etməklə həm də biz həmin ölkələrin daxili bazarlarını istehsal edəcəyimiz məhsulların üzünə açmış olarıq. Bundan başqa ərəb ölkələri Azərbaycanın inkişaf etməkdə olan hərb sənayesinin də ən potensial alıcıları ola bilərlər. Dəfələrlə Ərəb Əmirlikləri və Katarda təşkil olunmuş silah sərgilərində iştirak etmiş Azərbaycanın istehsal etdiyi müxtəlif təyinatlı hərbi ləvazimat ərəblərin böyük marağına səbəb olmuşdur.

Müqayisə üçün götürsək, Türkiyənin son 10 ildəki iqtisadi inkişafının kökündə dayanan məhz Körfəzin ərəb ölkələri ilə yaratdığı sıx siyasi və iqtisadi əlaqələrin olduğunu görə bilərək. Artıq illik 120 milyardı keçmiş ixracatının 30%-nə yaxınını ərəb ölkələrinə gerçəkləşdirən Türkiyənin turizm sektoru da ərəblərin hesabına daha da çox qazanmağa başlayıb. 2014-cü ilin statistikasına görə Türkiyəyə 3 milyon ərəb turist gəlib. Məlumata görə, ərəblər Türkiyədə digər ölkələrdən gəlmiş turistlərə nisbətdə təxminən 1,5 - 2 dəfə çox pul xərcləyirlər. 2015-ci ildə ərəb turistlərin sayının artacağı bildirilir. Belə olan halda bu potensialdan Azərbaycan niyə istifadə etməməlidir?

"İllərlə oturub gözümüzü Avropaya o qədər dikdik ki, ayılanda arxamızı çevirdiyimizin Şərqin, ərəblərin, yaponların, çinlilərin üstümüzdən aşaraq Avropanı da geridə qoyduğunu gördük". Sakıp Sabancı

Baş redaktordan
Ölkə.az