2024-cü ildə baş verəcək 10 əsas hadisə və proseslər - SENSASİON DETALLAR
“The Economist” 2024-cü ildə dünyada baş verən proseslərə təsir edəcək 10 ən əsas trendi hazırlayıb. Onların arasında 70-dən çox ölkədə keçirilən seçkilər, Avropanın Ukraynaya dəstəkdə iştirakı, Yaxın Şərqdəki münaqişə, eləcə də yeni soyuq müharibə və süni intellektin artan rolu var.
Ölkə.Az-ın xəbərin görə, “The Economist” in hazırladığı materialda qeyd olunub ki, həyatın axarını dayandırmaq mümkün deyil.
"Bu, istər artan silahlı münaqişə, istər qlobal enerji xəritəsinin yenidən cızılması, istərsə də süni intellektdə sürətli irəliləyişlər olsun, dünya çox sürətlə dəyişir. Yaxın Şərqdən tutmuş elektrik avtomobillərinin yüksəlişinə və piylənmə müalicəsinə qədər dünya bir və ya iki il əvvəllə müqayisədə bu gün çox fərqli görünür. Bizim vəzifəmiz işlərin hazırkı vəziyyəti haqqında tam məlumatınızın olmasını təmin etmək və bundan sonra nə baş verə biləcəyini sizə xəbər verməkdir”, - nəşr yazır.
Növbəti ildə baş barəcək 10 əsas trendlər aşağıdakılardır:
1. Seçkilər
Bütün dünyada keçirilən və əvvəlkindən daha çox seçicinin iştirak etdiyi seçkilərlə biz demokratiyanın vəziyyətini qlobal miqyasda qiymətləndirə biləcəyik. 2024-cü ildə ümumilikdə 4,2 milyard insanın yaşadığı ölkələrdə 70-dən çox seçki keçiriləcək və bu, tarixdə ilk dəfə dünya əhalisinin yarıdan çoxunun səsvermədə iştirak edəcəyinə işarədir. Lakin 2024-cü ildə həmişəkindən daha çox seçki olsa da, bu, daha çox demokratiyanın olacağı demək deyil. Bir çox hallarda seçkilər nə azad, nə də ədalətli olacaq.
2. Qlobal nəticələrə səbəb olacaq Amerikadakı seçkilər
Seçicilər və məhkəmələr Donald Trampın yenidən Ağ Evə qayıtması barədə hökm verəcək. Çox güman ki, seçkinin nəticəsi bir neçə tərəddüd içində olan ştatında on minlərlə seçicinin qərarlarından asılı olacaq. Lakin bu qərarın nəticələri həqiqətən qlobal olacaq. Çünki onlar iqlim siyasətindən tutmuş Ukraynaya hərbi yardıma qədər hər şeyə təsir edəcəklər. Əslində, Rusiyada seçkilərin nəticələrinin saxtalaşdırılması praktikası o demək ola bilər ki, Vladimir Putinin taleyi Rusiya seçicilərindən deyil, amerikalılardan asılıdır .
3. Avropa, irəli!
Bu baxımdan, Avropa hərəkətə keçməli və Ukraynaya uzunmüddətli mübarizə üçün lazım olan hərbi və iqtisadi dəstəyi təmin etməli, eyni zamanda Kiyevin Avropa İttifaqına daxil olması üçün zəmin hazırlamalıdır. Bu, düzgün addım olardı. Trampın ABŞ-də hakimiyyətə qayıdışı ilə Ukraynaya dəstəyi dayandırması halında bu həm də sığortalayıcı addım olardı.
4. Yaxın Şərqdə silkələnmələr
HƏMAS-ın İsrailə hücumu və İsrailin Qəzza zolağına cavab hücumu regional mənzərəni kökündən dəyişdi və dünyanın Fələstinin acınacaqlı vəziyyətinə məhəl qoymamağa davam edə biləcəyi fikrinə son qoydu. Bu daha böyük regional münaqişəyə çevriləcəkmi? Yoxsa sülh üçün yeni bir şans yaranacaq? Bu vəziyyət Amerika üçün daha mürəkkəb və təhlükə yaradan dünya mühitinə uyğunlaşa bilib-bilmədiyini göstərən bir sınaq olacaq.
5. Çoxqütblü qarışıqlıq
Amerikanın Asiyaya istiqamətlənmə planı, ona diqqətini Çinlə artan rəqabətə yönəltməyə imkan verəcəkdi. Lakin Ukrayna və Qəzza zolağındakı hərbi münaqişələr nəticəsində bu plan pozuldu. Rusiya da həm konsentrasiyasını, həm də təsirini itirir. Dünyada donmuş münaqişələr tədricən əriyir, soyuq münaqişələr isə qızışır. Artıq Amerikanın “birqütblü məqamı” keçmişdə qaldı, dünya münaqişələrin artmasına hazırlaşır.
6. İkinci Soyuq Müharibə
Çinin inkişafı yavaşladıqca, Tayvanla bağlı gərginlik artdıqca və Amerika çinlilərin qabaqcıl texnologiyaya çıxışını məhdudlaşdırmağa davam etdikcə “yeni Soyuq Müharibə” ritorikası güclənir. Beləliklə, tədarük zəncirlərinin Çindən asılılığını məhdudlaşdırmağa çalışan Qərb şirkətləri bunun daha asan olduğunu tezliklə başa düşəcəklər. Bu arada, hər iki düşərgə Qlobal Cənubun - ən azından onların yaşıl resurslarına çıxış əldə etmək üçün "orta güclərinin" lehinə çalışacaq.
7. Yeni enerji coğrafiyası
Təmiz ekoloji enerjiyə keçid yeni yaşıl super güclərin yaradılmasına və qlobal enerji xəritəsinin yenidən qurulmasına kömək edir. Litium, mis və nikel əhəmiyyət qazanır. Neft və qaz isə onların təchizatında üstünlük təşkil edən regionlarla birlikdə itir. Yaşıl resurslar uğrunda rəqabət geosiyasəti və ticarəti dəyişir, bəzən gözlənilməz qaliblər və məğlublar yaradır. Bu arada, ekoloji siyasətin adi insanlara qarşı elitar sui-qəsd olduğuna əmin olan seçicilər arasında yaşıl məhsullara mənfi münasibət güclənir.
8. İqtisadi qeyri-müəyyənlik
Qərb iqtisadiyyatı 2023-cü ildə gözlənildiyindən daha yaxşı nəticə göstərdi. Lakin təhlükə hələ tam ötüşməyib. Tənəzzüldən qaçmaq üçün faiz dərəcələrinin daha uzun müddət yüksək saxlanılması, həm şirkətlər, həm də adi istehlakçılar üçün ağrılı bir sınaq olacaq. Çin deflyasiya ilə üzləşə bilər.
9. Süni intellekt reallığa çevrilir
Müəssisələr süni intellekt texnologiyalarını tətbiq edir, tənzimləyicilər onu tənzimləməyə çalışır və texniki mütəxəssislər onu təkmilləşdirməyə davam edirlər. Gələn il süni intellektin tənzimlənməsinə ən yaxşı yanaşma və süni intellektin yaratdığı ekzistensial təhlükə ilə bağlı arqumentlərin, sadəcə, tərəqqini dayandırmaq üçün hazırlanmış manevr olub-olmaması ilə bağlı müzakirələrin artması müşahidə olunacaq. Süni intellektdən gözlənilməz istifadələr və sui-istifadə halları artmağa davam edəcək, həmçinin süni intellektin əmək bazarına və hətta seçki nəticələrinə potensial təsiri ilə bağlı narahatlıqlar da artacaq. Süni intellektin real dünyadakı ən böyük təsiri nədir? Proqram kodlarının yazılması prosesini sürətləndirir.
10. Dünyanı bir araya gətirmək?
Çox güman ki, Parisdə Olimpiada keçirilərkən astronavtlar Ay ətrafında dövrə vurduqda və ya kişilər arasında “Twenty20” beynəlxalq kriket çempionatı keçirildikdə ideoloji fərqlər bir kənara qoyulacaq. Ancaq qlobal birliyə ümid edənlərin heç bir nəticə verməməsi ehtimalı azdır.
Mürtəza
Ölkə.Az
