Multikulturalizm. Mədəni ekspansiya və ya "lavaş müharibəsi"

Multikulturalizm - istənilən bir ölkədə və ya dünyada mədəni özünəməxsusluğun qorunması istiqamətində yürüdülən siyasət və ya bu siyasətə dayanaraq hazırlanmış nəzəriyyə və ya ideologiya deməkdir.

Qloballaşmanın cənginə aldığı dünyamızda bu yeni dəyərə qarşı öz milli kimliyini, dini mənsubiyyətini, adət-ənənələrini və özünə xas etnik bənzərliyini saxlamaq istəyən xalqlar səfərbər olmağa başlayıblar. Son zamanlar bu terminə KİV-lərin səhifələrində və ekranlarında daha tez rast gəlirik. Multikulturalizm, öz milli-mədəni dəyərlərini saxlamaq istəyən toplumların qlobal prossesə və yeni dünya düzəninə qarşı savaş açdığı yeni silahdır. Artıq dövlətlər siyasi və hərbi mübarizədən daha çox etnokultural dəyərlərinin dünya miqyasında təbliğinə daha çox vəsait xərcləməyə başlayıblar. Dünya mədəni irsini öyrənən, onun qorunması və gələcək nəsillərə çatdırılması üçün fəaliyyət göstərən beynəlxalq təşkilatlar populyarlıq baxımından beynəlxalq siyasi qurumlardan və hərbi alyanslardan heç də geri qalmırlar. YUNESKO və İSESKO BMT-nin nəzdində yaradılmış təşkilatlar olsalar da, bu gün dünya mədəni irsinin araşdırılması və mədəni dəyərlərin kimə, hansı xalqa və ya etnik qrupa aid olmasının müəyyənləşdirilməsi məsələsində dünya gündəmini dəyişə biləcək təşkilatlara çevrilmişlər.

Xammal resurslarının getdikcə tükənməsi və Transmilli korporasiyaların inhisarına düşərək getdikcə daralan dünya bazarı inkişaf etmək istəyən dövlətləri öz əhalisini saxlamaq üçün bütün mümkün variantlara əl atmağa məcbur edir. İnkişaf etmiş, sənayeləşmiş ölkələrin ərazisinin böyük bir hissəsini aqrar zonalar və sənaye müəssisləri zəbt etdiyindən, bu ölkələrin varlı vətəndaşları dincəlmək üçün hər şeyin ucuz və təbiətinin öz gözəlliyini saxladığı ölkələrə dincəlmək üçün seçməyə başladılar. Son 20 il turizm dünya iqtisadiyyatında böyük paya sahib oldu. Turizm şirkətləri və aviakmpaniyaların gəliri az qala naft və avtomobil korporasiyalarının gəlirlərinə çatdı. Daha çox turist cəlb etmək üçün dünya ölkələri arasında sözün əsl mənasında "ölüm-dirim" mübarizəsi başladı. Tarixi məkanlar, memarlıq abidələri restavrasiya edildi, turistlərin diqqətini cəlb etmək üçün dünyanın aparıcı media strukturlarına milyardlarla reklam pulları xərcləndi. Bu prosses multikulturalizm və mədəni ekspansiyanın təməllərini qoydu. Hazırda artıq dünya miqyasında gedən informasiya müharibəsində ən çox istifadə edilən propoqanda silahı tarix, tarixi abidələr, incəsənət nümunələri, musiqi, kinoindustriya və digər vasitələrdir.

Yazdıqlarımızın sübutu üçün minlərlə dəlil gətirmək olar. Bu təhlili yazmağa bizi məcbur edən hadisə isə həmin sübutlardan yalnız biri və hətta ən əhəmiyyətsizlərindən biri sayıla biləcək qədər, amma sən demə çox əhəmiyyətli bir mədəni irs nümunəsidir. Xalq arasında lavaş, yuxa və ya fətir kimi bilinən, yaşı heç kəsə məlum olmayan undan hazırlanmış çörək növü...

Yuxarıda adlarını çəkdiyimiz büynəlxalq təşkilatların artıq beynəlxalq ictimai rəyi istədiyi istiqamətə yönəldə bilmək gücünün hər birimiz şahidi olduq. Sadəcə bir neçə cümlədən ibarət informasiya yüz milyonların toplaşdığı sosial kiberaləmə bomba kimi düşərək bütün dil seqmentlərindəki istifadəçilərin əsas müzakirə mövzusuna çevrildi. Sosial şəbəkələrdən sonra informasiya ildırım sürəti ilə rəqəmsal mediaya ordan isə televiziya və çap mediasının səhifələrinə daşındı. Beləliklə son bir həftə ərzində "lavaş müharibə" bütün mediasının gündəminə oturdu. Adı, nazik və yuxa lavaşın nələr eliyəcəyini oturub dərindən düşünsək təsəvvür belə edə bilməzdik, amma "lavaş" dünyanın gündəminə bomba kimi düşdü. Çin səddindən Türkiyənin Avropa yaxasına qədər geniş bir coğrafiyada yayılmış bu çörək növünün erməniləşdirilməsinə ən yüksək səviyyədə reaksiya verildi və Azərbaycan tərəfinin ciddi etirazlarından sonra "lavaş" "erməni mədəni irsi" siyahısından çıxarıldı. Başa Azərbaycan və Ermıənistan KİV-ləri olmaqla dünya medsiası, xüsusən də rusdilli media orqanları "lavaş" xəbərini manşet xəbəri kimi verdilər.

Düşündürücüdür, adi bir lavaşı beynəlxalq qalmaqala çevirən YUNESKO, görəsən "lavaşabənzər" minlərlə milli mətbəx nümunəsini gündəmə gəturməklə daha nələr edə bilər? Qloballaşan dünyamızda, xalqların fərqli dillərdə danışmasına baxmayaraq, artıq vahid informasiya məkanında yerləşdikləri və beynəlxalq ictimai rəyin formalaşdırılması üçün çox ciddi rıçaqların olduğu bir daha sübuta yetdi. Bir "lavaşla" iki ölkəni az qala yenidən müharibənin astasına gətirə bilənlər, beləcə dünyanı da total müharibənin, böyük fəlakətlərin astanasına gətirə, istədikləri regionu "lavaş" kimi lazımsız bir əşyanın, və ya tarixi qiyməti olan hər hansısa bir muzey eksponatının üstündə dövlətləri bir-biri ilə müharibə vəziyyətinə gətirib çıxara bilərlər. Məsələnin maraqlı tərəfi ondan ibarətdir ki, YUNESKO "hamburqeri", "çizburqeri", "hot-doqu" və qeyri məhsulları "lavaşı" saldıqları "siyahıya" salmağı heç düşünmürlər belə. Maraqlıdır, niyə öz çörəklərindən, yeməklərindən başlamırlar əvvəlcə, müharibələrin tüğyan etdiyi refionlarda, coğrafiyada yaşayan xalqların milli-mədəni irslərini "siyahılamaqla" məşğuldurlar? "Lavaş müharibəsi" qlobal güclərin xırda bior informasiya ilə toplumların beyinlərini, düşüncələrini nəzarətə ala biləcək gücdə olduqlarını sübut etdilər. Yəni, qlobal güclər, istər azərbaycanlılarla erməniləri, istərsə də digər xalqları, aralarındakı narazılıqlardan istifadə edərək, xırda, əhəmiyyətsiz bir məsələnin üstündə qarşı-qarşıya qoya, onları qanlı müharibələrin alovunda qovura biləcəklərini bir daha sübut etdilər.

P.S. Bu yazımla "lavaşın" kimə məxsus olduğunu araşdırmaq, erməniləri söymək özümüzü tərifləmək istəmədim. Məqsədim bu qısa təhlilin sonunda da vurğuladığım kimi, "lavaşdan" istifadə edib iki toplumun şüurunu zombiləşdirərək onları qarşı-qarşıya qoyanların dünya ü3zərindəki təsirini analiz etməyə çalışdım. Sual oluna bilər, tutaq ki, ermənilər YUNESKO-ya müraciət edib "lavaşı" millişdirmək istədilər, bəs bu boyda beynəlxalq təşkilatın prestijinə nə gəlib ki, adi xəmirdən, bir parça dəmir parçasının üzərində 3-5 dəqiqəyə hazırlanan bir çörəyi hansısa xalqın "mədəni irsi" siyahısına salır? Bu məsələnin arxasında güdülən məqsəd maraqlıdır. Oyuna gəlməyin, lavaş bizimdir dostlar...

Qafqaz Ömərov
Ölkə.az