Mətn ölçüsü:
  • 100%

Qərb Rusiyanın ən “çirkli” şirkətinə niyə sanksiyalar tətbiq etmir?

“Rosatom” dövlət korporasiyasından daha ləkələnmiş Rusiya mülki şirkəti tapmaq çətindir. 2022-ci ilin yazından Avropanın ən böyük atom elektrik stansiyasının ələ keçirilməsində iştirak edib və Kremlin dünyanı daim təhdid etdiyi nüvə raketləri arsenalının döyüş statusunu saxlayır.

Ölkə.az Bizimyol.info-ya istinadən xəbər verir ki, Amerikanın “The Washington Post” nəşrinin yaydığı məlumata görə, “Rosatom” ona qarşı heç bir məhdudiyyətin tətbiq edilməməsindən istifadə edərək Rusiya tankları və təyyarələri üçün komponentlər də idxal edir.

Və bu şirkət bunu ödəyə bilər, çünki o, Qərb bazarındakı çəkisini mükəmməl başa düşür. Hələ ona qarşı heç bir sanksiya tətbiq edilməyib, çünki onun nüvə yanacağı üçün alternativ tapmaq bir ildən çox vaxt tələb edir.

Ancaq Rusiyanın atom imperiyası nüvə yanacağı ilə bitmir. Onilliklər ərzində Rosatom özünü dünyanın nüvə zəncirlərinə sıxışdırıb və indi bütün dünyada reaktorların işləməsi onun mütəxəssislərindən, avadanlıqlarından və zənginləşdirilmiş uranından asılıdır. İndi, Rosatom-a qarşı sanksiyaların tətbiqi vaxtı çatanda, Avropa liderləri əllərini yuxarı qaldırırlar.

“Rosatom” dövlət korporasiyasının son bir neçə ildə nüvə yanacağı, avadanlıq və xidmətlərin ixracından əldə etdiyi illik gəliri 9 milyard dollar təşkil edir. Bu, Rusiya Federasiyasından ümumi ixracın cəmi 1,5 faizini təşkil edir, lakin bu, təcavüzkar ölkənin bütün dünyada nüvə enerjisinə böyük təsir göstərməsi üçün kifayətdir.

Məsələn, Avropa İttifaqında elektrik enerjisinin dörddə biri atom elektrik stansiyaları tərəfindən istehsal olunur. Aİ-də 103 enerji blokundan 18-i tamamilə Rosatom nüvə yanacağından asılıdır. Daha 3 reaktor Rusiya-Fransa yanacağı ilə işləyir. Rusiya Federasiyasının qlobal nüvə yanacağı bazarındakı payı 17% təşkil edir. Onu Amerika və ya Fransa yanacağı ilə əvəz etmək texniki cəhətdən çox çətindir.

Çexiya, Slovakiya, Bolqarıstan, Macarıstan və Finlandiyada bütün nüvə enerji blokları rus tipli TVEL-lərlə təchiz olunub. Qərb və Rusiya yanacağı arasında böyük fərq olduğuna görə, bu ölkələr “Rosatom”un məhsullarından tez bir zamanda imtina edə bilməyəcək.

Rusiya korporasiyası həmçinin bu ölkələrdəki stansiyaları əsas avadanlıqla təmin edir, onun texniki baxışını, modernləşdirilməsini həyata keçirir, onun üçün öz istehsalı olan unikal komponentləri tədarük edir və s.

"Atom elektrik stansiyalarının təhlükəsizliyinə onların istehsalçısı tərəfindən zəmanət verilir. Əgər "Rosatom"la müqavilələr ləğv edilərsə, mümkün nüvə insidentlərinə görə kim məsuliyyət daşıyacaq?", - deyə Ryabtsev qeyd edib.

Rosatomun təsiri Şərqi Avropadakı AES-in hüdudlarından çox-çox kənara çıxır. Şirkət öz nüvə yanacağını bütün dünyada reaktorlar üçün istehsal edən digər qlobal korporasiyalar üçün uranı zənginləşdirir.

Qlobal miqyasda ruslar xam uran istehsalının 15%-nə (Qazaxıstandakı mədənlər də daxil olmaqla), onun ilkin emalının üçdə birindən çoxuna, eləcə də dünyanın uranın zənginləşdirilməsi potensialının 46%-nə nəzarət edirlər. Aİ və ABŞ-da zənginləşdirilmiş uranın dörddə biri Rusiya mənşəlidir.

“Rosatom” eyni zamanda dünyada yeganə müəssisədir ki, yüksək texnologiyalı Qərb reaktorları üçün konsentratlaşdırılmış HALEU uranını seriyalı istehsal edir.

Rusiya dövlət korporasiyası Avropa İttifaqının özündə müxtəlif ölkələrin reaktorları üçün avadanlıq təchiz edən bir sıra müəssisələrə malikdir.

2022-ci ildə Rosatom Macarıstanın Paks şəhərində iki enerji blokunun tikintisinə də başlayıb. Layihənin dəyəri 11 milyard dollardır və Macarıstanın onu ləğv etmək niyyəti yoxdur.

Sanksiyalar olacaqmı?

“Rosatom”un strateji layihələrdə güclü iştirakı səbəbindən Qərb ölkələri şirkətə qarşı hələlik heç bir məhdudiyyət tətbiq etməyib. Yanvarın əvvəlində baş nazir Denis Şmıxal bildirib ki, Ukrayna fevralda elan edilməsi planlaşdırılan 10-cu sanksiyalar paketində Rusiya korporasiyasına qarşı sanksiyaları gözləyir.

Kiyev öz mövqeyini onunla əsaslandırır ki, Aİ və ABŞ Rusiya nəhəngindən asılılığını daha da dərinləşdirə, ona Avropanın enerji sənayesinə təsirini genişləndirməyə imkan verə bilməz və Putinin müharibə büdcəsinə pul gətirə bilməz.

“Rosatom”a qarşı sanksiyalar məsələsində ukraynalıların situasiya müttəfiqi Avropa “Yaşılları” olub. Onların bunda öz maraqları var, çünki onlar istənilən nüvə enerjisinin qadağan olunmasının tərəfdarıdırlar. Xüsusilə “Greenpeace” təşkilatı ruslarla əməkdaşlığa son qoymağa çağırıb .

Polşa, Litva, Latviya, Estoniya və İrlandiya da “Rosatom”a qarşı sanksiyaları dəstəklədiklərini bildiriblər. Ancaq bir nüans var - sadalanan ölkələrin heç biri bu korporasiyanın mal və xidmətlərindən asılı deyil.

Almaniya da nüvə stansiyalarından tamamilə imtina edən ölkələr sırasında olmasına baxmayaraq ehtiyatla dəstəyini ifadə etdi.

Sanksiyalarla bağlı qərarlar yekdilliklə qəbul ediləcək, ona görə də həlledici səs məhz atom enerjisindən istifadə edən və Rusiya ilə əməkdaşlıqdan asılı olan ölkələr üçün olacaq.

Macarıstan artıq ənənəvi olaraq Rusiya Federasiyasına qarşı bütün sanksiyaların qarşısını alacağını bəyan edib. Fransa, Çexiya, Slovakiya, Finlandiya və Bolqarıstan öz mövqeləri barədə açıq danışmırlar, lakin sərt sanksiyaların onların maraqlarına zidd olduğunu təxmin etmək olar. ABŞ da yüksək səslə bəyanatlar verməyə tələsmir.

Əgər ölkələr “Rosatom”a qarşı sanksiya tətbiq etməyə razılaşarsa, yəqin ki, onların bir çox istisnaları və gələcək illər üçün gecikmələri olacaq.