Faşistlər, yoxsa Almaniyanın xilaskarları? - Maskın "yeni oyuncağı" olan AfD haqqında həqiqət
Tesla-nın sahibi, milyarder İlon Maskın Almaniyanın Alternativ (AfD) partiyasına dəstəyi, hərakatın bir üzvünün fikrincə, bu sağçı partiyanı iş adamları və adi seçicilər arasında legitimləşdirə, onu hakimiyyətə gedən yolda daha da gücləndirə bilər.
Ölkə.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, bu sözlər "The Telegraf"ın məqaləsində yer alır.
Məqalədə daha sonra deyilir ki, texnologiya milyarderi və Donald Trampın yaxın məsləhətçisi olan İlon Mask keçən həftə AfD-ni Almaniyanın "son ümid dayağı" adlandıraraq ölkədə ciddi narahatlıq yaradıb. AfD - üzvləri arasında SS şərəfini müdafiə edənlərin də olduğu bir partiyadır.
Mask həmçinin AfD-nin həmsədri və kanslerliyə namizədi Alis Vaydelə Almaniyada fevralın 23-də keçiriləcək erkən ümumi seçki ərəfəsində özünün X sosial şəbəkəsində təkbətək müzakirə təklif edib. Bu, həm Vaydelin, həm də partiyanın nüfuzunu xeyli yüksəldib.
"Bu, İlon Mask tərəfindən başladılan və dəstəklənən sağa doğru bir "Zeitenwende”dir”, - deyə, Berlin əyalət parlamentinin AfD üzvü Frank-Kristian Hansel, alman dilində dəyişiklik dövrü üçün istifadə edilən "Zeitenwende" sözündən istifadə edərək bildirib.
"Ümid edirəm ki, İlon Mask həm seçicilərə, həm də bizi normallaşdırmağa təsir edəcək. Maskın iqtisadi cəhətdən müstəqil olması, AfD-nin sərmayə üçün təhlükə olduğunu iddia edən Almaniya iqtisadi liderlərinin, BDI kimi birliklərin və ticarət palatalarının rəhbərlərinin nəzarətində olan narrativlərlə təzad təşkil edir”, - deyə cənab Hansel The Telegraph-a bildirib.
Amerikalının, yeni gələn ABŞ administrasiyasına yaxın olan birinin dəstəyi, onun sözlərinə görə, "ölkə daxilində Qərbi AfD-yə dəstək verir, çünki media bizi Rusiyayönlü və Putinlə dost olan bir partiya kimi göstərməyə çalışır, amma biz elə deyilik”.
O əlavə edib: "İndi İlon Maskın Alis Veydeli prezidentin inaqurasiyasına dəvət etməsi ilə, bu, Qərbi AfD-yə Putin tərəfdarı partiyası obrazına qarşı çıxmağa kömək edir, xüsusən də Qərb seçici təbəqəsində”.
Cənab Mask, daha əvvəl kansler Olaf Şoltsu "axmaq” və demək olar ki, əsasən rəmzi vəzifə tutan Almaniya prezidenti Frank-Valter Ştaynmayeri "antidemokratik tiran” adlandırıb və keçən həftənin "Die Welt am Sonntag” adlı mühafizəkar qəzetdə seçkiyə müdaxilə edərək redaksiya məqaləsi yayımlayıb.
Məqalədə deyilir ki, AfD nəzarətçilərinin iddia etdiyi kimi ekstremist hərakat deyil və onun anti-miqrant, aşağı vergi siyasəti "Almaniyanı keçmişinin kölgəsinə çevrilməməsi üçün xilas edə bilər”.
Bu, dərhal narazılığa səbəb oldu.
Yevа Mari Kogel - rəy bölməsinin redaktoru istefa verdi. "Der Spiegel” Yaşıllar Partiyasının siyasətçisi, baş kansler müavini Robert Habek ilə üz qabığında müsahibə çap etdi və başlıqda: "Demokratiyamıza toxunmayın, cənab Mask!” yazıldı.
Və müxalifət Xristian Demokratları lideri Frederik Merz bunu "insayderlik və iddialı” adlandırdı.
Cənab Maskın müdaxiləsi seçkilərin nəticəsinə təsir göstərə bilərmi? AfD-nin ekstremizm reputasiyası ilə bağlı haqlıdırmı? Və bu, ölkəni dəyişdirə biləcək real bir planı varmı?
AfD ictimai sorğularda davamlı olaraq ikinci yeri tutur və Politico-nun anketlərində isə hazırda ümumi seçkilərdə 19 faiz səs toplayacaqları proqnozlaşdırılır.
Almaniyanın əsas partiyaları AfD ilə koalisiyaya girməyi rədd edib və bu, hökumətə daxil olmaq üçün siyasi bir qoruma divarı yaradıb, bu da hökumətə daxil olmağı demək olar ki, qeyri-mümkün edir.
"Dünyanın ən zəngin adamı və Tramp administrasiyasının üzvü Almaniyada ekstremist sağçı bir partiyanın iqtidara gəlməsini istəyirsə, bu çox böyük bir hadisədir”, - deyə Berlindəki Qlobal İctimai Siyasət İnstitutunun (GPPI) rəhbəri Thorsten Benner bildirib.
"Düşünürəm ki, heç bir alman seçicisi yalnız İlon Maskın dediyi üçün AfD-yə səs verməyəcək, amma eyni zamanda elitlərin qəzəbli reaksiyasına görə səs də itirməyəcəklər”.
2013-cü ildə Avroistismə qarşı bir partiya olaraq qurulan AfD, Angela Merkelin 2015-ci ildə Suriyanın miqrasiya böhranı zamanı bir milyon qaçqının sərhədləri keçməsinə icazə verməsindən sonra anti-miqrant, anti-İslam və sağçı-ekstremist bir hərəkat olaraq məşhurlaşıb.
Partiya özünün dəstəyini əsasən keçmiş kommunist Şərqi Almaniyadan alır və keçən ilin sonunda parlament ləğv olunmazdan əvvəl Bundestag-da 733 kürsüdən 76-nı tutub. Sentyabr ayında ilk ştat seçkilərində Şərqi Almaniyanın Türinqiya ştatında 32,8 faiz səs toplayaraq qalib gəlib.
Almaniyanın daxili təhlükəsizlik xidmətləri, AfD-ni ən azı 2021-ci ildən bəri "şübhəli ekstremist qrup" hesab edir.
Qrup özü isə sağçı-ekstremist etiketini rədd edərək, "Almaniya üçün manifestlərində” özlərini "liberal və konservativlər” olaraq təsvir edirlər.
Cənab Mask Alis Veydelin Şri Lankada doğulmuş sevgilisinin bir lezbiyan olduğunu qeyd edərək, sağçı-ekstremist yönümlərinin canlı inkarı olduğunu bildirib: "Bu, Hitlerə bənzəyirmi? Buyurun!" - deyə o, redaksiya yazısında qeyd edib.
Tesla-nın investoru və cənab Maskın dostu Larri Qoldberg X platformasında qeyd edib ki, AfD-nin Nazi partiyası olduğunu düşünürmüş, ancaq partiyanın manifestini oxuduqdan sonra "tamamilə mənim böyüdüyüm, ənənəvi qərb liberalizmi ilə uyğun gəlir" deyə bildirib.
AfD-nin tənqidçiləri, problemin manifestdə olmadığını, amma retnorik və davranışların, Milli Sosializmə olan nostalji ilə sızladığını söyləyir.
Ancaq 2024-cü ildə, partiyanın yüksək rütbəli üzvlərinin Potsdamda bir gizli neo-Nazi konfransına qatıldığı və orada Almaniyadan xariciləri kütləvi şəkildə zorla deportasiya etməyi müzakirə etdiyi ortaya çıxdı.
Avropa Parlamentinə namizəd AfD-nin ulduz adayı Maksimilian Krax SS üzvlərinin hamısının cinayətkar olmadığını və səhv uniforma geyinməyin avtomatik olaraq birini cani etməyəcəyini bildirdiyi üçün seçkidən kənarlaşmalı olub.
Bundan əlavə, Şərqi Almaniyanın Türinqiya ştatının AfD lideri Börn Hokke çıxışında "Alles für Deutschland” (Hər şey Almaniya üçün) ifadəsini istifadə etdiyi üçün 13,000 avro (təxminən 10,850 funt) cərimələnib. Prokurorlar bu ifadəni Hitlerin SA şokçuları ilə əlaqələndiriblər.
Hokke ifadənin bu mənaları daşıdığından xəbəri olmadığını iddia edib və bu ifadə Almaniyada digər nasist şüarları, "Ziq Hayl" və ya "Hayl Hitler" ilə müqayisədə çox daha az tanınan bir ifadədir.
Bəzi şərhçilər, nəzərə çatdırıblar ki, Türinqiya 1920-ci illərdə orijinal nasistlərin ofis qazandığı yer olub.
Cey Di Vens cənab Trampın vitse-prezidenti seçilmiş şəxs, cənab Maskın redaksiya yazısına şərh edərək X platformasında yanlış bir şəkildə iddia edib ki, AfD, nasistlərin ən zəif olduğu bölgələrdən dəstək alır.
Belə qalmaqallar yalnız AfD-nin Almaniyanın əsas siyasətinə nüfuz etməsinin qarşısını almayıb, həm də bir sıra digər sağçı Avropa partiyalarının onları həm zəhərli, həm də bacarıqsız hesab etmələrinə səbəb olub.
Fransada Milli İttifaqın lideri Marin Le Pen AfD-nin SS haqqında Kraxın şərhlərindən sonra partiya ilə əlaqələrini kəsib. Həmçinin, partiya Avropa Parlamentindəki İdentitet və Demokratiya adlı sağçı qruplaşmadan çıxarılıb.
"Le Pen xanımın aydın məqsədi növbəti Fransız prezidenti olmaqdır. Onlar, xüsusilə də Almaniyanın kiçik bir partiyasının hər şeyi korlamasını istəmirlər", - deyə bir mənbə The Telegraph-ı bildirib.
Bəs, AfD nəyə qarşı çıxır?
Partiyanın noyabrda yaydığı layihə manifestində miqrasiya mövzusu 32 dəfə qeyd olunur, bu, Xristian Demokratlardan (16) iki dəfə çoxdur.
Manifest Almaniyanın "yaxşı olmayan" sığınacaq siyasətindən çıxmağı və bu siyasətin kütləvi miqrasiya dövrü üçün yazılmadığını vurğulayır. Həmçinin, "Almaniyanın sığınacaq cənnətini bağlamağı" və sığınacaq ərizələrinin Almaniyanın hüdudlarından kənarda verilməsi üçün qanunları dəyişməyi vəd edir.
AfD mənzil böhranını həll etmək üçün "öz mülk sahibləri olan bir millət" olmağa və kütləvi miqrasiyanı azaldmağa söz verir.
Bəzi sağçı populist partiyalardan fərqli olaraq, AfD iqtisadi məsələlərdə ənənəvi sağcı mövqedədir və iş dünyasının vergilərinin azaldılmasını vəd edir, çünki "onlar müqayisədə çox baha və iş dünyamızın gələcəyə investisiya etməsinin qarşısını alır".
Enerji məsələlərinə gəldikdə, AfD, Almaniyanın nüvə elektrik stansiyalarının bağlanmasının ləğv edilməsini və Aİ-nin yeni yanan mühərrikli nəqliyyat vasitələrinə qoyduğu qadağanın ləğvini vəd edir, həmçinin "elektrikli avtomobillərin bir tərəfli üstünlüyünü dərhal dayandırmağı və şarj infrastrukturunun dövlət maliyyələşdirilməsini" tələb edir.
Partiya xarici siyasət və təhlükəsizlik sahəsində isə "dünyanın böyük gücləri ilə maraqlara əsaslanan əlaqələr" qurulmasını istəyir, bu güclər arasında ABŞ, Çin və Rusiya daxildir.
Bu, "Rusiya ilə dayanıqsız ticarətin bərpası, [bununla yanaşı] Rusiya üzərindən iqtisadi sanksiyaların dərhal ləğv edilməsi və "Şimal axını” boru kəmərlərinin təmiri"ni ehtiva edir. Ukrayna isə "NATO və Aİ-dən kənar, neytral bir dövlət olmalıdır".
Həmçinin, Hansel partiyasının Rusiya tərəfdarı olduğunu inkar etsə də, bu mövqelər Kremlin müharibə məqsədləri ilə çox üst-üstə düşür. Ən azından Almaniya elitası üçün, AfD-nin digər tərəflərdən fərqlənməsinin səbəbi məhz budur.
Şolts cümə günü bildirib ki, Mask bir çox cəhətdən digər sərvətli şəxslərlə eynidir: konservativ, az vergi tərəfdarı bir partiyanı dəstəkləyir və öz biznes maraqlarını müdafiə etməyə hazırdır.
Tesla, o xatırladıb, uzun müddət dövlətin öz şarj şəbəkəsini yaratmağa və bununla Tesla-ya rəqib olan layihələrə qarşı çıxıb. Mask hətta 2022-ci ildə Şoltsa şəxsən zəng edərək bunun əleyhinə lobbiçilik edib. Sosial Demokratlar buna alışmalıdır.
"Bu cür təhqirlərdən daha narahatedici olanı isə budur ki, Mask Putinlə yaxınlaşmağı və transatlantik əlaqələri zəiflətməyi müdafiə edən bir sağçı partiyanı dəstəkləyir", - deyə Şolts "Stern” jurnalına müsahibəsində qeyd edib.
Şolts bəlkə də İlon Maskın fikirlərini soyuqqanlı şəkildə qarşılamaqda haqlıdır. Lakin AfD seçicilərinin etirazlarını sadəcə gözardı etmək axmaqlıq olardı.
"Bu, Almaniyanın liberal-demokratik elitaları üçün real problemləri deyil, sadəcə Maska qarşı qəzəb toplamaq üçün yaxşı bir diqqət yayındırmadır, o problemlər ki, Alman seçiciləri onlara cavab axtarır, - deyə GPPI think tank-ın rəhbəri Torsten Benner bildirib. - Siyasətçilər Almaniyanın problemlərinə və seçicilərin maraqlarına yönəlməli, xarici müdaxiləni isə həyatın bir gerçəyi kimi qəbul etməlidirlər".
