FİFA referisi: \"Rəşad Sadıqov futbolçular arasında avtoritetdir\"

Tanınmış futbol hakimi, FİFA referisi Əfqan Həmzəyev Ölkə.az-ın suallarını cavablandırıb.

- Əfqan müəllim, deyəsən futbolumuz "peraşki dövrü"nə qayıdır. Belə görünür, yoxsa doğrudan da belədir?

- Görüntüdə belədir. Çünki hər bir cəmiyyətin öz inkişaf dövrü var və elə bir cəmiyyət yoxdur ki, hər hansı təkamül prosesini keçib, yenidən o prosesə qayıtsın. Oxşarlıq, ümumi cəhətlər ola bilər, tam qayıtmaq yox. Həmin dövrə qayıdası olsaq, gərək futbolçuların maaşı 100-150 manat, maksimum 500 manat olsun. İndi futbolçularımız 150, 200, 300 min illik maaş alırlar.

- Hansı klublardan, futbolçulardan söhbət gedir?

- Məsələn, bu yaxınlarda Rahid Əmirquliyev "Xəzər Lənkəran"dan ayrıldı və 250 minə "Qarabağ"la müqavilə bağladı.

- Bu rəqəmləri mətbuatdan oxuyursunuz?

- Mətbuatda da açıqlandı, özləri də dedilər.

- 250 min Azərbaycan çempionatı üçün necə məbləğdir?

- Həddən artıq böyük məbləğdir.

- Ancaq bildiyimə görə Rahiddən iki dəfə artıq əməkhaqqı alan futbolçular var...

- Bəli, var. Sizə bir misal çəkim. "Lester" İngiltərə premyer-liqasında birinci yerdə gedir. Orada bir futbolçu var – Vardi. Onun həyat tarixçəsini oxudum, çox maraqlıdır. Səkkizinci liqadan başlayıb, ilk maaşı da 120 funt sterlinq olub. Aylıq maaşla bərabər sexdə ustanın yanında şagird işləyirmiş ki, dolana bilsin. Yeddinci liqa klubuna keçəndə iki dəfə, beşinci liqada dörd dəfə, ikinci liqaya keçəndə yeddi dəfə maaşını artırıblar. İndi "Lester"də ilinə üç milyon yarım pul alır. Bu dediklərim hamısı cəmi beş il ərzində baş verib.

- Düşünürsünüz ki, futbolçunun əməkhaqqı bu temp üzrə artmalıdır?

- Bir az əvvəl "peraşki dövrü"ndən danışdıq. O vaxt pul olmasa da, futbol, ən azından azarkeş var idi. İndi o vaxtın futbolu yoxdur.

- Nə çatmır?

- Normal klub idarəçiliyi çatmır.

- 10-15 il əvvəl AFFA-nın prezidenti Ramiz Mirzəyev də neft adamı idi. Bu gün də AFFA-ya rəhbərliyi ARDNŞ prezidenti edir. Bizim futbolumuz həmişə neftə bağlı olub. İndi dəyişən nədir ki?

- Hər ölkədə futbol federasiyasının bir ana sponsoru olur, bir də yardımçı. SOCAR bizim futbolun ana sponsorudur. Futbolumuza yatırılan pulun 70-80 faizi SOCAR-ın payına düşür. Rövnəq Abdullayev Azərbaycan futboluna pul gətirdi.

- Belə başa düşdüm ki, Rövnəq Abdullayev futbolumuza pul gətirdi, amma futbolun keyfiyyəti aşağı düşdü...

- Baxın, PFL yaradıldı ki, çempionatı keçirsin, AFFA isə milli yığma komandalara nəzarət etsin. Çünki ikisi bir arada olanda problem yaranır.

- Dünya praktikasında bu hala çoxmu rast gəlinir?

- Çox ölkələrdə var.

- Məsələn. Türkiyə superliqasını futbol federasiyası keçirir, yoxsa başqa bir qurum?

- Federasiya keçirir, amma klublar komitəsi də var.

- O komitədən Azərbaycanda da var...

- PFL olan yerdə Klublar Komitəsinə ehtiyac yoxdur. Bir çox ölkələrdə bu iki qurumdan biri fəaliyyət göstərir, bizdə isə hər ikisi.

- Bəzən belə qurumlar "pul silmək" üçün yararlı olur.

- O qurum məşvərət xarakterlidir,"pul silmək" ola bilməz.

- Orada konkret kimlər təmsil olunur?

- Məsələn, "İnter"in prezidenti Rəşad Qasımov...

- Dünənə qədər Cahangir Hacıyev idi…

- Hacıyev fəxri prezident idi, komitədə Georgi Nikolov təmsil olunurdu.

- Bu adamın futbolla bağlı nə məsləhəti, məşvərəti ola bilərdi?

- Futbolun texnika və taktikasıyla bağlı heç nə. Söhbət idarəetmədən gedir. Məsələn, "Qarabağ"dan altı futbolçu milliyə gedir, belə olanda baş məşqçi futbolçusuz qalır, məşq prosesi pozulur. Millidən qayıdandan sonra çempionat oyunlarına adaptasiya oluna bilmirlər. Klublar Komitəsi bunları götür-qoy eləmək üçündür.

- Komitə nə tövsiyyə verəcək? Deyəcək ki, həmin oyunçuları millidən kənarlaşdırın?

- Kənarlaşdırın demir, təlim-məşq toplanışları elə vaxta salınmalıdır ki, nə yığmaya mənfi təsir etsin, nə də kluba. Berti Foqtsun dövründə PFL məcburi şəkildə oyunları təxirə salırdı.

- 90-cı illərdə Azərbaycan futbolunda həm də ulduz hakimlər var idi. Bu gün həmin hakimlər demək olar ki, yoxdur. Son mogikan kimi Fariz Yusifovun adını çəkmək olar. İndikilərdən isə nisbətən istedadlı bildiyimiz Əliyar Ağayevdir. Bu adlardan özgəsini çəkə bilərsinizmi?

- O sualı mənə yox, hakimlər komitəsinin sədrinə versəniz daha yaxşı olar. Komitənin tutduğu yol ondan ibarət oldu ki, yaşlı hakimlərlə vidalaşıb, gəncləri irəli çəkdilər. Bir tərəfdən bu doğru siyasətdir, gələcəyə hesablanıb. Həm də riskli addım idi. Çünki təcrübəlilər kənarda qaldı. Hakim 3-5 ilə yetişmir, ən azı on il lazımdır.

- Məsələn, bu gün çempionatımızda İmanxan Sultani səviyyədə hakim var?

- (düşünür) İmanxan Sultani mərkəzi oyunları idarə etmiş hakim idi. Elə Əliyar Ağayev heç kəsdən geri qalmır, gəncdir, perspektivlidir.

- Sizcə Əliyar Ağayev Avropa və dünya çempionatlarının oyununu idarə edə bilər?

- Hələ ki hazır deyil.

- Hansı baxımdan?

- Söhbət sırf təcrübədən gedir. Onun hələ 27 yaşı var.

- 27 yaş hakimliyə görə çoxmu gəncdir?

- Bəli. Dünya və Avropa çempionatlarının final mərhələsinə adətən yaşı 30-40 arası olan hakimlər təyin olunur. Bəzən də son ili olan təcrübəli hakimlər belə oyunlara dəvət olunurlar. Bu, fiziki gücdən və reytinqdən asılı olan şeydir. Hakimlər idarə etdiyi oyunlara, qazandığı xallara görə mötəbər turnirlərə dəvət olunurlar.

- Təxminən bir ay əvvəl PFL prezidenti Ramin Musayevin maraqlı açıqlamaları oldu. Məsələn, bildirdi ki, Babək Quliyevin hakimlikdən getməyinə görə çox təəssüflənir. Sizə görə son 5-10 ildə kimlərin getməyi ilə Azərbaycan hakimliyi itirib?

- Babək Quliyevin getməsi ilə hakimliyimiz itirdi.

- Bəs Anar Salmanov?

- Babək Quliyevdən danışım, Anar Salmanovu da deyərəm. Babək Quliyev ikinci qrupa düşmüş hakim idi və birinci qrupa düşməyə böyük şans qazanmışdı. Ondan sonra istedad qrupuna, birinci qrupa və top qrupa düşə bilərdi. İndi istedad qrupunu birinciylə top qrupun arasına keçiriblər. Məsələn, hazırda bizdə 3 baş hakim, 6 yardımçı hakim beynəlxalq görüşləri idarə edə bilər.

- Niyə?

- Çünki ikinci qrupdan yuxarı hakimimiz yoxdur. Hansısa hakimimiz birinci qrupa düşsə, əlavə daha bir yer alacağıq. Məsələn, mən birinci il çimərlik futbolunda Avropa çempionatının finalını idarə etdim. Ardınca Avropa kubokunun hakimi oldum. Müstəqil Azərbaycan tarixində dünya çempionatının final mərhələsinə dəvət almış ilk hakiməm. Burada isə yarımfinalı idarə etdim. Oradakı nailiyyətlərimdən sonra Azərbaycana daha bir yer verdilər. İkinci ildəki nailiyyətlərə görə isə üçüncü yeri də qazana bildik.

- Amma çimərlik futbolumuz bərbad vəziyyətdədir.

- Yoxdur desək, daha yüngül olar. Birinci Avropa Oyunlarında demək olar ki, bütün idman növlərində nailiyyətlərimiz oldu, komanda hesabında ikinci olduq. Amma çimərlik futbolu yığmamız bir oyunda belə qazana bilmədi. Öz meydanında oynayıb bir oyunu udmayasan, ən az qol vurub, ən çox top buraxan komanda olasan. Bu, sadəcə biabırçı nəticədir. Bunun "təməli" qoyula-qoyula gəlirdi.

- Yəni?

- Oradakı obyektiv və subyektiv səbəbləri xırdalamağa günlər lazımdır. Oyunçuların düzgün seçilməməyi, çempionatın olmamağı...

- Çempionat yoxdursa, oyunçuları hardan seçsinlər?

- Bütün bunlar ora gəlib çıxardı ki, komanda axırıncı yeri tutdu. AFFA-nın da, dövlətin də əziyyəti yerə vuruldu. AFFA milli komandaya bundan artıq nə etməlidir? Rövnəq Abdullayev, Elxan Məmmədov bir komandaya bundan artıq necə qayğı göstərməlidirlər?

- Düşünürsünüz ki, çimərlik futbolu federasiyasının rəhbəri AFFA rəhbərliyinin iradəsindən kənar seçilib?

- Xeyr.

- Deməli, məsuliyyəti birbaşa AFFA daşıyır da...

- Günah birbaşa AFFA-nın deyil. Siz məni federasiyaya rəhbər təyin etmisiniz və nə lazımdırsa, edirsiniz.

- Bəs AFFA rəhbərliyi neçə ildir görmür ki, vəziyyət belədir?

- Çimərlik futbolunun elitası var və istəsək də o ölkələri uda bilmərik.

- İşlədiyim saytın baş redaktoru görürsə ki, işimi bacarmıram və məni işdə saxlayırsa, təqsir kimdə olur?

- Bəli, təqsirin bir hissəsi də AFFA-ya çatır. Amma bir insan federasiyanı idarə edə bilmirsə, AFFA neyləsin?

- Kadr yoxdur?

- O qədər kadr var ki. Sadəcə, ölkəmizdə belə bir tendensiya var. Ölkəmizdə heç kim kreslodan durmaq istəmir, ikiəlli yapışır, heç bir iş də görmür. Halbuki çimərlik futbolunda elə işlər görmək olar ki. Mən dünyanın yeddi ölkəsində çalışıram. Çempionat keçirirəm, nəzarət edirəm, beynəlxalq turnirlər təşkil edirəm. Amma Azərbaycanda mənim təcrübəmdən istifadə olunmur.

- Bir müddət siz də milli futbol çempionatımızın oyunlarını idarə etdiniz. Fikrinizcə, çimərlik hakiminin böyük futbolda hakimlik etməsi digər hakimlərə ədalətsizlik deyildimi? Yoxsa doğrudan da bacardığınızı düşünürsünüz.

- Mən çimərlik futboluna qədər Azərbaycan premyer-liqasında hakim idim. Peşəkar hakimliyə 2001-ci ildə başlamışam. 2006-cı ildən güclülər dəstəsinin oyunlarını idarə etmişəm. 2008-ci ildə isə FİFA referisi olmuşam.

- Söhbətlərinizin birində bildirmişdiniz ki, indi hakimlik etmək asandır.

- Bu gün hakimlik etmək üçün super ideal şərait var. Hakimlik etmək üçün daha insana nə lazımdır? İldə iki dəfə təlim-məşq toplanışı, həftədə üç dəfə fiziki hazırlıq üçün şərait, xüsusi geyim dəsti və sair.

- Sizin dövrünüzdə bunlar yox idi?

- 2007-ci ilə qədər yox idi, özümüz pulla alırdıq.

- Qanorar da aşağı idi...

- Beş manat da olub, on yeddi manat da, iyirmi üç manat da. Ramiz Mirzəyev AFFA prezidenti olandan sonra 150 manat oldu.

- Bəs indi?

- Baş hakim 700, köməkçilər 500, ehtiyat hakim 300, qapı xəttinin üzərindəki hakim 400 manat alır hər oyuna görə. Bir hakim ayda bir dəfə baş hakim, bir dəfə yan xətt hakimi, bir dəfə qapı xətti hakimi olsa, 1500 manat pulu var və ailəsini yüksək səviyyədə dolandıra bilər.

- Hər hakimin karyerasında unudulmaz oyunlar olur...

- 2010-cu ildə baş tutan "Xəzər Lənkəran" - "Neftçi" oyununu deyə bilərəm. Oyundan əvvəl böyük ajiotaj yaranmışdı. Həmin vaxt hər iki komanda çempionluğa iddialı idi.

- Avtoritet fubolçulardan danışaq. Elə oyunçu olubmu ki, onun oyununu idarə etməyə çətinlik çəkəsiniz?

- Avtoritet futbolçuların ad-sanından çəkinən, qorxan hakimlər bu gün də var.

- Ortabab futbolçu avtoritet ola bilər?

- Bilər. Avtoritet deyəndə ki, başkəsən deyil, oğru deyil.

-22-25 yaşlı oyunçu avtoritet ola bilərmi?

- Mümkün deyil. Ən azı 30 yaşı olmalıdır.

- Sizə görə bu gün futbolumuzda avtoritet kimdir?

- Rəşad Sadıqov.

- Rəşadın 34 yaşı var. Amma mən bildiyimə görə o on ildir ki oynadığı komandaların lideridir.

- Rəşadı həm davranışına, həm futbolçu karyerasına, milli karyerasına görə avtoritet futbolçu hesab etmək olar. Şəxsən mən belə hesab edirəm. Çünki oynadığı bütün komandalarda birinci olub, arxasınca aparıb, ruh verib. Harada oynayıbsa, kapitan olub.

- Onun oynadığı oyunları idarə etmisiniz?

- Bəli.

- Tutaq ki, başqa bir oyunçuya yaxınlaşıb sarı vərəqə göstərmək istəyirsiniz. Həmin vaxt kapitan kimi Rəşad Sadıqov sizə yaxınlaşıb nə deyir?

- Məsələn, futbolçu var ki, haqsızdır. Amma hakimə tərbiyəsiz formada təzyiq edir. Sarı vərəqə göstərməyə fikrin olmasa da, məcbursan. Rəşad isə hakimə yaxınlaşıb elə sözlər deyir ki...cənab hakim, yoldaş hakim, xahiş edirəm, cavandır, zədədən təzə çıxıb. Hər yerdə belədir də. Normal münasibət görəndə sən də eynisini etmək istəyirsən.

- Deyəsən Rəşad Sadıqovun karyerası ərzində aldığı 4 qırmızı vərəqənin 2-ni siz vermisiniz...

- Bəli.

- Səbəb?

- İkisini də kobud oyuna görə alıb.

- Sizcə Azərbaycanda ən intellektual futbolçu kimdir?

- "Simurq"un heyətində Starastyak var idi, ona çox hörmət edirdim. Ukraynadan gəlmişdi, yaşı da keçmişdi. Amma onun oynadığı futbol, meydandan apardığı mübarizə, hakimlərə münasibəti tamam başqaydı. Qaydanı pozanda da hakimin qərarına görə etiraz bildirmirdi. Məşqçilərin içərisində isə eyni sözləri Toni Adamsa deyə bilərəm. Hələ onun kimi məşqçi görməmişəm. Təsəvvür edin, komanda hakim səhvindən oyunu uduzub, o, meydanın mərkəzinə qədər gəlib hakimlər briqadası ilə əl sıxıb görüşürdü. Oyundan sonra keçirilən mətbuat konfransında da nə qədər israr edirdilərsə, hakimlik haqda bir kəlmə danışmırdı. İlyarım "Qəbələ"nin baş məşqçisi oldu. Dedi ki, hakimliyi bilmədiyim üçün danışa bilmərəm.

- Yəqin avtoritet futbolçular kimi, zəhlətökən oyunçular da var.

- Zəhlətökən deməzdim, amma Ramal Hüseynovun adını çəkəcəyəm. Ramal həyatda elə bir insandır ki, sənə görə ölümə də gedər. Çox ürəklidir, dostcanlıdır. Amma futbol başlayan kimi bu adam elə bil tərsinə çevrilir. Futbola o qədər aludə olur ki, özünü kontroldan çıxarır, etirazlar edir, əl-qol atır, kobud oynayır. Məcbursan ki, qırmızı vərəqə verəsən. Dəfələrlə ona qırmızı vərəqə göstərmişəm.

- Karyeranız ərzində çoxmu qırmızı vərəqə vermisiniz?

- 17 qırmızı vərəqə vermişəm. Ən çox qırmızı vərəqəni "Standart"-"Neftçi" oyununda vermişəm. İkisini meydan sahiblərinə, birini qonaqlara.

- Dostluq etdiyiniz futbolçu var?

- Yoxdur. Çalışmışam ki, aramızda məsafə olsun. Futbolçu ilə dost olsan, gərək meydanda ona hörmət edəsən. Bu da mənim xarakterimə ziddir.

- İstərdim Ramin Musayevin bir müddət əvvəl verdiyi növbəti açıqlamaya münasibət bildirəsiniz. O, bildirmişdi ki, Rövnəq Abdullayev AFFA prezidenti olana qədər istisnasız bütün hakimlər rüşvət alıb...

- Mən özümü istisna edirəm. Təkliflər hər bir hakimə olur.

- Adətən hansı məbləğlər təklif olunur?

- Oyuna görə dəyişir.

- Məsələn, çempionluğun taleyi həll olunursa?

- Eşidirdim ki, filan komanda çempionluğa gedir, qələbəyə görə filan hakimə 50 min təklif elədi. Bunlar hamısı söz-söhbətlərdi. Hakim səhv edirsə, o dəqiqə deyirlər ki, 50 min aldı, sökdü, dağıtdı, evini yıxdı. Komandalar qələbəni özləri qazanırlar, uduzanda günahkar hakim olur və pul alıb uduzdurub. Anlayışları belədir.

- Əvvəl bölgə komandalarının oyunlarında hakimləri tez-tez döyürdülər.

- Ramin Musayev desəydi ki, istisnasız olaraq döyülməyən hakim yoxdur, razılaşardım.

- Sizi də...

- Bəli, 2010-cu ildə "Xəzər Lənkəran"-"Neftçi" oyununda yumruq da vurdular, təpik də. Orada həyatımı da itirə bilərdim. Azarkeş meydana düşdü, əlində nəsə var idi. Sonradan öyrəndim ki, bıçaq imiş. Ondan sonra "Xəzər Lənkəran"ın mühafizəçilərindən bir neçəsi üstümə cumdu. Onların da birində soyuq silah olub. Sağ olsunlar, polislər vaxtında müdaxilə etdilər. Kamran Ağayevə bir daha təşəkkürümü bildirirəm. O məni bədəni ilə qoruyub, o vəziyyətdən çıxartdı. Hətta yumruq-təpiyin bəzisi də ona dəydi. Burdan ona təşəkkürümü bildirirəm.

- Azarkeşləri qızışdıran oyunçular da olur...

- O vaxt "Bakı"da Vadim Borets oynayırdı. Bir dəfə onun elə bir jesti oldu ki, azarkeşlər meydana girdilər. Oyunu mən idarə etmirdim. Qonaq komandaya çox biədəb jest etmişdi.

- Ümumiyyətlə biz çox qonaqpərvərik və legionerlərlə bağlı tez-tez belə problemlər yaranır. Məsələn, Lomaya da buna oxşar hərəkət etmişdi. Sizcə legionerlərə həddən artıq qonaqpərvərlik etmirik ki?

- Bu, klub idarəçiliyinin problemidir. Ona elə bir məbləğ verirlər, elə davranırlar ki, o da istədiyini edir. 2009-cu ildə respublika stadionunda "Bakı"- "Xəzər Lənkəran" oyununu idarə etdim. Lənkəranlılar 3:0 qalib gəldilər. Bakılıların qapısına penalti vermişdim. Oyundan sonra "Bakı"nın hücumçusu Feliks Felipe Almeyda lənkəranlıların oyunçusu ilə formasını dəyişdi və "Xəzər Lənləran"ın formasını gətirib mənim üstümə atdı.

- Niyə?

- Guya mən lənkəranlılara kömək eləmişəm. Oyundan sonra qırmızı vərəqə verdim. Həmin oyundan sonra braziliyalı klubdan kənarlaşdırıldı. Buna görə klub rəhbərliyinə təşəkkürümü bildirirəm. Sırf buna görə yox, belə hərəkətləri var idi.

- Oyunlardan sonra "razborka"ya çağıranlar olurdu?

- Mənə qarşı olmayıb. Amma eşidirdim ki belə hadisələr olur.

- Hakimlik üçün nə lazımdır?

- İntellekt.

- Bəs boy-buxun?

- Bu da vacib amillərdən biridir. Amma ilk növbədə intellektdir.

- Sizcə bu gün dünyada ən güclü hakim kimdir?

- Mark Klatenburq çox xoşuma gəlir. Onun oyununa baxanda heyran oluram. Amma hamı Cüneyt Çakırı bəyənir, mən bəyənmirəm.

- Səbəb?

- Meydanda top dəyir, daxili çempionatda idarə etdiyi üç oyundan ikisində kobud səhvləri olur.

- Azərbaycanda bəyənmədiyiniz hakim kimdir?

- Birmənalı olaraq Orxan Məmmədov. Bu adam hakim deyil.