İpoteka ilə ev almaq istəyənlərin NƏZƏRİNƏ

Bakıda mənzil qiymətlərinin ilin əvvəlindən bu günə qədər 10%-dən çox bahalaşdığı deyilir. Son bir neçə aydır ki, evlərin qiymətində kəskin bahalaşma müşahidə edilir. Bu ilin yanvarında paytaxtın daşınmaz əmlak bazarındakı qiymətlər ötən ilin uyğun dövrü ilə müqayisədə təxminən 10-11 faiz, dekabr ayı ilə müqayisədə isə 2-3 faiz artıb.

Bir tərəfdən bahalaşma, digər tərəfdən də vətəndaşlar ipoteka ilə ev almaqda çətinlik çəkirlər. Belə ki, vətəndaşlar ipoteka ilə ev almaq üçün sənədləşmələrlə bağlı süründürməçiliklə üzləşir, çıxılmaz vəziyyətə düşürlər. Odur ki, bir çox hallarda vətəndaşlar daxili kreditlə ev almağa üstünlük verirlər. Bu zaman isə illik kredit faizləri yüksək olur.

Bəs görəsən, daxili kreditlərin nə kimi riskləri var? İnsanlar nələrə diqqət etməlidirlər?
Məlumat üçün bildirək ki, 2023-cü ildə banklar öz hesablarına 461.4 milyon manat ipoteka krediti veriblər. 2022-də isə bu rəqəm 422.5 milyon olub. Yəni bir ildə 9,2 faiz artım var.

Əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev mövzu ilə bağlı Musavat.com-a deyib ki, ölkəmizdə daşınmaz əmlaklar müxtəlif şəkildə satılır:

“Bunlardan ən sərfəlisi güzəştli kreditlərdir. Onların illik faiz dərəcəsi 4 faizdir, maksimal limit isə 100 min manata qədərdir. Digər ipotekalar, adi ipoteka, onların illik faiz dərəcəsi 7, yaxud 8 faiz olur. Maksimal məbləğ 150 minə qədərdir. Daxili ipoteka kreditləri də var ki, onların illik faiz dərəcəsi 9 faizdən 14 faizədək qalxa bilir. Bir çox özəl tikinti şirkətləri var ki, mənzillərini bankın daxili kreditlərilə satırlar ki, onların da illik faiz dərəcələri müxtəlif formalarda olar. Hər hansı əmlak kredit vasitələri ilə satılırsa, həmin əmlak kreditlə bağlanana qədər kreditin girovunda olur. Həmin əmlaklar hər il sığortalanır. Təbii ki, bu sığorta şirkətlərinin də imkanları artır. Həm də sığortalanan zaman həmin əmlaklar da sığorta hadisəsi baş verərsə, sığorta şirkətləri tərəfindən qarşılana bilir.

Mənzillərin kredit şərtləri ilə satılması alıcıların sayını sürətlə artıra bilir. Rəsmi ipotekalar, vətəndaşların rəsmi iş yeri və digər sənədlər toplusu əsasında tikinti şirkətləri tərəfindən, bankdaxili ipoteka ilə satılan mənzillərdə bir çox sənədlər tələb olunmur. Vətəndaş ilkin ödənişi ödəyir və daha sonra harada işləməsindən asılı olmayaraq vaxtlı-vaxtında ödəmələrini edir. Bu baxımdan böyük tikinti şirkətləri var ki, onlar kredit şərtləri ilə satırlar, onların alıcılıq qüvvəsi daha çoxdur. Bəziləri daha çox təmirli mənzil satır. Bəzən vətəndaş düşünür ki, mənzili alıb, 25 il krediti bağladıqdan sonra onun dəyəri iki dəfə, yaxud daha baha qiymətə çıxır. Lakin biz əmlak bazarına nəzər salsaq, son 20 ildən bu günə qədər əmlak bazarında dəfələrlə qiymət artımı baş verib. Lakin bir çox inkişaf etmiş ölkələrə biz baxsaq, xüsusən Avropa ölkələrində ucuz faiz dərəcəsi mənzillər üçün ayrılan ipoteka kreditləridir ki, bunlar da təqribən 2 faizdən başlayır. Faiz dərəcələrini ona görə az qoyurlar ki, daşınmaz əmlak sahəsi inkişaf etsin. Bu sahə inkişaf edəndə ölkənin iqtisadiyyatı da inkişaf edir”.

Ekspert qeyd edib ki, daxili kreditlə mənzillərin riskli tərəfləri yoxdur:

“Hər hansı kredit verən bank bağlanarsa, onun öhdəliyi digər banka ötürülür. Vətəndaş krediti ödəyə bilməsə, onun daşıya biləcəyi yüklər var ki, həmin mənzili başqa şəxsə satıb borcu bağlamalı, yaxud pulu tam ödəməlidir. Vətəndaş məbləği ödəməsə, bankın səlahiyyəti çatır ki, həmin əmlakı hərraca çıxarıb satsın. Vətəndaşın ödədiyi ödəmə özünə qayıda bilir. Qalan hissəsi isə bankın mənzili satdığı şəxs tərəfindən tam bağlanır”.