"Cındır mahnı oxuyur, uğur qazanır..."

Son illər bayağı, notu, kökü, ritmi bəlli olmayan mahnıların sayının çoxaldığı heç kimə sirr deyil.

Ən pisi odur ki, 20-30 il öncə efirə, səhnəyə buraxılmayan ara mahnıları bu gün efirə də ayaq açıb, məclislərimizə də. Sənətçilərin böyük qismi peşəkar bəstəkarlarla işləməkdə maraqlı görünmür. Ortada isə müxtəlif arqumentlər var. Məsələn, arqumentlərdən biri budur ki, peşəkar bəstəkarlar mahnını baha yazır. İkinci səbəb kimi peşəkarların yazdığı mahnıların toy bazarında uğur qazana bilməməyi göstərilir. Yəni, sənətçilər konsertdən, albomdan qazana bilmədikləri üçün əsas qazanc yeri toydur ki, həmin məclislərdə də peşəkar musiqilər qəbul olunmur. Şühbəsiz ki, bütün bunların tamamilə əsaslandırılmış fikirlər olduğunu deyə bilmərik. Çünki ortada yetərincə mübahisəli məsələlər var. Ölkə.az mövzunun kifayət qədər maraqlı olduğunu bir sara tanınmış sənət adamları-müğənnilərin, bəstəkarların, qələm adamlarının, prodüserlərin fikrini öyrənib.

Tanınmış müğənni, əməkdar artist Aybəniz Haşımovanın fikrincə, sənətinin gələcəyini düşünən sənətçi peşəkarlarla iş birliyində özü maraqlı olmalıdır:

"Mənim tanıdığım peşəkar müğənnilər peşəkar bəstəkarlardan oxuyublar. Şəxsən mən düşünmürəm ki, ortada maddiyat məsələsi durur. Öz adıma deyə bilərəm ki, heç vaxt mahnıya pul verməmişəm. Bu hələ sovet dövründən belə olub. Amma unutmayaq ki, Ələkbər Tağıyev, Bəhram Nəsibov, Cabbar Qaryağdıoğlu, Rauf Məmmədov, Əlibaba Məmmədov da peşəkar bəstəkar olmayıblar. Amma onların yazdığı mahnılar bu gün də sevilir. Cabbar Qaryağdıoğlunun bir çox mahnıları xalq mahnısı kimi təqdim edilir. Məndən olsa, ümumiyyətlə, oxumaram yenə sağ olsun xalqımız ki, məni oxumağa məcbur edir. Sənətinin gələcəyini yüksək görmək istəyən gənc peşəkar bəstəkarlardan oxumalıdır. Və bunu da unutmayın ki, sənəti olan adam konsertdə, efirdə oxumaqla pul qazana, milyonçu ola bilməz".

Bəstəkarlar İttifaqının katibi, tanınmış bəstəkar Sərdar Fərəcov bu qənaətdədir ki, sənətçilərin toyu əsas gətirib yüngül mahnılar oxuması bəhanədir:

"Bəzi qeyri-peşəkar bəstəkarlar özləri deyirlər ki, sifarişimiz çoxdur. Heç bəlkə deyilən qiymətlər də doğru deyil. Bu yaxınlarda bəstəkar Qəmbər Hüseynlinin 100 illik yubileyi keçirildi. Orada onun 20-yə yaxın mahnısı toplu halında ifa edildi, hamımız da xoşhal olduq. Deməli, peşəkar əsər illər keçdikcə daha da aktuallaşır. O kimlər deyir ki, camaat yüngül mahnıları qəbul edir, yalandır. Elə sözlər səviyyəsiz müğənnilərin fikridir".

Əməkdar artist Lalə Məmmədova hər zaman peşəkar bəstəkarlarla işlədiyini deyir:

"Baxır hansı müğənni peşəkar bəstəkarla işləmir. Şəxsən mən həmişə peşəkar bəstəkarla işləməyə üstünlük verirəm. Nadir hallarda təhsili olmayan, amma fitri istedada sahib insanların mahnısını oxumuşam. Repertuarımda tək-tük belə mahnılar var. Faiq Sücəddinov, Aygün Səmədzadə, Sevda Məmmədli, Elçin İmanovdan daha çox oxuyuram. Peşəkarla işləmək müğənniyə daha sərfəlidir. Qeyri-peşəkarla işləyəndə müğənninin üzərinə daha böyük yük düşür. Peşəkar isə bir çox şeyləri həll edib, müğənniyə təqdim edir. Səbəblərdən biri də bu ola bilər ki, qeyri peşəkarlar pul tələb etmirlər. Peşəkar bəstəkarların bir çoxları mənə hədiyyə edir. Amma onun da başqa gəlir yeri yoxdur. Qazanıramsa, onun da qonorarını verirəm. Bəlkə bu baxımdan qeyri-peşəkarlarla işləyən müğənnilər var".

Bəs "peşəkar bəstələr toyda pul qazandırmır" arqumenti nə dərəcədə əsaslıdır? Əməkdar artist hesab edir ki, bu arqument yetərincə əsaslı deyil:
"Deməzdim ki, belədir. Mənim repertuarımda toyda pul qazandıran mahnıların çoxunu peşəkarlar yazıb. Şəxsən toyda oxuduğum qeyri-peşəkar mahnıdan qazandığım pul da mənə nuş olmaz. Məni də toya məhz daha savadlı mahnılar təqdim etdiyimə görə çağırırlar. O müğənniyə baxır. Müğənni var ki, tamaşaçı onu qeyri peşəkar mahnıyla tanıyıb sevir və toyuna da çağırır. Fərq bundadır. Kim işə necə yanaşırsa, o cür də öz auditoriyası yaranır. Tofiq Quliyev, Rauf Hacıyev, Ələkbər Tağıyev, Cahangir Cahangirov, müasirlərdən Aygün Səmədzadə, Sevda Məmmədli, Elçin İmanovun elə gözəl mahnıları var. Götürüb oxuyuram, mənə gözün üstə qaşın var deyən də yoxdur. Mən gördüyümü deyirəm. Başqa cür görmürəm də özümü".

Bir çox müğənnilərin tanınmasında böyük pay sahibi olan prodüser və rejissor Rəhman Əliyev hesab edir ki, səbəb zövqlərin cılızlaşmasıdır:

"Səbəb odur ki, bu saat bizdə cılızlaşma gedir. Savadsızlığı nəzərdə tuturam. İndiki gənclərin beyni çətin, maraqlı, savadlı, harmoniyalı musiqiləri qəbul etmək imkanında deyil. Peşəkar bəstəkarlar da belə ucuz mahnılar yaza bilmirlər. Yazarlar e, amma özlərinə sığışdırmırlar ki, ayıbdı. Getdikcə zövqlər də pisləşir. Xaricdə biri keyfiyyətli iş çıxarır, mahnı tutur, o biri ondan da keyfiyyətli iş qoyur ortaya və beləliklə inkişaf gedir. Bizdə biri cındır mahnı çıxarır, o biri ondan cındırını çıxarır, o da tutur və beləliklə aşağıya doğru gedirik. Əsas və real səbəb budur. Müğənni də fikirləşir ki, pul verib mahnı alıram. Elə mahnı alım ki, axşam şou proqrama, toya gedib pul qazanım".

Müğənni Afət Fərmanqızı bildirir ki, bir müddət öncə peşəkar bəstəkarların mahnısını ifa etsə də, istədiyi nəticəni əldə edə bilməyib:

"Deməli, var sənət üçün mahnılar, var şou üçün yüngül mahnılar. Tofiq Quliyevin "Bayatılar" , Eldar Mansurovun şəxsən mənim üçün yazdığı "Bizim sevgimiz" mahnısını oxudum. Çox xoşbəxt müğənniyəm ki, o boyda nəhəng bəstəkar mənimçün mahnı yazıb verdi ki, oxuyum. Həmçinin digər peşəkar bəstəkarlarımızdan da oxudum. Hətta onlara klip də çəkdirdim, çoxlu xərc çəkdim. Onlar sənət üçün idi. Sonra keçdim ara mahnılarına. Bir insan bir manat verib demədi ki, gəl, bu mahnını filan tədbirdə və ya toyda oxu. "Youtube"da altı ilə 6 min baxış olmayıb. İnsanlar hamılıqla maariflənsə, mən də ara mahnıları oxumaram. Amma ara mahnılarına müraciət etdim. Məsələn, "Xına" mahnısının 40 günə 110 min baxış oldu və xınayaxdı mərasimlərinə dəvətlər almağa başladım. On ay əvvəl
"Gözəlsən" adlı mahnı oxudum. Bunlar meyxanaçıların yazdığı mahnılardı. Hazırda o mahnının baxış sayı yarım milyonu ötüb. Biz də camaata işləyirik. Onlar nəyi istəyirlərsə, şəxsən mən də pulu xərci o mahnılara xərcləyirəm. Bir şeyi dərk etdim ki, peşəkar bəstəkarların mahnılarını çox az insan, xüsusən ziyalılar başa düşüb dəyər verir. Əksəriyyəti bizdən yüngül musiqi istəyir. Mən də məcbur olub belə mahnılar oxumağa başlamışam. Özlüyümdə istərdim ki, hamılıqla peşəkar bəstəkarların mahnılarına qulaq assınlar".

Bir sıra mahnıların söz müəllifi, şair İkram Əliyev hesab edir ki, mahnı yazmaq, göründüyü qədər də asan iş deyiı:

"Peşəkar bəstəkar əsər yaradır, məsuliyyətlə və qaydalara uyğun. Musiqinin də, notların da nöqtəsi, vergülü var. Mahnı janrı çox çətindir. Üç-dörd dəqiqə ərzində bitkin bir fikri ifadə etməlisən. Peşəkar bəstəkar bunu bilir və bu yöndə işləyir. Eyni məqamda mahnının giriş hissəsinin, bəndinin və nəqarətinin inkişaf edən xətlə, eyni zamanda fərqli bəstələnməsi məktəb istəyir. Sözsüz ki, hər şeyin fövqündə istedad durur, onsuz mümkün deyil. Lakin istedadın məktəblə, savadla cilalanması mütləqdir. Qeyri-peşəkar musiqi yazanlar isə illərdi dəbdə olan bir nüansı əsas götürür-dinləyicinin nəbzini tutmaq. Hazırki dinləyicilərin əskəriyyətinin zövqünün elə də yüksək səviyyədə olmadığını nəzərə alsaq, qeyri-peşəkarların işi asan görünür. İstedad xəmir kimi bir şeydir: ovcunun içində sıxarsan, barmaqların arasından çıxar. Əsas məsələ isə onu barmaqlarının arasından hansı formada çıxara bilməyindir. Qeyri-peşəkar musiqi yazanların arasında istedadlıları var, lakin onların da çoxu palaza bürünüb elnən sürünür. Kütlənin zövqünün korlanmış olması məsələsi isə müəmmalı nüansdır:əvvəldən bu zövq korlanmışdı, yaxud onu elə qeyri-peşəkarlar korlayıb dilemması həmişə aktualdır. Başqa bir səbəb də peşəkarların ara musiqiçilərindən qat-qat az olmasıdır. Azlıq çoxluğa tabedir, lakin çoxluq da bir şey deyil. Bu məsələdə maddi tərəfin elə də əhəmiyyəti olduğunu düşünmürəm. Qeyri peşəkar musiqi bəstələyənlər peşəkar bəstəkarardan çox qonorar alır. Heç kimə bu işi görmə, musiqi, şeir yazma demək olmaz, lakin məktəb vacibdir".

Şou yazarı, jurnalist Zülfiyyə Qurbanova bildirir ki, Azərbaycandakı sənətçilər Avropa və Amerikadakı kimi diksdən, konsertdən qazanmadıqları üçün, yeganə ümid yerləri toydur. Toyda isə əsasən 6-8 ritmli, yüngül mahnılar tələb olunur:

"Partlayana qədər yeyib-içmiş insan bir balaca qəliz musiqini dinləyə bilməz axı. Təbii, iflic vəziyyətə düşmüş beyin bunu rədd edəcək. Həmçinin də yüngül musiqidə rəqs etmək daha asandır. İkinci səbəb isə peşəkar musiqini hər kəs anlaya, qəbul edə bilmədiyindən belə mahnılar oxuyanları populyarlaşdıra bilmir. Toya da kimi dəvət edirlər? Əlbəttə ki, populyar ifaçını. Qazanc yeri toy olduğundan, mùğənnilər kütlənin nəbzini tutmağa məcburdurlar. Peşəkar bəstəkarlar isə belə musiqiləri yaza bilmirlər və ya yazmaq istəmirlər. Belə olduğu halda ifaçı öz tutur çakkada-çıkkada yazıb tanınan bəstəçilərə".

Gənc bəstəkar Ruslan Əhmədoğlu isə bildirir ki, sənətçilərin bir çoxu ümumiyyətlə, peşəkar bəstəkarların adını bilmir:

"Mügənnilərə "niyə peşəkar bəstəkarlarla işləmirsiz" sualını verəndə əsl mənzərə ortaya çıxır. Həmin bəstəkarların bir neçəsinin adını soruşanda cavabları onların özünün peşəkar olmağına böyük sual yaradır. Musiqi təhsil olmayan müğənnilər isə peşəkar bəstəkarların bəstələrini bəyənməməkləri bir qırağa, onların vaxtı çoxdan keçib deyirlər. Bu fikirdə olan mügənnilərin bir çoxu bilirsinizmi nə edirlər? Yaddaqalan mahnıları olmadıgı üçün bəyənmədikləri həmin o köhnə mahnıları yenidən aranjiman etdirib oxumaqla, özlərini gülünc edirlər. Bəziləri isə ordan-burdan bayağı sözlər tapıb özləri guya musiqisin yazıllar. Ona görə də hər kəs bildiyi işlə məşğul olsa. yaxşıdır".

İntiqam VALEHOĞLU
Ölkə.Az