Səfəvilərin Osmanlı sarayındakı casusu Firuzə xatun haqqında maraqlı FAKTLAR
Azərbaycanın ən qədim dövründən bu günə qədər tarixində döyüşçü qadın obrazını görmək olar. Tarixin bütün dövlərindən 44 günlük müharibəyə qədər qələbələrdə bir çox qadın imzası və adı vardır. “Təvarixi ali-Osman” adlı əsərdə Səlcuqlular dövründə Anadoluda məskunlaşan oğuz-türk xalqlarından bəhs edərkən Baciyani-rum (Anadolu bacıları) adlı bir birliyin adın çəkilir.
Ölkə.Az xəbər verir ki, bu sözləri tarix üzrə araşdırmaçı, dosent Zaur Əiyev qeyd edib. O bildirib ki, türklərin dilində “Bacılar", fars dilində “Bacıyan” adlanan bu birlik o dərəcə güclü və təsirli idi ki, qısa zamanda bölgənin bütün şəhər və qəsəbələrində ətrafına kifayət qədər üzv toplamağı bacarmışdı:
"Anadoludakı türk bəyliklərinin ortadan qaldırılması və Osmanlı mərkəzi sisteminin yaradılması ilə həmin döyüşçü qadınlar Səfəvi ölkəsinə gəldilər. Gələn çox sayda qadın döyüşçü Şah İsmayılın xanımı Taclı Bəyimin liderliyində təşkilatlanmış və döyüşlərdə iştirak etmişdilər.
Bacılar hərbi birliyinin bir şüarı var idi: "aşına-işinə-eşinə sahib ol". Bu hərbi birliyə qadınlar gənc yaşlarından dəvət alırdılar. Xüsusi bir qrup Səfəvi dövlətini gəzir, döyüş ruhlu qadınları seçirdilər. Hərbi təlimlər çox ağır idi, sübh namazından axşama qədər. Ox atmaq, at minmək, qılınc oynatmaq, kiçik bıçaq və xəncərlərdən istifadə qaydaları təlimə daxil idi. Saray qaydaları, dövlət idarəçiliyi, məlumat əldə etmək kimi təlimlər də alırdılar. Bunlar içərisində kəşfiyyat üçün ən xüsusiləri seçilirdi. Ən yaxşı üzgüçülük bunlara öyrədilirdi. Eyni zamanda ev işləri də bunlara ayrıca öyrədilirdi.
1) Döyüşdə kişilərlə bərabər iştirak etmək
2) Yaralı bacını meydanda qoyub qaçmamaq
3) Hərbçi əsgərlə ailə qurmaq
4) Bütün silahlardan istifadə etmək
5) Ölümdən qorxmamaq
6) Əsir və yaxud girov düşməmək, belə şərait yaranacağı təqdirdə intihar etmək
7) Məzarı heç kimin bilmədiyi yerdə, adsız dəfn olunmaq
8) Dövlətin qorunması üçün canlarından keçmək
9) Kişiləri ələ almaq üçün bütün qadın gücündən istifadə etmək və s."
Z.Əliyevin sözlərinə görə, qaynaqlarda Sarmat əsilli “amazonlara” oxşadılan bu qadınlar eyni zamanda Səfəvi dövlətinin gizli kəşfiyyatçıları da olurdular:
"Müxtəlif sarayalara cariyə (xidmətçi) kimi düzəlib ən yüksək çinli şəxsin sevgilisinə çevrilən qadınlar barədə də kifayət qədər məlumatlara rast gəlmək olar. Bunlardan biri də Şah Təhmasibin dövründə Osmanlı sarayına göndərilib, sonradan Sultan Süleymanın sevimli qadınlarından birinə çevrilmiş Firuzə Bəyim idi.
Əksəriyyətiniz yəqin Türkiyənin "Star TV" telekanalında yayımlanan teleserial “Möhtəşəm əsr”ə (Muhteşem Yüzyıl) baxıb. Bu serialda kifayət qədər yanlış faktlar çoxdur. O qədər yanlış hadisələr var ki, bu barədə ayrıca yazı lazımdır. Qeyd edim ki, serial təməl olaraq Osmanlı İmperatorluğu sultanı Qanuni Sultan Süleymanın və Xürrəm Sultanın həyatı, Xürrəm Sultanın övladları üçün girişdiyi taxt mübarizəsi və saray həyatı üzərində hazırlanmışdır.
Sultan Süleymanın qadınlara olan zəifliyi Səfəvi sarayında da bilinirdi. I Sultan Süleymanın Səfəvilər dövlətinə, Azərbaycana 1534, 1535, 1548, 1554-cü illərdə dörd dəfə yürüş etməsinə, bu yürüşlərin ölkəyə xeyli ziyan vurması bunların təkrarlanması təhlükəsini yaradırdı. Sultan Süleymanın müharibə elanı kimi səslənən, onu meydanda açıq savaşa dəvət edən məktublarına Şah Təhmasibin cavablarından görünürdü ki, onlar Osmanlılarla döyüşə girmək istəmirlər. Ankara Milli Kitabxanasının arxivində "Qofteye-Şah Təhmas" və "Nəzrireye - Sultan Süleyman xan” başlıqlı sənədlərdə Şah və Sultan arasında yazışmalarda bu öz əksini göstərir.
Şah Sultanla açıq savaşa girmək istəmirdi. Buna görə də onun qadınlara qarşı zəifliyini bildiyi üçün “Bacılar” adlı qadın döyüşçülər içərisindən xüsusi yetişdirilən "Hümeyra" adlı xanımı xüsusi missiya ilə Osmanlı sarayına sızdırmaq planı hazırlayır. Plana görə, Hümeyra Sultanın sevimli qadınlarından biri olub, onun Səfəvilərə olan münasibətini dəyişməli idi. Türk tarixçiləri guya “Sultanı öldürmək missiyası” ilə gəldiyini yazsalar da, bu belə deyildi.
Səfəvilər bilirdilər ki, Hümeyranın saraya aparan yol Osmanlı tarixinin ən məşhur dənizçilərindən biri olan Xeyrəddin Barbarossadan keçir. Buna görə dənizçinin keçdiyi dəniz yolunda batmış gəmi ssenarisi qururlar və bu plan alınır. Barbarossa gəmidən əli qolu bağlı Hümeyranı tapır və onu sorğu suala çəkir. Qadın müsəlman olmadığını deyir.
Barbaros onu İstanbula aparıb qul bazarına satmaq istəyir və təsadüfən Hürrəm Sultan onu görüb alır. Hərəmxanaya xidmətçi kimi düşən Hümeyra adının Firuzə Bəyim olduğunu deyir. Və sarayda o, Sultanın bacısı Xədicə Sultanı ağır xəstəlikdən müalicə edəndən sonra sarayda nüfuz qazanmış və Sultana təqdim edilir. Gözəl rəqsi ilə Sultanın diqqətini cəlb edir, bir gecəlik yatağa dəvət edilir və həmin gündən onun sevdiyi qadınlardan birinə çevrilir. Sarayda isə onun ən birinci düşməni Xürrəm olur. Boynundakı döymə onu ələ verənə qədər zun müddət Sultan Süleymanın fikirlərinə təsir etmək imkanı əldə edir. Bu döymənin Səfəvilər sülaləsinin əlaməti olduğunu bilən Rüstəm paşa bunu dərhal Xürrəmə deyir. Xürrəm də Sultana məlumat verir. Sultan onu yanına çağırıb sorğu-sual edəndə qız etiraf edir ki, Səfəvilər ilə əlaqəsi var, atası Şah Təhmasibə yaxın adamdır və casus deyil. Firuzə xatun özünü müdafiə edərkən “Mənim casus olmağım qeyri-mümkündür, çünki heç bir hökmdar öz ailəsindən olan bir qadına bunu etməyə icazə verməz” deyir.
Lakin Süleyman onu saraydan qovur və onu gətirib Səfəvi əsgərlərinə təhvil verirlər. Firuzəni qarşılayan əsgərlərdən biri “Əlahəzrət Şah Təhmasib və Firuzə Bəyim" sizinlə çox maraqlanırdılar” demiş və beləcə Firuzənin əsl adı bəlli olmuşdu. Məlum olur ki, Firuzə Bəyim adlı doğurdan da Səfəvi sarayında Şaha yaxın bir adamın qızı imiş və Hümeyranı hazırlayıb Osmanlı dövlətinə göndərən o idi.
Bir neçə il Sultanın hərəmxanasında yaşamış, onun adət və ənənələrini yaxşı öyrənmişdi. Humeyra çox yaxşı bilirdi ki, gec-tez varislər taxt-tacı bölüşməyə başlayacaqlar və o, qisas almağı planlaşdırırdı. Məhz şəhzadə Bəyazid Səfəvilərə sığınanda Hümeyra onu qorudu və çox yaxşı bilirdi ki, varislərdən hər hansı birinin edam edilməsi Sultana hansı ağrılar gətirəcək.
Nəticədə Sultan Süleyman məhz Hümeyrə xatunun səyi ilə oğlunun nəhayət düşmən tərəfinə keçdiyini nəzərə alaraq Şəhzadə Bəyəzidi edam etmək qərarına gəldi. Nəticədə Osmanlı hökmdarı öz taxt-tacını qoruyub saxlaya bilsə də, onun şəhzadələrindən birinin ölümünün bir vaxtlar onun tərk etdiyi Hümeyranın qisası olduğunu anlamır".
