Möhtəşəm GÖRÜNTÜLƏR - Yerin qitələri 1,8 milyard il ərzində belə dəyişib

Alimlər ilk dəfə olaraq Yer səthindəki süxurların məlumatlarından istifadə edərək son 1,8 milyard il ərzində planetin tektonik təkamülünü yenidən qura biliblər.

Ölkə.az xəbər verir ki, Çinin Okean Universitetinin alimlərinin araşdırması Geoscience Frontiers jurnalında dərc olunub.

Burada planetin tarixinin son 40%-i ərzində qitələrin hərəkətini əks etdirən animasiya hazırlanıb. Söhbət Yerin tektonik keçmişinin xəritəsi qitələrin gözəl "rəqsini" göstərir.

Hər şey müasir dünya xəritəsindən başlayır. Hindistan daha sonra sürətlə cənuba, ardınca Cənub-Şərqi Asiyanın bəzi hissələrinə doğru hərəkət edərək, Cənubi Yarımkürədə qədim Qondvanaland qitəsini meydana gətirir.

Təxminən 200 milyon il əvvəl dinozavrlar Yer kürəsini gəzəndə Qondvana Şimali Amerika, Avropa və Şimali Asiya ilə birləşərək super qitə Pangea yaradıb. Pangea və Qondvana özləri də daha köhnə lövhələrdən ibarətdir. Yenidənqurma daha sonra təxminən 1,35 milyard il əvvəl daha qədim superkontinent Nunadan əmələ gələn köhnə superqitə Rodiniyanı ortaya qoyur.

Yer plitələrin tektonikliyinə görə unikal bir planetdir. Onun səthi bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan, dağlar və ya okeanlar yaradan fraqmentlərə (plitələrə) bölünür. Tektonika zəlzələlərə və vulkan püskürmələrinə səbəb olmaqla yanaşı, Yerin dərinliklərindən qayaları qaldırır. Bu proses fosfor və molibden kimi həyat üçün lazım olan elementləri səthə çıxarır.

Planetin tektonik tarixinin xəritələşdirilməsi Yerin rəqəmsal modelini yaratmağa kömək edəcək ki, bu da iqlim və atmosferdə oksigenin təkamülü ilə bağlı fərziyyələri sınaqdan keçirməyə imkan verəcək. Tektonik hərəkətlərin yenidən qurulması plitə tektonikasının atmosfer kimyası ilə necə əlaqəli olduğunu, mis və kobalt kimi filiz yataqlarının əmələ gəlməsini və köhnə metal daşıyan süxurların harada tapıla biləcəyini aşkar etməyə kömək edəcəkdir.

Yerin keçmişini modelləşdirmək həm də qida maddələrinin həyat üçün necə mövcud olduğunu anlamağa kömək edir.