Bu tarixi şəxsiyyətlər əslində mövcud olmayıb
Görkəmli ingilis yazıçısı Oskar Uayld bir dəfə deyib ki, tarix qarşısında yeganə borcumuz onu daima yenidən yazmaqdan ibarətdir. Bu sözlərin nə dərəcədə düzgün olduğunu deyə bilmərik, ancaq faktlar onu göstərir ki, tarix yazıldıqca həm də təhriflərə, müəyyən müdaxilələrə məruz qalır. Məhz buna görə bu gün öyrəndiyimiz tarixi şəxsiyyətlər barədə müfəssəl məlumata malik deyilik. Onlardan bəziləri əfsanə kimi qələmə verilir.
Ölkə.Az olaraq mövcudiyyəti şübhə doğuran tarixi şəxsiyyətləri təqdim edirik.
Homer məsələsi
Homer əfsənəvi qədim yunan şairidir. Onun Şəxsiyyəti haqqında məlumat azdır. Homerin e.ə. 12-7 əsrlərdə yaşadığı ehtimal edilir. Homerin vətəni olmaq şərəfi uğrunda 7 şəhər (Smirna, Rodos, Xios, Kolofon, Salamin, Arqos, Afina) mübarizə aparıb.
Antik dövrdə Homer adı bəzən ümumiləşdirilmiş şəkildə rapsodların ifa etdikləri epik nəğmələrin müəllifi mənasında da işlədilib. Sonralar "İliada" və "Odisseya" epik poemalarının, habelə "Homer himnləri"nin və "Margit" komik poemasının müəllifliyi ona aid edilib. "İliada" və "Odisseya" Qədim Yunanıstanın sosial münasibətlərini, mənəvi mədəniyyətini öyrənmək baxımından müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Homerin şəxsiyyəti və yaradıcılığı ilə bağlı problemlər geniş yayılıb və indiyədək həll olunmamış mübahisələr ədəbiyyatşünaslıqda "Homer məsələsi" adı alıb.
1795-ci ildə alimlər belə qənaətə gəliblər ki, iki məşhur əsərin yazılması arasında 100 illlərlə zaman məsafəsi var. Onların fikrincə, "İliada" və "Odisseya" kollektiv əməyin nəticəsində ərsəyə gəlib.
Kompüter analizi nəticəsində məlum olub ki, hər iki əsəri eyni şəxs qələmə alıb. Müasir tarixçilər müxtəlif nəzəriyyələr irəli sürür. Bəziləri düşünür ki, Homer əslində qadın olub, digərləri isə onun ümumiləşdirilmiş şair obrazı olduğunu, üçüncü qism isə bir çox əsərlərin məhz Homer kimi şəxsiyyətə aid olduğunu sübut etməyə çalışır.
Həqiqət isə hələlik heç kəsə məlum deyil.
Olmaq ya da olmamaq
Uilyam Şekspir ( ingilis dramaturqu, şair və aktyor, dünya ədəbiyyatının ən məşhur dramaturqlarından biri, ən azı 17 komediyanın, onlarla tarixi pyesin, 11 faciənin və sonetlər silsiləsinin müəllifi hesab olunur. Onun adı tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil edilib.
Deyilənə görə, Şekspir 26 aprel 1564-cu ilde İngiltərənin Stratford şəhərində anadan olub. O. 1585-1592-ci illərdə Londonda aktyor, yazıçı və teatr şirkətinin təsisçilərindən biri kimi fəaliyyət göstərib. Şekspir 1613-cü ildə doğma şəhəri Stratforda qayıdıb və üç il sonra vəfat edib.
Bəzi nəzəriyyələrə əsasən, Şekspir siması arxasında Frensis Bekon və digər məşhur dramaturq Kristofer Marlo və ya Eduard de Ver gizlənib.
Şübhələrə səbəb isə aşağıdakı faktlardır. Birincisi, Uilyam 1500 nəfər əhalisi olan Stratfordda yaşayıb. Onun şəhər məktəbində oxuduğuna dair dəlillər yoxdur. Şekspirin valideyləri, arvadı və uşaqları savadsız olublar. Bu günə qədər saxlanılan sənədlərdə onların imzası yerinə sadəcə iks işarəsi var. Şekspirin əsərlərində isə dərin linqvistik biliklər, siyasi savad və Londonun yüksək həyatı göz qabağındadır.
Dramaturqun ölümündən sonra ona aid olan heç bir kitab, əlyazma tapılmayıb. Bu isə vəziyyəti mürəkkəbləşdirib.
Uilyamın yaradıcılığını tədqiq edən alimlər Kembric məzunları arasında Şekspir soyadını daşıyan və bir çox poemaların müəllifi olan gəncə rast gəliblər. Şekspir isə nəinki universitet, heç məktəb təhsilinə də malik olmayıb. Digər qəribə fakt isə ondan ibarətdir ki, Şekspirin vəsiyyətnaməsində əlyazmalar, əsərlər barədə kiçik də olsa məlumat yoxdur. Baxmayaraq ki, Şekspirin çap olunmamış əsərləri var idi.
Şekspirin yazıçı olduğuna dair heç bir sübut yoxdur. Əldə olan faktlar isə onun iş adamı, daşınmaz əmlak investoru olduğunu təsdiq edir. Onu teatra bağlayan yalnız sahib olduğu teatr aksiyalarıdır.
Orlean Qızı
Janna d'Ark Fransanın milli qəhrəmanı. O, Yüzillik müharibə dövründə fransız xalqının ingilislərə qarşı azadlıq mübarizəsində iştirak etmiş və mübarizlik simvoluna çevrilib. Onun Tanrı ilə birbaşa ünsiyyətdə olduğu və öncəgörücülüklə məşğul olduğu bildirilir.
Məlumata görə, Dindar Jannaya vəh gəlib və o, dofin Karlı qəti hərbi əməliyyata başlamağa ruhlandırıb, başçılıq etdiyi ordu isə mühasirədə olan Orlean şəhərini ingilislərdən azad edib. Bundan sonra xalq arasında Orlean Qızı adlandırılan Janna d`Ark 1427-ci ildə Karlı taxt-taca sahib etməyə müvəffəq olub. Ancaq çox keçmədən Orlean Qızı 1430-cu ildə ingilislərin müttəfiqi burqundlara əsir düşüb, onlar da Janna d`Arkı ingilislərə satıblar.
Ruanda qurulmuş kilsə məhkəməsi Janna d`Arkı küfr və cadugərlikdə təqsirləndirərək, tonqalda yandırıb. 1456-cı ildə Fransa məhkəməsi ona bəraət qazandırsa da, yalnız 1920-ci ildə katolik Kilsəsi Janna d`Arkı müqəddəslər sırasına daxil edib.
Fransada mayın 2-ci bazar günü Janna d`Ark günü kimi qeyd edilir (1979-cu ildən). Bu qəhrəman qız haqqında ədəbi-bədii əsərlər yaradılıb və filmlər ("Janna d`Arkın iztirabları", 1927) çəkilib.
Onu da əlavə edək ki, 1965-ci ildə Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında "Orlean qızı" (F. Şiller) pyesi tamaşaya qoyulub.
Tarixdəki faktlara inansaq, Orlean Qızı təkcə Tanrı ilə ünsiyyətdə olmayıb, həm də olduqca bacarıqlı, savadlı sərkərdə olub. Jannanın bir çox elmlərlə məşğul olduğu və natiq kimi yüksək istedada sahib olduğu yazılır. Və...bütün bunlar Orleandan çıxmış savadsız çoban qıza aid edilir. Qəribə deyilmi?
Məhz bu səbəbdən bir çox məşhur tarixçilər ümumiyyətlə Janna d'Arkın mövcudiyyətini şübhə altına alır. Onlar iddia edir ki, Orlean Qızı əvvəlcədən mükəmməl hazırlanmış layihə olub. Layihənin əsas məqsədi isə düşməni qorxuya salmaq və ordunu, xalqı ayağa qaldırmaqdır.
Bəzi mənbələrdə isə Jannaların bir yox, bir neçə şəxs olduğu qeyd olunub. Buna sübut kimi qızın yandırılmasından sonra bir neçə şəxsin özünü Janna d'Ark elan etməsidir.
Ancaq yeganə doğru və təsdiqlənmiş fakt Jannanın yandırılmasıdır. Bu haqda çoxlu sayda xroniki sənədlər mövcuddur.
Ardı var...
Rəşid Mustafazadə
Ölkə.Az
