Pis ağız qoxusunun səbəbləri və aradan qaldırılması yolları

Halitosis (pis ağız qoxusu), danışdığınızda və ya nəfəs alıb-verdiyinizdə qarşınızdakı insanları narahat edən pis qoxudur. Bəzən ağız qoxusu xəcalətə, sosial-psixoloji problemlərə səbəb olur; hətta evliliyin sonlanmasına belə səbəb ola blir. Problemlərdən biri də bu qoxunun fərqinə varmayan tək insanın ağzı iy verən adamın özü olmasıdır. Çox vaxt bir adamın ağzının iyi verdiyini bilən yaxınlar və dostlar öyrənməsini təmin edən bir yoldaşının və ya tanıdığının qoxu haqqında danışmamağa üstünlük verərlər. Buna görə bu vəziyyətin ailə fərdləri və ya etibarlı bir yoldaş tərəfindən dilə gətirilməsi daha təsirli olur. Əgər hər hansı bir şəkildə ağız qoxusundan pis qoxu dutulursa, əvvəlcə bir diş həkiminə müraciət etməldiir. Diş həkimləri adamın ağız qoxusunun mövcud olub- olmadığını təyin edə bilər. 

 

Edilən araşdırmalar halitosisin böyük nisbətdə ( 85 %) ağız içindəki patologiyalardan qaynaqlandığını göstərmişdir. Bununda böyük bir qisimini diş və diş əti problemləri təşkil edir.

 

Ağız qoxusu şikayətlərinin əksəriyyətini təşkil edən vəziyyətlər ağız qaynaqlıdır. Buna da ağız içindəki bakteriyaların qida artıqlarını həzm, parçalamaları yol açar. Bakteriyaların bu qoxunu yaymasında aşağıdakı faktorlar köməkçidir:

Dişlərin arasında yemək artıqlarının yığılması: Normal diş fırçalama dişləri tamamilə təmizləyir. Dişlərin arasında kiçik yemək qırıntıları qalır. Xüsusilə kiçik ət parçaları bakteriyalar tərəfindən çürüməyə məruz qalır və pis qoxunun meydana gəlməsini kömək edir. Diş fırçalama ilə yanaşı, diş ipindən istifadə etməklə də bu problemi həll etmək olar.

Val, diş daşı, diş əti xəstəlikləri: Xüsusilə diş əti xəstəlikləri ağızda pis qoxuya səbəb olurlar. Bu problemlər diş həkimləri tərəfindən asanlıqla aradan qaldırıla bilər.

 

Dilin örtülməsi: Bəzi insanlarda səbəbi bilinməyən bir şəkildə dilin üzəri bir təbəqə ilə qapaqlanır. Bu təbəqədə olan bakteriyaların də ağız qoxusu etdiyi düşünülür. Bu problemin aradan qaldırılması üçün dilin mexaniki olaraq təmizlənməsi lazımdır.

 

Bir çox insan səhər oyandığında ağzında pis bir qoxu olur. Bu, normal hadisədir. Ağzın gecə boyunca quruması və bakteriya fəaliyyətləri nəticəsində meydana gəlir və nahardan sonra ağızda artan tüpürcəklə birlikdə bu qoxu da itir.

 

Yeməklərin içindəki kimyəvi maddələr qana qarışar və sonra ağciyər vasitəsilə bədəndən atılarkən özlərinə xas qoxularını yayarlar. Demək olar ki, hər kəs hər hansı bir insanın sarımsaq, soğan və ya spirt istehlak etdiyini ağız qoxusundan anlaya bilər. Bu cür qoxular keçicidir və qida , içki və ya dərmanın kəsilməsiylə itərlər. Dərmanı kəsmək və ya dəyişdirmək üçün bir həkimlə məsləhət edilməsi lazımdır.

 

Siqaret çəkənlərin də ağzı pis iy verər. Bunun üçün edilməsi lazım olan tək şey siqareti buraxmaqdır. Siqaret öz qoxusu ilə bərabər, həm də diş əti xəstəliklərinə yol açır, bu, özü də ağızda pis qoxuya cətirib çıxarır.

 

Aclıq bədəndə ketonların birləşmələri olaraq adlandırılan yağ dağıtma məhsullarının ortaya çıxmasına səbəb olur və bu da ağızda aseton qoxusuna yol açar.

 

Bir çox insanın inandığının əksinə, mədə ağız qoxusunun nadir qaynaqlarındandır. Mədə ilə yemək borusu arasındakı keçid normalda bağlıdır və buradan hava və maye qaçışını önləyər. Bu görə gəyirmə kimi buranın açıldığı hallar istisna olmaqla qoxu gəlməz. Bəzi nadir xəstəliklər xaricində mədə qoxu etməz. Bağırsaq xəstəlikləri, darlıqlar, mədənin boşalmasını çətinləşdirən mədə çıxışı darlıqlar, mədə xərçəngi və bəzi qastrit növləri bunlar arasında sayıla bilər. Ancaq bu xəstəliklərdə adamın ağız qoxusundan çox daha əhəmiyyətli ola biləcək başqa şikayətləri də olacaq.

 

Başqa xəstəliklərə bağlı ağız qoxularıdır və bunlar ağız qoxusunun daha nadir görülən səbəblərini meydana gətirərlər. Sinüzit kimi üst tənəffüs yolu xəstəlikləri, qulaq-burun-boğaz xəstəlikləri və ağciyər xəstəlikləri bunlara aiddir. Bunlardan başqa qaraciyər koması və diabetik ketoacidosis kimi həyati əhəmiyyəti olan vəziyyətlərdə da diaqnozda köməkçi ola bilən xüsusi ağız qoxuları ibarətdir.

 

Ağız qoxunuzun olduğuna inanırsınızsa, əvvəlcə bir yaxınınızdan bunun oldub-olmaması haqqında həmin yaxınınızın fikrini öyrənin. Unutmayın ki, insanların böyük bir qisimində səhər açqarına ağız qoxusu ola biləcəyini unutmayın. Ağız qoxusuna yol açan səbəblərin böyük bir əksəriyyətini (90%) ağız içindən qaynaqlanan səbəblər, ancaq kiçik bir hissəsini (10%) həzm və tənəffüs sistemindən qaynaqlanan səbəblər meydana gətirər.

 

Ağız quruluğu olanların tez-tez su içməsi, ağız quruluğuna yol aça biləcək dərmanların istifadəsi, siqaret, spirt və qoxulu yeməklərdən qaçınılması, yeməklərdən sonra mixək və şəkərsiz saqqız çeynəməsi ağız qoxusunu azalda bilər.

 

Ağız gigiyenanın təmin edilməsi bir çox ağız qoxusu hadisəsində, ümumiyyətlə, yaxşı nəticə alınmasını təmin edir. Kifayət qədər bir ağız gigiyenası üçün dişlərin yeməkdən sonra gündə 3 dəfə fırçalanması və lazım olsa, diş ipi istifadə edilməsi məsləhət görülür. Bunun yanında dilin arxasının da gündə 1 dəfə diş fırçası istifadə edərək təmizlənməsi də faydalı ola bilər. Diş çürüklərini, diş daşı və plaklarını və diş əti xəstəliklərini müalicə etdirmək də ağız qoxusundan xilas olmaq üçün bir tövsiyədir. Siqaret çəkənlərin siqareti buraxmaları lazımdır. Ağızı antibakterial gargaralarla yumağı da təklif edənlər var, amma ehtiva etdikləri spirt səbəbiylə bəzən ağız mukozasında və dildə hasarlanmaya yol aça bilərlər. Yatmazdan əvvəl olmaqla gündə bir dəfə ağız florasında qoxuya səbəb olmayan bakteriyaların törəməsi əleyhinə probiotik qarqaralardan istifadə edilə bilər.

 

Ağız gigiyenası və diş problemi olduqda bir qula burun boğaz mütəxəssisinə məsləhətləşilərək üst tənəffüs yolları nəzarət etdirilməli, bir problem varsa, müalicə etdirilməlidir. Buna baxmayaraq, problem davam edirsə, bir həzm və tənəffüs sistemi xəstəlikləri ekspertlinə müraciət etmək vacibliyi yaranır.

 

Prof.Dr. Əhməd Dobrucalı | anaveusaq.az