"Vervolf"- Hitlerçi partizanlar yoxsa işğal ilə barışmayan kamikadzelər?

Hitlerçi dəstələr 1950-ci ilə qədər silahı yerə qoymaqdan imtina etmişdilər.

Müharibələri başa çatdırmaq onu başlamaqdan qat-qat çətindir. Almaniya təslim haqda aktları imzaladıqdan sonra da uzun müddət Avropada silah səsləri eşitdi. Bu silah səslərinin bir hissəsi nasist komandanlığı tərəfindən 1945-ci ilə qədər “yerləşdirilmiş yavaş işləyən mina”ların nəticəsi idi.

Ölkə.Az Hitler tərəfindən qurulmuş “Vervolf” partizan dəstələri haqda məlumatı oxucuları ilə bölüşür.

Müharibə

Avropa 6 il ikinci dünya müharibəsinə şahid oldu. 1945-ci ilin may ayında qanlı savaş başa çatdı. 7 may tarixində Reymsdə, mayın 8-i axşam saatlarında Berlində Almaniyanın şərtsiz təslim aktları imzalandı (Moskvada tarix artıq 9 mayı göstərirdi. Bu səbəbdən 9 may qələbə günü kimi qeyd edilir). Artilleriya susdu, tanklar və ağır texnika dayandı. Əldən düşmüş Avropanın şəhər və çöllərində sülh bərqərar oldu.

Amma müharibə hələ başa çatmamışdı. Söhbət Sakit okean cəbhəsindən getmirdi. Hətta Avropada da ikinci dünya müharibəsi 1945-ci ilin may ayında başa çatmadı. Məğlub olmuş nasist Almaniyasının bəzi əsgərləri və hərbi dəstələri silahı yerə qoymadılar və qaliblərə qarşı uzun aylar və hətta illərlə mübarizə apardılar.

Gözlənilməz müttəfiqlər

Praqada 1945-ci ilin 12 may gecəsinə qədər döyüşlər davam etdi. Müharibənin son günləri bu ərazidə vəziyyət çox qəlizləşmişdi. Burada nasistlərin silahlı mübarizə ilə davam edən müqavimətində yerli üsyançılar, Birinci Ukrayna cəbhəsinin marşalı Konevin hərbi hissələri və general Vlasovun Rusiya azadlıq ordusu iştirak edirdi. Bundan başqa 15 may tarixində Yuqoslaviyada da alman ordusunun müqaviməti sındırıldı və əsgərlər tərki-silah edildi.

9 may tarixindən sonra Çexoslovakiya və Yuqoslaviyada bir neçə min sovet əsgəri həlak oldu.

10 may tarixində Danimarkanın Bornholm adasında yerləşən 25 min nəfrəlik alman qarnizonunun komandiri kapitan Gerhard fon Kamps Qızıl Orduya qarşı savaş açmaq barədə qərara gəlir. Kapitan bu məqsədlə Hamburqdakı ingilis komandanlığına radioqram göndərir. Radioqramda Gerhard ingilis ordusunu Bornholmda gözlədiyini, onlar gələnə qədər isə ruslara qarşı müdafiə qalxanı yaradacağını bildirirdi.

Amma ertəsi gün fon Kams öz zabitləri tərəfindən həbs edildi. Qarnizonun böyük əksəriyyəti təslim oldu. 4 min nəfərlik əsgər heyəti təslim olmaqdan imtina etdi və 19 may tarixinə qədər mübarizə apardı.

1945-ci ilin may ayında Yunanıstanda tamamilə gözlənilməz vəziyyət yarandı. Qədim Elladada bu yaxınlarda rəqib olan ingilislər və almanlar “Elae” yunan partizanları ilə mübarizədə qibtə oyadan həmrəylik göstərdilər. Partizanlar ölkədə kommunizmə meyilli rejim qurmaq üçün mübarizə aparırdılar.

9 may tarixində alman general-mayoru Bentak İngiltərənin 28-ci piyada briqadasının komandiri general Prestona təslim olaraq kapitulyasiya imzalayıb. 11 may tarixinə qədər almanlar britaniya işğalçı ordusunun gəlişini gözlədi. Amma partizanlarla ağır döyüşə girən ingilislər nəticədə mühasirəyə düşürlər. Amma 12 may tarixində tan batalyonu ilə gücləndirilmiş alman hücum dəstəsi ingilisləri yunan əsirliyindən xilas edir.

Sonradan keçirilən cəza tədbirləri əməliyyatlarında ingilislər və almanlar vahid cəhbədə birləşdilər. Yunanıstanın Souda şəhərində keçirilən anti-partizan əməliyyatlarında ingilislərlə birlikdə 1600 alman əsgəri iştirak edir. Əməliyyatlar 28 iyun tarixinə qədər davam edir.

Gündüzü gecəyə çevirərik!

Almaniyanın ərazisi təslim aktına qol çəkdikdən sonra əvvəlcədən müttəfiqlər arasında bağlanmış razılığa əsasən, işğal ərazilərinə bölündü. Bu ərazilərin hər birində müqavimət hərəkatı uzun müddət davam etdi.

Sözsüz ki, almanların gizli fəaliyyəti miqyasına görə Şərq cəbhəsində faşist ordusunun arxasında təşkil edilmiş partizan hərəkatı ilə müqayisə edilə bilməzdi. Almaniyanın coğrafi şəraiti, iri meşə sahələrinin olmaması, sıx yol şəbəkəsi partizan müharibəsi üçün əlverişsiz idi. Bundan başqa tamamilə işğal edilmiş ölkənin ərazisində alman partizanları heç bir yerdən yardım ala bilməzdi.

Amma bununla belə lokal müqavimət var idi. Bu müqavimətlərdən biri “Vervolf” alman ordusunun fəaliyyəti zamanı ortaya çıxdı. Vervolf- qəzəbli və acıqlı canavara çevrilə bilən insan deməkdir və qədim alman əsatirlərindən qaynaqlanır.

Müharibənin sonlarında hücum edən düşmən ordularının arxasında partizan hərəkatı aparmaq üçün nəzərdə tutulan ordu əsasən qocalardan və 14-16 yaşlı yeniyetmələrdən təşkil edilmişdi.

Orduya daxil olan əsgərlərə hərbi hazırlıq, tibbi yardım göstərmə, diversiya həyata keçirmək və hərbi əməliyyatlar təşkil etmək üçün ərazidən istifadə etmə kimi partizanlara lazım olan biliklər öyrədilmişdi.

“Vervolf” ordusunun yaradılma təşəbbüsü və təklifi “SS”-çilərin oberqruppenfüreri Rixard Hildebrandta məxsusdur. 1944-cü ildə o, Henrix Gimlerə məktub ünvanladı. Məktubda hücuma keçən Qızıl Ordunun arxasında istifadə etmək üçün “SS”-in partizan dəstələrini yaratmaq təklif edilirdi.

Rixard məktubda German Pensin romanından götürülmüş (yazıçının romanı da məhz belə adlanırdı) “vervolf” sözünü xatırladırdı. Roman 1910-cu ildə nəşr edilib və 17-ci əsrdə 30 illik müharibə dövründə Lyuneburq ərazisində fəaliyyət göstərən alman partizan dəstəsinin igid mübarizəsindən bəhs edir. Bu müharibədə Almaniya dalbadal məğlubiyyətlə üzləşib. Dövründə bu kitab Almaniyada çox məşhur əsərə çevrilmişdi. Nasist Almaniyasında Hitlerin “Mənim mübarizəm” əsərindən sonra tirajına görə ikinci yeri tutmuşdu.

Reyxsfürer Gimmler “SS” oberqruppenfüreri Hans-Adolf Pryütsmana xüsusi səlahiyyətlər verərək “vervolf” hərbi dəstələrini yaratmağı tapşırdı. Pryütsman işğal edilmiş Ukrayna ərazisində anti-pratizan əməliyyatları zamanı əldə etdiyi təcrübəyə və onun üçün doğma olan Şərqi Prussiya haqda biliklərə arxayın idi. Niyə Şərqi Prussiya? Çünki gələcək hərbi əməliyyatlar məhz burada baş verəcəkdi.

Berlin ətrafında “Pryütsmanın bürosu” adlı ofis yaradıldı. Ordu ştabının strukturuna təbliğat-təşviqat bölmələri, təhsil, sanitar, vermaxt və digər strukturlarla əlaqə bölmələri daxil idi. 1945-ci ilin əvvəllərində “Vervolf” təşkilatı hərbi əməliyyatlara cəlb edildi. Onun fəaliyyəti haqda ilk məlumat 2 aprel tarixində alman radiosu tərəfindən səsləndirildi.

“Vervolf” ordusunun devizi və lozunqu bu idi: “Gündüzü gecəyə, gecəni gündüzə çevirərik! Harda görsən düşməni vur! Hiyləgər ol! Düşmənin silahını, sursatını və ərzaq ehtiyatını oğurla! Alman qadını, harda imkan varsa, “Vevolf”a kömək et!”.

Müharibənin son günlərində orduya kömək etməkdən imtina edən insanların ünvanına təşkilat tərəfindən təhdidlərlə dolu məktub və vərəqələr paylandı. Məktubda belə deyilirdi: “Xəyanətkar və ailəsini məhv edəcəyik. Bizim qisasımız ölümcül olacaq!”.

“Qulyabanı” dişlərini göstərir

Sonradan Almaniyada fəaliyyət göstərən sovet ordusunun baş komandanı olan Marşal Vasiliy Çuykovun xatirələrinə əsasən, “vervolf”lar bir qayda olaraq bu cür hərəkət edirdilər: binanın dağıntıları altında və ya təbii yolla gizlənən döyüşçülər sovet qoşunlarını özlərindən irəli buraxırdılar. Birinci və sonuncu maşını gülləyə tuturdular. Çaşqınlıqdan ora-bura qaçışan və tələsən əsgərləri güllələməyə başlayırdılar. Bəzən isə sadə terror aktları törədirdilər. 1945-ci ilin iyul ayında Bunslauda 9 Qızıl Ordu əsgərinin qaldığı evi göyə uçurdular.

“Vervolf”un fəaliyyəti

Alman partizanları təkcə Qızıl Orduya qarşı vuruşmurdular. Onlar hətta Qərb müttəfiqlərinə də zərbələr endirirdilər. 1945-ci ilin yaz aylarında “Vervolf” tərəfindən Vestfaliyada bir neçə körpü partladıldı. 1945-ci ilin 13 aprel tarixində partizanlar müttəfiqlər tərəfindən işğal edilmiş Litsendorf şəhərində Amerika ordusunun emalatxanalarına hücum təşkil etdilər. May ayının ortalarında Çex partizanlarının hərəkət etdiyi qatar Komotau şəhərindən keçəndə partladıldı.

1945-ci ilin 13 iyul tarixində 11 nəfərdən ibarət kiçik dəstə Qross-Beyşterdə fəaliyyət göstərən Amerika hərbi komendaturasına hücum etdi. 23 iyul gecəsi Berlindəki Potsdam körpüsündə dəmiryolu idarəsinin mühafizəçilərinə hücum edildi. Bu tip faciəli insidentlər işğal edilmiş Almaniya ərazisində çox təkrarlanırdı.

Amerika Ahen şəhərinə müharibədən sonrakı dövrə Frans Oppenhofu burqomistr təyin edəndə Gimmler onun ölüm fərmanını imzaladı. 1945-ci ilin 25 mart tarixində fərman icra edildi. İşğalçı hakimiyyət tərəfindən təyin edilmiş idarəetmə strukturlarında işləmək, vəzifə almaq istəyənlərin sayı bu hadisədən sonra kəskin surətdə azaldı.

“Canavar” qadınlar

1945-ci ilə qədər qadınlar Vermaxtın köməkçi bölmələrində xidmət edirdilər. Nasistlər qadınları ailədən qoparıb müharibəyə yollamaq istəmirdilər. Amma son aylarda “SS” xüsusi xidməti “Vervolf” üçün cavan qadınları da seçməyə başladı.

1945-ci ildə Alman qızlar İttifaqının rəhbəri Kristi Şpennemanı Qrayfsvalda çağırdılar. Onu “Vervolf”a dəvət etdilər. 300 qadınla birlikdə Kristi silahla davranmağı, tapançadan atəş açmağı öyrəndi. Qadınlara eyni zamanda düşməni bıçaqla qətlə yetirməyi də öyrədirdilər. 3 günlük təlimlərdən sonra qızlara bildirdilər ki, vervolfçu olmaqdan imtina etmək olmaz. Əks təqdirdə onların ailə üzvləri qətlə yetiriləcək.
Krista xidmətdən yayınıb evə qayıda bilsə də, digər qızlar terror əməliyyatlarında iştirak etdilər. O vaxt “Vervolf” sıralarına qatılanda 23 yaşı olan İlza Vətəni qorumaq borcunu yerinə yetirməli olan əsgər olduğunu deyib. İlza verilən bütün tapşırıqları yerinə yetirdiyini qeyd edib. İlzanın doğma şəhəri Aahendə Frans Oppenhof amerikalılar tərəfindən müharibədən sonrakı dövrə burqomistr təyin edildi. Komanda burqomistri öldürmək barədə tapşırıq aldı. 6 nəfərdən ibarət qrupa İlza da daxil idi. Onları paraşütlə cəbhənin arxasına atdılar.

İlza burqomistrin qaldığı evi tapır, qapının zəngini basır. Qapı açılır və qız 1 stəkan su istəyir. İlza şübhə yaratmadan ev sakinlərinin soyadlarına baxır, suyu içir, təşəkkür edib gedir. O, əldə etdiyi məlumatı qrup rəhbərinə çatdırır.

İki vervolfçu qapının ağzında növbə tutur, Oppenhof çölə çıxanda onu güllələyirlər.

Müharibədən sonra Aahen məhkəməsi Oppenhofun ölümündə günahlandırılan İlzaya bəraət verir. Çünki məhkəmə sədrinin fikrinə görə, qız törətdiyi əməlin qeyri-hüquqiliyini dərk etməyib.

Sovet tərəfindən işğal edilmiş ərazidə təxribatlar

1945-ci il 13 may tarixində botanika bağında 3 Qızıl ordu əsgəri öldürüldü.

17 mayda Berlinin xarabalıqlarından sovet zabiti öldürüldü.

1945-ci il 3 iyulda Beskov-Miksdorf yolunda 3 sovet əsgəri və Miksdorf kəndinin burqomistri qətlə yetirildi.

18 iyul tarixində Saksoniyada qatar partladıldı.

Berlinin hərbi komendantı general Berzarin 16 iyun tarixində öldürüldü. Qızıl ordu əsgərləri arasında panika yaratmamaq üçün onun avtomobil qəzasında həlak olduğu bildirildi. Guya generalın motosikleti yük avtomobili ilə toqquşub.

Vervolfun tərkibi

Zuxrqruppen-axtarış qrupu

Şperengeqruppen- partlayış qrupu

Meldundgenqruppen-informasiya qrupu

Aufklerunqqruppen-kəşfiyyat qrupu

İnsurqqruppen- üsyan təşkilatı

Silah və hərbi sursatı yığmaq üçün gizli bazalar, anbarlar təşkil edildi. Almaniyanın Frankoniya əyalətində çox qızğın mübarizələr getdi. Bu ərazidəki sıx meşələr və dağ ərazisi partizan müharibəsi üçün əlverişli sayılırdı. Nasistlər Friz sahillərində, Reyland əyalətində 7 ober-burqomistrin 5-ni qətlə yetirdi. Bu burqomistrlər müttəfiqlər tərəfindən təyin edilmişdi.

“Vervolf”-un cəza tədbirləri

Radio vasitəsilə ordu birləşmələri xalqa müraciət edirdi: “Düşmənə kömək edən hər bir alman vətəndaşı qara siyahıya əlavə ediləcək. Vervolf xalqı biyabır edən hər bir almanı məhv etmək üçün hər zaman imkan tapar. Bizim əllərimiz uzundur, istənilən satqını tapacayıq!”. “Ölüm dəstəsi” ağ bayraq qaldıran hər almanı ölümlə hədələyirdi.

1945-ci ilin aprelində cəbhədə vəziyyət qəlizləşirdi. Vervolf cəlladları isə sürətlə hərəkət edirdilər. 29 aprel gecəsi amerikalılar Pensberq şəhərindən cəmi bir neçə kilometrlik məsafədə idilər. Gündüz şəhərdə vervolfçuların təhdidləri ilə dolu vərəqələr peyda oldu. Şəhər əhalisi təhdid edilirdi. Ağ bayraq qaldırmaq, düşmənə təslim olmaq və ona kömək etmək qadağan edilirdi.

Gecə saatlarında briqada rəhbəri Hans Çeberlyayn 100 nəfər vervolfçu ilə xainləri axtarmağa çıxdı. Onlar mənzildən 8 nəfər kişi və qadını çıxararaq mərkəzi meydanda asdılar. Ertəsi gün istirahət günü idi və dindar bavariyalılar kilsəyə dua etmək üçün toplaşanda dəhşətli hadisənin şahidi oldular. Pensberq kiçik şəhər olduğu üçün bu xəbər ildırım sürətilə yayıldı.

“Vervolf”-un məhvi

Bəzi müəlliflərin fikrinə görə, yerli alman xalqının aktiv köməyi nəticəsində “Vervolf” hərəkatı üzərində qələbə əldə edildi. Hətta bəzi müəlliflər bu dəstənin propoqanda mifi olduğunu iddia edirdi. Amma bu belə deyildi. Çünki Alman partizanları ilə mübarizə kifayət qədər uzun vaxt apardı. Almaniyanın bəzi bölgələrində, məsələn Keniqsberqdə (Sovet Kalininqradına çevrilmişdi) “Vervolf”un fəaliyyətini ancaq 1950-ci ildə dayandıra bildilər.

Bir faktı da qeyd etmək lazımdır ki, Fürerin varisi admiral Karl Dyönits təslim aktına qol çəkdikdən sonra üsyançılara silahı yerə qoymağı əmr etmişdi. Amma bu əmrə “Vervolf”un bütün dəstələri tabe olmadı. Eyni zamanda “SS” döyüşçüləri tərəfindən təşkil edilmiş “Ovçular ittifaqı” da fəaliyyət göstərirdi. Bu orduya isə Otto Skorseni rəhbərlik edirdi.

Vervolfun digər döyüşçüləri asanlıqla təslim olmadılar. İşğalçıların əlinə keçən döyüşçüləri güllələdilər.

Hitlerçilər müharibədən sonrakı Almaniya ərazisində partizan hərəkatını genişləndirib hərbi çevriliş həyata keçirə bilmədilər.

Hikmət
Ölkə.Az