Hamidə xanımın Kəhrizlidəki kəhrizsiz ev muzeyindən

Cəlil Məmmədquluzadənin həyat yolaşı Həmidə xanım Məmmədquluzədənin doğulub, böyüyüb boya-başa çatdığı evdəyik.

Danabaşlar

Həmidə xanımın doğulduğu ev artıq muzeyə çevrilib. Birinci kursda oxuyurdum. Təsadüfən Ağcəbədinin Kəhrizli kəndinə getmişdim. Kəndin içində uçuq-sökük bir ev gördüm. Evin üstündəki lövhədə yazılmışdı ki, bu evdə Həmidə xanım və Cəlil Məmmədquluzadə yaşayıblar. Evin vəziyyətini görəndə içimdən istər-istəməz bir söz gəldi, DANABAŞLAR! Cəlil Məmmədquluzadənin Azərbaycan ədəbiyyatı, maarifçiliyi haqda uzun uzadı yazmaq istəmirəm, çünki onun haqqında kifayət qədər kitablar yazılıb.

Bəy qızı olan Həmidə xanımın bu kəndin camaatının oxumasında, maariflənməsində çox böyük rolu olub. Kəndin ağbirçəklərindən olan Ayulduz xala deyir ki, bala, Həmidə xanım kəndimizdə məktəb açıb, uşaqlara oxuma yazma öyrədib, hər il uşaqları peyvənd edib, xəstələri öz hesabına müalicə etdirib. Pulu olmayana pul, çörəyi olmayana çörək verib. Onun yaxşılıqları haqqında nə qədər danışsaq azdır...

Yenidən o kəndə getmişəm. Sürücüyə deyirəm ki, sürün Həmidə xanımın yaşadığı evə. Bir az getdikdən sonra sürücü maşını saxlayıb dedi: - Düşün çatdıq. 

Maşından yerə enəndə gözlərimə inanmadım,bir binaya baxıdım, bir də ətrafdan keçən adamlara. Sürücüyə: Qardaş - deyirəm, - deyəsən məni səhv gətirmisən. Bura bəy evini heç xatırlatmır. Yerli adamlar mənə buranın Həmidə xanımın yaşadığı ev olduğunu dedilər. Binanı tanıya bilmədim. Binə mən axırıncı dəfə gödüyümdən sonra 2 dəfə təmir edilib.

Təmir edilməyinə edilib, ancaq muzeyin həyəti və hasarı yenə illər öncə gördüyüm kimi bərbad vəziyyətdədir.

Qoç heykəlciklərinin içində qızıl olduğunu zənn edən DANABAŞLAR

Həmidə xanımın ev muzeyinin qarşısında bir qoç heykəlciyi diqqətimi çəkdi. Bunun nəyi simvolizə etdiyi ilə maraqlandım. Kənd sakinlərinin sanki dərdi açıldı. Camaatın dediyindən belə anladım ki, bu heykəlciyin durduğu yerdən əvvəllər kəhriz axırmış. Heykəlcik isə bir dənə yox, iki dənə imiş. Həmidə xanım vəfat etdikdən sonra kimlərsə gəlib, o heykəlcikləri aparıb. Həmidə xanımın bəy qızı olduğundan elə hesab ediblər ki, heykəlciklərin içərisi qızılla doludur. Kənd camaatının narazıçılığından sonra heykəlciklərdən birini tapıb gətiriblər, ancaq ikinci heykəlcik hələ də tapılmır.

Talan edilmiş ev muzeyi

Ev muzeyinə daxil oluruq. Muzeyin içərisində Həmidə xanıma aid bəzi əşyalar var. Özünə aid saatı, öz əli ilə toxuduğu əşyalar, hədiyyə olunan bəzi fotolar və az sayda əlyazmaları. Digər əşyalarla maraqlanıram. Bildirirlər ki, Həmidə xanımın digər əşyaları ödünyasını dəyişdikdən sonra Bakıda yaşadığı evinə aparılıb. Ağbirçək Ayulduz xala bildirdi ki, Həmidə xanımın ölüm xəbəri gələn kimi onun evi çölə töküblər və kimin əlinə nə keçibsə götürüb aparıblar. Belə başa düşdük ki, Həmidə xanımdan öz doğulduğu evdə çox az xatirə qalıb.

Bir neçə kənd sakini ilə söhbət etdik. Sakinlər istəyir ki, Həmidə xanıma aid olan bütün əşyalar öz doğulduğu kəndə, ev muzeyinə gətirilsin və burada nümayiş etdirilsin. Həmidə xanımın ev muzeyinin rəhbəri Quliyeva Zeynəb xanım bildirdi ki, ev muzeyini tez-tez gəlib ziyarət edirlər. Hərdən Bakıdan şairlər, yazıçılar, jurnalislər də gəlir. Ağcəbədinin bəzi kəndlərinin məktəbləri ev muzeyini ziyarət etmək üçün şagirdləri ildə bir-neçə dəfə ev muzeyinə gətirirlər. Zeynəb Quliyeva onu da əlavə etdi ki, əgər eksponatların sayı çox olsa, ziyarətçilərin də sayı çox olacaq.

Ev muzeyində məskunlaşanlar

Qarabağ müharibəsi zamanı qaçqınar gəlib Həmidə xanımın ev muzeyində məskunlaşıblar. Əşrəf kişi deyir ki, 20 il bu evdə yaşadıq ancaq bir müddət sonra gördük ki, burda yaşamaq olmur çıxdıq. Ev tam yararsız hala düşmüşdü. Həmin bu evdə yaşayan qaçqınlar ev muzeyinin yanındakı Həmidə xanımın qulluqçusunun evində məskunlaşıblar və ev muzeyinə də onlar keşik çəkirlər.

Əşrəf kişi bizimlə söhbətindən deyir: "Bala buranın tək problem sudu. Muzeyə su gəlmir. Bir qədər maraqlanandan sonra məlum oldu ki, kəndin bələdiyyəsi muzey üçün kiçik bir artezian quyusu çəkdirməl imiş ancaq hələ də "çəkə-çəkə qalıb".

Muzeyin ətrafına dolanırıq, hasarsız, divarsız muzey, həm də belə gözdən iraq bir yerdə. Belə dahi şəxsiyyətin həyat yoldaşının və özünün yaşadığı bu evə bu qədər laqeydlik düzü içimizi sızlatdı.. Bir anlığa, "Budur tariximizə, elmimizə, mütəfəkkirimizə, ədəbiyyatımıza qoyduğumuz qiymət...?"

Səxavət Məmməd

Ölkə.az