"Dirilərin problemi həll olunmayıb, ölülər əziyyətini çəkirlər"

Əməkdar artist Abbas Qəhrəmanovun Ölkə.Az-a müsahibəsini təqdim edirik:

- Müsahibə təklifimizi qəbul etdiyiniz üçün çox sağ olun. Özünüzü necə bir insan kimi xarakterizə edirsiniz?

- Çətin sualdır. Bir az emosionalam. Axır vaxtlar yox, amma hərdən tez coşan, əsəbiləşənəm. Amma niyyətim həmişə xoş olur. Çalışıram ki, həmişə nə edirəmsə, yaxşılığa doğru edim. Özüm ziyanı qəbul etsəm də, ziyan gətirmirəm.
Varlığım kiməsə ziyan gətirir, kiməsə xoş gəlmir, bu başqa məsələdir. Çalışıram ki, işlərimi də səliqəli görüm, məsuliyət hiss edim. Yəni sənətin, həyatın qoyduğu tələbləri çalışıram ki, yerinə yetirəm. Ürəyiyumşağam, tez aludə oluram. Saqqızımı oğurlamaq çox asandır. Sadəlövhlük də var. Məncə, aktyor tam bir xarakterə malik ola bilməz.

Çalışıram ki, həyatda hansısa bir maska taxmayım ki, mən belə insanam. Müxtəlif cür oluram, yəni auramı açıq saxlayıram, özümü bərkitmirəm. Səmimiyyət olmalıdır. Çalışıram ki, bu səmimiyyət səhnədə itməsin. Bəzən çoxları bu səmimiyyəti maska altında gizlədir. Özlərini insanlardan, situasiyadan qoruyurlar. O maska da onların üzünə həkk olunur və səhnədə rol oynamaqda problem yaradır, eyni cür oynayırlar. Mən çalışıram su kimi saf, səmimi olum, maska taxmayım. Sözsüz ki, biz müəyyən dərəcədə maska taxırıq, amma onu üzümdə bərkitmirəm. Hər vəziyyətdə səmimi olmağa çalışıram.

- Sizə müraciət edəndə dediniz ki, tez-tez müsahibə vermirəm, ona görə yox ki, böyük adamam, sadəcə istəmirəm. Bəzən olur ki, müsahibə üçün müraciət etdiyimiz adamlar hansısa şərt qoyurlar. Siz bunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Yəqin, səmimi olmağa qorxurlar.

- Sizcə, sənətçi kaprizi varmı və ya olmalıdırmı?

- Aktyor sənəti qadın sənətidir. Yəqin ki, kapriz sənətin özündə var. Yəni haradasa sənə diqqətsiz, hörmətsiz yanaşanda, əlbəttə, sənin eqon hərəkətə gəlir. Diqqət, hörmət, qayğı mütləq olmalıdır, amma izafi yox. İşini, sənətini bunun üstündə qurmaq nə deməkdir?! İş qalıb bir qıraqda, sən ancaq özünlə məşğulsan ki, mənə belə bir münasibət olmalıdır, mən filankəsəm. Yəni sənətin səndən qabaqda getməlidir, sən sənətindən qabaqda yox. Dediyiniz adamlar da çox vaxt fikirləşirlər ki, mən özümü qabağa atmasam, sənətim də dalımca gəlməyəcək.
Ona görə də buna daha çox kapriz yox, tələbkarlıq deyərdim: mən işimə qarşı necə yanaşıramsa, mənim ətrafımda olanlar da mənə o dərəcədə yanaşsınlar.
Hərdən bir işi görürsən, baxırsan ki, o rol istədiyin kimi gəlmir. O anda əsəbilik yaranır. Bu, teatrda daha çox baş verir. Ola bilsin ki, buna “kapriz” deyirlər. Başa düşmürlər, elə bilirlər ki, mənim ərköyünlüyümdür. Çox vaxt rejissorları başa sala bilmirəm. Deyirlər ki, mənə rol ver, rol ver. “Tez-tez”lə olmur, mümkün deyil. O adamlar ki məndən bunu tələb edir, teatr sənətini yaxşı bilmirlər. Rejissor aktyoru öz balası kimi sevsə, sevgi ilə yanaşsa, bu problemlərin heç biri olmayacaq, hamısı yoluna düşəcək. Nə kapriz görünəcək, nə də ərköyünlük.

- Rollardan söz düşmüşkən, inanmadığınız bir rolu oynayarsınızmı? Ya da elə olubmu ki, inanmadan oyanmısınız və yaxşı alınıb?

- Çox nadir hallarda belə bir şey ola bilər. Bu məndən yox, rejissorun seçimindən asılıdır. Rolu o təklif edir. Sən qəbul edə də bilərsən, etməyə də. Mən çox vaxt inanmadığım rolu qəbul etməmişəm, uzaqlaşmışam. Yaxud məcbur qalıb rolu qəbul eləmişəm, amma sonradan uzaqlaşmışam. Amma 95% rolları qəbul eləmişəm və inanmışam ki, nəsə edə biləcəyəm. Ona görə də, rolun janrı, mövzusu mənim üçün o qədər də vacib deyil. Əsas rolun xarakterik olmasıdır. Onda özünü daha çox rola yatızdıra bilirsən. Elə bir rol yadıma gəlmir ki, inanmasam da oynayım.

- Bayaq dəyərdən danışdınız. Şair də deyib ki, sağlığında qiymət verin insanlara. Bəs öləndən sonra necə olmalıdır? Sizcə, sənətçilər dünyasını dəyişəndə haradan götürülməlidir? Əvvəllər teatrdan götürülürdü, amma sonradan bu ənənə aradan qalxdı. Hər dəfə xalq artistləri, tanınmış sənətçi vəfat edəndə bu məsələ gündəmə gəlir.

- Teatr aktyorun evidir, evdən götürərlər. Bu, individual yanaşmadır. Elə aktyor var ki, teatrda iz qoyub gedib. Başqa cür təsəvvür edə bilmirsən ki, onu başqa haradan götürmək olar. Amma məncə, bunu daimi mərasimə çevirmək də olmaz. Aktyorlar özlərini teatra həsr edirlər. Onlar incik olmasınlar deyə, qayğı ilə yanaşmaq lazımdır. Əlbəttə, bu, dirilər üçün daha vacibdir, nəinki ölülər üçün. Ona görə də bir yolunu tapmaq lazımdır. Hollivud bunun yolunu yaxşı tapıb. Qranit daşın üstünə ulduzlarını həkk edirlər, onları əbədiləşdirirlər. Yəni onları haradan götürdükləri vacib deyil. Məncə, dirilərin problemi həll olunmayıb, ona görə də ölülər bunun əziyyətini çəkirlər. Deməli, nəsə düz işləmir, düzəltmək lazımdır. Sağlığında həyatından ləzzət ala bilmir, öləndən sonra adına küçə verilir. Yəni bu sovetdən qalma məsələlər həll olunmalıdır.

- “Əqrəb mövsümü” serialında insest səhnənin olması müzakirələrə yol açmışdı. Sizcə, belə bir məqamın olmasına ehtiyac var idimi?

- Finalda qızın qarnını əzizləməyi xoşuma gəlmədi. Yəni rejissor demək istəyib ki, qardaşı olsa da, ürəyində oğlana qarşı sevgisi var. Bacı "qardaş"ın hadisəsindən sarsılıb və nə edəcəyini bilmir. Uşağın taleyi müəmma şəklində bitməli idi. Yəni bu keçid olmadı.
Biz bəzən bacı-qardaş münasibətlərini çox bütləşdiririk. Həyatda hər şey ola bilər. Yəni o adamın uşaqlığı elə vəziyyətdə keçib ki, onun nə bacı, nə qardaş, heç kim gözündə deyil. O azğınlaşıb, xəstədir. Hər şeyi edir ki, içərisindəki ağrını yatırda bilsin. Ona elə yanaşmaq lazımdır. İnsanlara pis təsir edir deyəndə axı həyatda da belə şeylər olur. Üstüörtülü nəyisə danışmaq istəyirsinizsə, Hindistan kinolarında var, oturun baxın. Axı belə aspektlər həyatda da var. Əlbəttə, pis baxıram, anomaliyadır, amma bunun bədii həlli budur.
Faciə də bundadır ki, vaxtında mənim oynadığım obraz etinasız yanaşıb oğlunu atmasaydı, sevgidən məhrum etməsəydi, o belə azğın uşaq olmayacaqdı, vəhşilik etməyəcəkdi. Bu əsərin də problemi odur ki, ay insanlar, ay kişilər, ay analar, uşaqları baxımsız qoymayın, onları həyatın ağır imtahanına atmayın, fırlanar, gələr sizin başınızda çatlayar. Bu örnəyi qoyub bizim tamaşaçılar bacı-qardaş münasibətini müəyyənləşdirirsə, deməli, onlar problemi başa düşməyiblər.

Belə bir şey ancaq bizim tamaşaçılarda var. Oğlanla qız intim səhnədə öpüşürlər, bunu daha çox qabardırlar. Çoxu yox, başa düşənlər düşür. Film mənəvi aspektlərdən danışır ki, insanlar vəhşiləşməsin, doğma adamlar bir-birini sevgidən məhrum etməsinlər. Yəni insanlar bir-birinə qarşı dözümlü, diqqətli olmalıdırlar. Əsas problem bundadır, o öpüşməkdə deyil.

- Belə bir fikir formalaşıb ki, film və seriallar insanların əxlaqını korlayıb. Amma maraqlıdır ki, çox vaxt ekran işlərində “real həyatdan götürülüb” qeydi olur. Film və seriallar insanların əxlaqını pozur, yoxsa bu realda olduğu üçün belə şeylər çəkilir?

- Boş-boş şeylərdir. İndiki cəmiyyətdə insanların şüurunu korlayan əxlaq məsələləri deyil, sosial ədalətsizlikdir, haqsızlıqdır, qeyri-bərabərlikdir. Bunlar daha çox gənclərin tərbiyəsini pozur, onların formalaşmasına imkan vermir. Əxlaq məsələlərini ortaya atmaq olmaz. Bu, şəxsi məsələləridir. Özləri bilərlər necə yaşayırlar. Deyirlər ki, ailəmə pis təsir edir. Başa düşürəm, pis təsir edirsə, baxma. Pult əlindədir, söndürə bilərsən. Bəs bu insanlar bir-birinin başına oyun açanda, haqsızlıq, ədalətsizlik olanda niyə demirsiniz ki, uşaqlarımın tərbiyəsi pozulur? O qədər kriminal hadisələr olur. Oturub kriminala, o birinə rahat baxırsınız. Yəni cəmiyyətin əsas problemləri qalıb qıraqda, hamı şortikdən, yubkadan danışır, sinə açılmağından. Bunlar əsas məsələ deyil. Əsas məsələ cəmiyyətin düzgün getməyindədir, yəni sosial ədalətin yerində olmağındadır.

- Həftəsonları həm yerli, həm də xarici məşhurlar haqqında bioqrafik videolar hazırlayırıq. Müşahidə etdiyim budur ki, tanınmış sənətçilərin ölkəmizdə də, xaricdə də başına uşaqlıqda, gənclikdə faciəvi hadisələr gəlib. Yerli məşhurlar 40 yaşdan sora xəstəlik tapıb dünyadan köçürlər, xaricdəkilər isə dünya səviyyəli ulduza çevrilir. Bədbəxtliklər oxşar olsa da, nəticə fərqlidir. Sizcə, bunun səbəbi nə ola bilər?

- Yəqin ki, o yolu keçmək asan deyil. Bizdə yəqin ki, həddən çox sağlamlıqlarını, enerjilərini qoyurlar, çətinliklərdən qurban verə-verə çıxırlar. Ona görə də sağlamlıq qalmır. Hər halda ətrafdan da çox şey asılıdır. Yəni sistem elə olmalıdır ki, kimsə özünü ifadə etmək istəyirsə, onun çətinliyi özünün bacarığı ilə bağlı olmalıdır. Yəni bir var ki, maneə var və sənə addım atmağa, işini görməyə imkan vermir. Deyək ki, kimsə kitab yazmaq istəyirsə, amma çap eləməyə imkan yoxdursa, bu, faciədir. Nəşriyyatlar da yaxşı əsəri çap etməyin marağında olmalıdırlar. Biri də var ki, sən əsər yazırsan, amma müəyyən məhdudiyyətlərlə üzləşirsə, bu, artıq insanı məhv etməkdir. Bu sistem dəyişilməlidir. Tez qocalmaq bundan gəlir. Sistem deyəndə sovetdən qalma məsələlər getməlidir. Teatr agentliyi və prodakşnlar yaradılmalıdır.

- Daha əvvəl müsahibələrinizdə demisiniz ki, özüm bildiyim kimi hərəkət etmək istəyirəm. Bu tərziniz sizi nələrdənsə məhrum edibmi?

- Bir var, ənənəvi oyun üslubu, bir də var, sənin özünün içindən gələn baxışın. Aktyor teatrda rolun müəllifidir. Rejissorlar bəzən bunu başa düşmürlər. Bu o demək deyil ki, rejissorlar səhv fikirləşirlər. Belə görüblər ki, aktyor icraçıdır. Mən razıyam, amma teatrda mənə də yer qoymalıdır. Bu ziddiyyət özümdən xəbərim olmadan teatrda baş verir. Əvvəllər başa düşmürdüm ki, bu nə ziddiyyətdir. Sən demə, bu köhnə sistemlə yenisinin bir-birilə çarpışmasıdır. Rejissor mənim hiss elədiyim oyun tərzini, rolun dərinliyini anlaya bilmir. O elə fikirləşir ki, rolu necə görürsə, mən də elə oynamalıyam. Bu, köhnə, ənənəvi yanaşmadır. Rejissor aktyora imkan verməlidir ki, o, özünü ifadə edə bilsin. Bu, müasir kinonun, teatrın çox böyük baxışlarından biridir. Fikirləşirəm ki, rolun plastlarını tapım oynayım, üzə çıxsın. Əgər tamaşaçı səni dəyərləndirirsə, deməli, yolun düz imiş. Amma bu sferada olanların 95%-i ənənəvi işləyirlər. Öz eqolarını, iradələrini aktyorun istəyindən üstün bilirlər. Burada elə çətin bir şey də yoxdur. Başıma çox gəlib. Rejissor tamaşanı qurur, görürsən ki, gəmini düz aparmır. Təbii ki, özünü biabır eləməmək, özünü hörmətdən salmamaq üçün səni oradan uzaqlaşdırmalı, səni ziddiyyətə salmalıdır. Və intriqalar başlayır. O öz qeyri-peşəkarlığını qəbul edə bilmir. Gərək siyasi yolla, “hə, hə” deyərək, üzünə gülə-gülə, aldadıb keçməlisən. O da alınmır axı. Ona görə də çətinlik yaranır.

- Səhv etmirəmsə, Dostoyevski deyibmiş ki, bir insanın ola biləcəyi ən pis yer aid olmadığı yerdə qalmağa məcbur etmək hissidir. Haçansa işlə bağlı belə bir situasiyada olmusunuzmu?

- Yox. Nəsə kompromisə getməyim olub. Qabaqlar lap qəti idim. Yox, yox, hə, hə. Sonradan bir az təcrübə gəldikcə fikirləşirsən ki, bunun başqa variantı yoxdur. Yəni olan şəraitdən nə isə götürməlisən. Yoxsa tərki-dünya olub çıxmalısan. Ona görə də kompormislərə getdim, amma öz xəttimlə. Çalışıram ki, öz tapdığım kimi oynayım. Yola vermək söhbəti ola bilməz. Yəni getmək istəsəm də, son dərəcəyə qədər dözürəm. Amma dözülməz olanda görürəm ki, yox. Orada nə qədər pul da olsa, mümkün deyil, qala bilmərəm. Axırıncı dəfə də elə olub. Kompromisə getmişəm, amma görmüşəm ki, bundan o yanası yoxdur, getmişəm.

- Çəkildiyiniz film və seriallarda biznesmen obrazı canlandırmısınız. Belə rollar oynayanda realdakı həyatınızla aradakı fərq sizə necə təsir edir?

- Problem yoxdur. Roldur da. Şahı, xanı oynayır, amma özünün də cibində siçanlar oynayır. Guya aktyorun acı taleyidir. Yəni varlı adam oynasam da, həyatda elə olmadığıma görə diskomfort hissi keçirmirəm. Mənim üçün əsas oyundur və onu çatdırmaqdır. Diskomfort isə ümumiyyətlə, yaşayışımızdan gəlir. Bizim teatr, kino daha varlı ola bilərdi. Amma çətinliklər buna imkan vermir və ürək ağrısı gətirir. Tutaq ki, mən məcbur qalıb hansısa əsərdə oynayıram. Halbuki özümü rahat buraxıb istədiyim şeyi oynamaq imkanı yarada bilərdim. Amma bəzən maddi cəhətdən müəyyən şeylərə göz yuma bilirsən. Bu o demək deyil ki, təkcə pula görə çəkilirsən. Yox, yəni sistem dəyişsə... Mən “sistem, sistem” deyirəm. Deyərsiniz ki, bu nə sistemdir? Aktyorun müəllifliyi-filan bunlar hamısı həmin sistemə aiddir. Bu məsələlər artıq dövlət tərəfindən tənzimlənməlidir ki, aktyorun qazancı əlinə gələ bilsin. Yəni biz sovet sistemində işləyirik. Ona görə də hələ də müsəssisə işçisi kimiyik. Ona görə də yola vermək prinsipi daha güclüdür.
Orada da özünün stimulları var. Dövlət tərəfindən dəyərləndirilir, amma müəllif teatrı olsa, daha çox sərbəstliyə imkan verilsə, aktyorlar özlərini daha rahat ifadə edə bilər və qazanc əldə etmək imkanı yarana bilər. Sistemdən çox şey asılıdır. Kinoda olduğu kimi, məhz teatrda da qonorar sistemi tətbiq olunmalıdır. Onda aktyorun həm kinoda, həm teatrda qazancında fərq bilinəcək.

- “Alatava” serialında deputat olmağa hazırlaşan biznesmen rolunda idiniz. Maraqlıdır ki, bəs Abbas Qəhrəmanov özü nə vaxtsa deputat olmaq istəyibmi?

- Deputat olsamda, bu mənim üçün hobbiyə çevriləcək. Çünki mənim əsas işim sənətimdir, bununla yaşayıram. Bu o vaxt baş verə bilər ki, artıq istədiklərini etmisən, yeni ideya yoxdur, xəyallar səni narahat eləmir. Deyirsən ki, gedim bir az da deputatlıqla məşğul olum, camaata xeyir verim. Amma indi yox. Hələ də yaxşı rollar oynamaq barədə fikirləşirəm. Film çəkməyə, oynamağa çox böyük həvəsim var. Açığı, sənətdən uzaq düşmək istəmirəm.

- Bütün aktyorlar sizin kimi tələbatlı deyil. Yəni film və seriallara o qədər də çəkilmir. Bildiyim qədərilə teatrlarda qazanc məsələsi o qədər yüksək deyil. Siz də aktyorların tamadalıq etməyinə yaxşı baxmırsınız. Bəs aktyor nə etməlidir?

- İndi tamadalıq dəb deyil. Aktyorun qazancı tamaşadan və filmdə olan qonorardan ibarət olmalıdır. Əgər aktyor başqa janrda da öz sənəti ilə də pul qazana bilirsə, bunu ancaq təqdir eləmək olar.

Mən elə adamlarla çox rastlaşmışam. Deyirlər ki, yola ver getsin. Bu, professionallıq deyil, yalan söhbətdir. Səhnəyə çıxdınsa, hər şey yaddan çıxır. Sən orada deyə bilməzsən ki, az pul verirlər deyə, burada yarımçıq oyanayacağam. Təbii ki, pulsuz oynamaq düzgün deyil. Müəyyən bir məbləğ almalısan. Digər tərəfdən bu iş təkcə pul üzərində qurulmur. Burada sənin işin sevginə, məhəbbətinə bağlı olur. Bizə çox vaxt “fədai” deyirlər. Çünki fədakarlıqsız, özünü qurban vermədən incəsənətdə, yaradıcılıqda nəsə əldə etmək mümkün deyil. Sadəcə olaraq, şərait özünü qurban edən adamların xeyrinə işləməlidir, ziyanına yox. Yəni sonda elə olmalıdır ki, bu şəxs enerjisini, canını qurban edir, şərait də onu bir az üzdə saxlayır, əzizləyir, əsəblərini qoruyur. Bayaq dediyiniz kimi, bunun bədəni 50 yaşında ölüb qurtarmasın. Həyatdan bezməsin, ruhu ölməsin.

- Müsahibələrinizdən birində oxudum ki, gənc vaxtlarınızda arıq olduğunuza görə sizə o qədər də ciddi rollar vermirdilər. Siz də sonradan kökəlmisiniz. Ümumiyyətlə, teatrda bu yanaşma indiki dövrdə də qalır?

- Yanaşma həmişə var. Bizdə elə proyektlər olmur ki, mənə bu rolda lazımdır ki, 20 kq arıqlayasan. Bizdə belə layihələr yoxdur. Seriallardır. Deyirlər belə də oynamaq olar. Sən təşəbbüs göstərirsən. “Joker”ə baxmısınız yəqin ki. Oradakı rola görə aktyor özünü 20-25 kilo arıqladıb. Mənə də elə bir rol düşsə, əlbəttə, arıqlayaram. Lazımdırsa, 20 kilo kökələrəm, 15 kilo arıqlayaram.

Sadəcə olaraq, cavan vaxtı arıq oğlan idim. Deyilənə görə “simpatiçniy” idim. Elə cavan oğlanların rolunu verirdilər. Sonra gördüm ki, bu məni darıxdırır, xarakterik, qəliz rollar istəyirəm. Özümü boş buraxdım, kökəldim. 45-50, indiki yaşlarımda xarakterik rolları müəyyən dərəcədə oynaya bilirəm. Əgər cavanlıqda elə qalsaydım, saçımı tumarlasaydım, xanımların xoşuna gəlsin deyə, müsbət qəhrəman biçimində qalsaydım, hərtərəfli inkişaf edə bilməzdim. Dəyişkənliyə həmişə meyilliyəm, indi də. Rol xətrinə hər şeyi edərəm. Hər şeyi deyəndə, yəni lazım olan şeyləri (Gülür).

- Sizin üçün hansı dəyərlər var? Məsələn, Al Paçino deyibmiş ki, mən köhnə kişilərdənəm.

- Köhnə kişilərdən deməzdim. Cavanlıqda cins geyinirdim. Onun üstündə danlanırdım. Həm evdə, həm institutda. Evdə ona görə danlanırdım ki, bahadır, institutda qoymurdular ki, sən “stilyaqa”san, nə bilim nəsən. Həmişə geyimimə fikir vermişəm. Müasir geyinməyə, xarici mahnılara və s. diqqət yetirmişəm. Yəni günümüz avropasayağı keçib. İndi də həmin tərzdəyəm, dəyişiklik yoxdur. Bir şeyi bilirəm ki, heç bir formada, heç cürə başqasının həyatına müdaxilə etməyi xoşlamıram. Amma öz həyatımda konservatizm var. Yəni qısqanclığım var, amma aşırı həddə ola bilməz.
Cavanlarla çox oturub-durmuram. Yəqin ki, artıq müəyyən dərəcədə köhnəlmişəm, köhnə kişilər kimiyəm. Bəzi şeyləri qəbul etmirəm. Yəni ailəyə, işinə məsuliyyət, yalan danışmamaq, nizam-intizam bunlar mənim üçün vacib məsələlərə dönüb. Bəlkə də cavanlıqda özüm elə deyildim. Bəlkə məsuliyyətsiz idim, yalan danışırdım, amma indi bütün bunlar hamısı məndə vacib bir xüsusiyyətə çevrilib. Bunu özümdən tələb edirəm. Cavanlardan tələb eləsəm, baş aparan kimi görünə bilərəm. Köklü şeylər var ki, yerində olmalıdır. Sənətə qarşı böyük fədaizm, ciddilik, ciddilik, ciddilik. Qeyri-ciddi olmaq bəyəm müasirlikdir? Qoca kişilər kimi danışdım, amma ciddi olmaq lazımdır (gülür).

- Sizin üçün yaxşı insan olmaq vacibdir, yoxsa yaxşı aktyor?

- Rusların bir sözü var: "Yaxşı oğlan sənət deyil". Mənə pis aktyor desələr, pis təsir edər. Mənim yaxşı və ya pis insan olmağımın böyük tamaşaçı kütləsi üçün əhəmiyyəti yoxdur. Ümumiyyətlə, bizdə bir tendensiya var. Bu yaxınlarda çəkilişdə bir mübahisə düşdü. Neçə ilin aktyordur. Dedi ki, mən insanın yaxşısı ilə işləyərəm. Pis aktyor olsun, amma əsas odur ki, yaxşı insan olsun. Bu, anomaliyadır. Elə şey olar?! Sənin sənətin olmalıdır. Yaxşı insanam, mən gözəl oğlanam və s. nolsun ki? Bu nə deməkdir? Mənim ətrafım, 2-3 nəfər məni yaxşı insan kimi qəbul edirsə, bu mənim xoşbəxtliyimdir. Amma kütlə məni yaxşı aktyor kimi qəbul eləməlidir ki, mənə ləzzət eləsin. Yaxşı olmağa çalışıram, amma bu da nisbidir. Nədə yaxşı? Mən göz yummalıyam bəzi şeylərə ki, yola verək getsin də, yazıq uşaqdır. Elə şey olmur. İşin, tamaşaçının xatirinə qəddar olmalısan. Mənə birinci növbədə “yaxşı aktyor” deməlidirlər. Amma evdə birinci deməlidirlər ki, nə yaxşı insansan, hələ üstəlik də yaxşı aktyorsan. Bu olur əla (gülür).

- Qadın-kişi mövzusuna toxunmaq istəyirdim. Bu hər zaman çox müzakirə olunur. Necə düşünürsünüz, qadınla kişi bərabərdirmi və ya hansısa üstündürmü?

- Bərabər deyillər, elə şey ola bilməz. Hüquqları bərabərdir. Yemək yemək, oksigen almaq, avtobusa minmək, maşın sürmək məsələsində hüquqlar eynidir, amma bərabər söhbəti ola bilməz. Bunu mən demirəm. Dialektika, materializm sübut edir ki, insanlar təbəqələrdən ibarətdir. Hamı eyni ola bilməz. Fərdilik məsələsi var. Qadın var ki, yüz kişidən ağıllı iş görür. İndi necə edək, deyək, qadın kişidən üstündür? Kişilərin 90%-i incəsənətdə, elmdə kişilərdən qabaqdadır. Qadınların funksiyası var. Dünyaya uşaq gətirir, ailə saxlayır, kişiyə qulluq edir. “Qulluq edir” deyəndə yaxşı çıxmır, yəni onun ilham mənbəyidir. İndi söhbət gedir ki, qadın qulluqdan çıxıb, evdə xanım kimidir. Dövr dəyişib, amma bu o demək deyil ki, qadın və kişi bərabərdir. Mən qəbul edə bilmirəm. Qabiliyyət, istedad, bacarıq. Bu, fərdidir. “Mən qadınam, səndən üstünəm”, “mənim yerim ayrıdır” belə bir şey yoxdur. Əgər bu işi bacarırsansa, mən sənin arxandayam. Bacarmırsansa, xahiş edirəm, keç otur kənarda, kişiyə yol ver. Yəni burada qabiliyyətdən söhbət gedir. Mən kişiləri ayırmıram, “mən kişiyəm, mən üstünəm” yox. Əgər sənin sənətin varsa, qabiliyyətin varsa, sən üstünsən. Yoxsa “mən kişiyəm, mən deyən olmalıdır” demək düzgün deyil. Qadınların da üstün olduğu məsələlər var, amma bərabər deyillər. Yəni qadınlar məlahətli və mehriban, kişilər isə ədalətli olmalıdırlar.

- Bayaq dediniz ki, aktyorluq qadın sənətidir...

- Yəni bu sənət qadınların xüsusiyyətinə daha çox yaxındır. Özünü göstərmək, camaat qarşısında özünü ifadə eləmək və s. İncəsənət tanrısı Afrodita da qadın olub. Bu elə-belə deyil. Məsələn, rejissor da daha çox kişi xüsusiyyətinə yaxındır. Məndə həmişə rejissorluğa meyil olub. Kişi xüsusiyyətim, qadın xüsusiyyətimə üstün gəlmək istəyir.
Aktyor həm rolun müəllifi, həm də rejissorudur. Bu 2 xüsusiyyət məndə birləşmək istəyir. Amma bunu yığışdırmağa çalışırlar. Deyirlər, sən ancaq ifaçı kimi qal.
Yəni birmənalı deyə bilmirəm ki, kişilər və ya qadınlar üstündür. Kişilərin ən böyük məğlubiyyəti odur ki, həmişə müharibə edib bir-birlərini qırırlar. Kişilər elə bilirlər ki, müharibə etməsə, vuruşmasa, kişilikdən qala bilər. Amma cəsarət, kişilik göstərməyə o qədər imkan var ki. Özü də bunu qadınlar daha çox gözləyirlər. Deyirlər ki, siz bizə qarşı diqqətli olmalısınız, cəsarətli olmalısınız, qorumalısız və s. Sonra da deyirlər ki, biz bərabərik. Bərabərlik ola bilməz axı.

- Müasir dövrümüzdəki ailələr barədə soruşmaq istəyirdim. Bildiyimiz kimi, boşanmaların statistikası artıb. Ümumiyyətlə, bir ziyalı kimi, indiki ailələri necə görürsünüz?

- Qeyri-adi heç nə görmürəm. Bizim vaxtımızda, hətta ondan da bir az əvvəl çox nadir hallarda boşanırdılar. Məncə, bu ondan gəlmirdi ki, onlar xoşbəxt idilər. Ondan gəlirdi ki, cəmiyyətdə boşanmalara qarşı böyük bir qınaq var idi. Amma indi boşanmalar çoxalıb. Qadınların seçim etmək imkanı artıb. Yəni xoşuna gəlmirsə, o ailəni tərk edə bilər. Bunu qınaq obyektinə çevirmirlər. Bu, yaxşı cəhətdir. Qalıb əziyyət çəkməkdən, bədbəxt olmaqdansa, ayrı yaşamaq daha yaxşıdır. Bunu faciə kimi qəbul etmək lazım deyil.
Təbil döyürlər ki, boşanmalar artıb. Çünki əhali də çoxalıb. Əvəllər çox şey valideynlərdən asılı idi. İndi özləri həll edirlər. Bu, yaxşı tendensiyadır. Məsələ orasındadır ki, indi bu, çox tez baş verir. Yaxşı olar ki, otursunlar, götür-qoy etsinlər ki, nəyəsə görə boşanmasınlar. Tez ərə getməsinlər. Fikirləşsinlər ki, biz bu yaşda ailə qururuq, sonra nə edəcəyik?! Planlaşdırsınlar. Yəni başlarını da işlətsinlər, tək ürəklərini yox.

- Son olaraq əlavə etmək istədiyiniz nəsə varsa, eşitməyə hazırıq.

- Bəzi şeylər var ki, onlara yeni baxış keçirirəm və istəyirəm ki, məqam düşəndə çatdıram. Son vaxtlar onu fikirləşirəm ki, insan istədikləri həyata keçməyəndə peşman ola bilər. Çox maneələrlə rastlaşsan, istər-istəməz bezərsən. Məndə isə əks qüvvə əmələ gəlir. Daha çox güclənirəm. Düzdür, buna çox enerjim gedir.

Çox istərdim ki, gənclər də, yaşlılar da sənətə qarşı həmişə qurban səviyyəsində olsunlar. Bilsinlər ki, bu sənət sizdən qurban tələb edirsə, hazır olmalısınız. Biz bu sənəti seçəndə əvvəldən fikirləşirik ki, tanınacağıq, seviləcəyik və s. Amma sonra anlayarsan ki, qurban verməsən, mümkün olan şey deyil. Tutaq ki, alpinist dağı fəth eləmək üçün çıxır. O çıxanda əgər fikirləşsə ki, evdə yoldaşım var, uşaqlarım var, dağı çıxa bilməyəcək. Bax bizim sənət də təxminən belədir. Ancaq zirvəyə çıxmağı fikirləşməlisən. Sənət hər şeydən önəmlidir.

Söhbətləşdi: Billurə Yunus