Bir molla, üç xurma, bir stəkan çay, vəssalam, şüttamam...
Yas məclislərindəki israfçılıq illərdir ictimaiyyətin ən çox müzakirə və eyni zamanda şikayət etdiyi mövzudur.
Bu sahədə vəziyyət elədir ki, yas düşən evdə bilmirlər ölünün dərdini çəksinlər, yoxsa gələn qonaqları yedizdirməyinmi... Mərasim süfrələri əsl banket salonunu xatırladır. Hər cür yemək, meyvə və hətta siqaret belə qoyulurdu stolun üstünə.
Yeni qərara görə, artıq yas mərasimlərində "Şəriət süfrəsi" veriləcək, yəni, çay, limon, xurma, halva və.s. Cürbəcür yeməkli, naz-nemətli, dəbdəbəli yas mərasimlərinə lap yaxınlarda son qoyulacağı gözlənilir. Ancaq bütün qadağaların yol açacağı problemlər də var. Bu günkü reportajımızda həmin problemlərə toxunmağa çalışacağıq.
Kirayə çadırlar hara yoxa çıxıb?
Bakı şəhərində tətbiq edilən son qaydalardan sonra artıq adına "xeyir-şər mağarları" deyilən çadırlara rast gəlinmir. Əslində çadırların yoxa çıxmasının yaxşı tərəfi də var. Yas mərasimləri zamanı çadırlar küçələrdə, yollarda qurulurdu. Bu isə özü ilə birgə tıxac, hərəkətə mane olma kimi problemlər yaradırdı. Dəfələrlə olub ki, yolda qurulan mağarlara görə tıxaclar yaranıb, insanların və maşınların hərəkəti bütün gün ərzində məhdudlaşdırılıb..
Məsələnin digər tərəfi isə bu kirayə çadır məntəqələrində bütün şəhər üzrə götürsək yüzlərlə insanın işləməsidir. Kirayə verilən çadırların qurulması, baxımı, hətta yas mərasimlərində xidmət göstərən işçiləri, çayçısı, qabyuyanı, yeməkpaylayanı da daxil olmaqla yüzlərlə insan bu sahədə işləyərək ailəsinə çörək aparırdı. İndi isə mağarları lüks mərasim evləri əvəz etməyə başlayıb. Bu isə artıq "şadlıq evi" sistemi kimi konkret qiymətlərlə xidmət göstərən obyektlərdir. Mağarların əsas üstün cəhəti ucuz başa gəlməsi idi.
Şəhərin mərkəzi hissələrində elan lövhəsinə rast gəldiyimiz bir neçə kirayə mağar verən şəxslə əlaqə saxladıq. "Yasımız var, mağar lazımdır" deyirik. Cavab isə belə olur: "İcazə vermirlər mağara, işləmirik". Çadır sahiblərindən biri isə cavabında dedi ki, bu xəbərlər çıxan kimi mağarı rayonlardan birinə satmışam.
"Sovetski"də Həsən adlı bir mağar sahibi ilə görüşdük. Həsən kişi deyir ki, "bu mağarı yığdırmağa, çadırına, stol stuluna, qab-qacağına kifayət qədər pul xərcləmişdik. Buradan təkcə mənim ailəm yox, 4-5 başqa ailə də evinə çörək pulu aparırdı. Mağarın qazancının hamısı onsuzda özümüzə qalmırdı ki, "faizini" ödəyirdik. Başa düşdük, israfçılığın qarşısın alırlar. Düz edirlər, bəs bizim günahımız nə idi?".
Nə illah edirik Həsən kişi "faizi" hara ödədiyini bizə demir.
"Sovetski"də gəzməyə davam edirik. Əvvəllər mağar işlədən, adının çəkilməsini istəməyən başqa bir şəxslə də görüşürük. O, bildirir ki, artıq uzun müddətdir onlara mağar qurmağa icazə vermirmişlər.
"Şeyx qərar vermişdi ki, olmaz. Mağarlar yığışacaq, yerini mərasim zalları açılacaq. Qardaş, məsələ aydındır, yas mərasimləri də monopoliyaya alındı", deyə adını çəkilməsini istəməyən çadır kirayə verən vətəndaş qəmli-qəmli başını bulayır.
Yavaş-yavaş Təzə Pir məscidinə doğru gedirik. Məscidin mərasim zalları yerləşən korpusuna giririk. "Yasımız var, zal götürmk istəyirik" deyirik. Nəzarətçi Nail adlı bir nəfəri çağırır. Naildən yer soruşuruq, o isə bizdən tarix soruşur. Ağlımıza gələn bir tarix deyirik, Nail başını bulayaraq yaxın 10 gün üçün bütün mərasim zallarının dolu olduğunu bildirir.
Əvvəllər toyun vaxtın əvvəlcədən seçirdik indi isə yasın da vaxtını da beh verib əvvəlcədən müəyyən etmək lazımdır. Nail bildirir ki, yer verə bilərəm ancaq burda “şəriət süfrəsi” olacaq. Çay, limon, xurma, halva.
Sual verirəm, "bəs yemək?"
Deyir, "təzə qaydadı, yemək vermirik".
Deyirəm, "axı biz yemək də vermək istəyirik".
Deyir, "axşam gəl rəhbərliklə danışaq".
Qiymətlə maraqlanıram. O isə adam sayı soruşur. Deyirəm, "toy deyil ki, dəvətnamə verəm. Yasa adətən eşidən, bilən gəlir". Deyir, "qiymətlər 5 manatdan başlayır..." Çıxarkən arxamca yenə səslənir, "axşam gəl danışaq".
Mərasim zallarında vəziyyət necədir
Ümumiyyətlə mərasim zallarının sayı kifayət edirmi ki, şəhərdə yas məclisləri ancaq mərasim zallarında keçirilsin?
Əlbəttə xeyir. Demək olar ki, Bakıda mərasim zalları barmaqla sayılacaq qədərdir. Qiyməti isə kifayət qədər bahadır. Xatırladırıq ki, Qafqaz Müsəlmaları İdarəsinin yas mərasimlərinin şəriətə uyğun keçirilməsi barədə qərarı tövsiyə xarakteri daşıyır. Bu mərasimlərin qaydaya uyğun keçirilməsini təmin etmək üçün hələlik nə hüquqi baza nə də buna nəzarət edəcək struktur yoxdur.
Araşdırmamızın nəticəsində isə belə məlum oldu ki, bütün bu səs-küy israfın qarşısını almaq üçün yox, bu sahəni də bir əldə cəmləmək üçün imiş...
Səxavət Məmməd
Ölkə.az
