Diqqət! Ciddiyə alınmayan XƏBƏRDARLIQ

Əvvəllər sadəcə mətbuatda hava ilə bağlı xəbərdarlıqlar edilirdisə, indi maqnit qasırğaları ilə bağlı da xəbərdarlıq məlumatları dərc edilir. Məsələn, elə ən son xəbərdarlıq bu gün və sabahla bağlı edilib.

Bəs görəsən maqnit qasırğaları nədir, mənfi tərəfləri hansılardır, nə kimi təsirləri var?

Ölkə.az Milli.Az-a istinadən maqnit qasırğaları ilə bağlı araşdırmanı təqdim edir:

Maqnit qasırğaları atmosferdə baş verən maqnit sahəsi dəyişikliklərinin nəticəsi olan təbii hadisələrdir. Bu hadisələrin əsas səbəbi Günəşdən gələn güclü enerji axınları, yəni Günəş küləkləridir.

Günəş küləkləri, əsasən Günəşdəki tac kütlə atılmaları (CME - Coronal Mass Ejections) zamanı kosmosa atılan yüklü hissəciklərdən ibarətdir. Bu hissəciklər Yerə çatdıqda, Yer kürəsinin maqnit sahəsi ilə qarşılıqlı təsirə girirlər və nəticədə maqnit sahəsində dəyişikliklər yaradırlar. Bu dəyişikliklər yer səthində maqnit qasırğalarına səbəb olur.

Maqnit qasırğaları, əsasən qütb bölgələrində müşahidə olunan auroralara səbəb ola bilər və bəzi hallarda yer üzərində elektrik şəbəkələrinə, peyk sistemlərinə və radiokommunikasiya xətlərinə təsir göstərə bilər.

Maqnit qasırğası insana necə təsir edir?

Maqnit qasırğalarının insan sağlamlığına və davranışlarına təsirləri haqqında müxtəlif elmi tədqiqatlar aparılıb, lakin nəticələr hələ də mübahisəlidir. Bu təsirlər bütün insanlar üçün eyni dərəcədə keçərli deyil. Hər kəs maqnit qasırğalarına qarşı fərqli həssaslıq göstərə bilər, bəzi insanlar isə heç bir təsir hiss etməyə bilər. Bununla belə, bəzi potensial təsirlər bunlardır:

Ürək-damar sistemi: Maqnit qasırğalarının ürək-damar problemlərinə, qan təzyiqinin dəyişməsinə və ürək ritmi pozuntularına səbəb ola biləcəyi iddia edilir. Xüsusən yaşlı və ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlarda bu cür təsirlər daha çox müşahidə edilə bilər.

Psixoloji təsirlər: Bəzi araşdırmalara görə, maqnit qasırğaları zamanı bəzi insanlarda narahatlıq, əsəbilik, yuxusuzluq, diqqət çatışmazlığı və hətta depressiya əlamətləri yaranır. Bunun səbəbi bədənimizdəki bioloji ritmlərin maqnit sahəsinin dəyişikliklərinə həssas olması ilə izah edilir.

Miqren və baş ağrıları: Bəzi insanlar maqnit qasırğaları zamanı daha çox miqren və baş ağrılarından şikayət edirlər. Bu, maqnit sahəsinin sinir sisteminə təsiri ilə əlaqəli ola bilər.

Yuxu problemləri: Maqnit qasırğalarının bioritmlərə təsir göstərərək yuxu pozğunluqları yarada biləcəyi düşünülür. Bəzi insanlar maqnit qasırğaları zamanı daha çətin yatdıqlarını bildirir.

Maqniq qasırğasının başqa nələrə təsiri var?

Maqnit qasırğalarının mənfi təsirləri bir çox sahədə hiss oluna bilər, xüsusən texnoloji sistemlərə. Bu təsirlər texnologiyanın inkişafı ilə daha əhəmiyyətli hala gəlir, çünki müasir cəmiyyət texnologiya ilə sıx bağlıdır. Gözlənilməyən və güclü maqnit qasırğaları kritik infrastrukturun işləməsinə ciddi zərər vura bilər. Aşağıda onların əsas mənfi təsirləri qeyd edilib:

Texnoloji sistemlərə təsir

Elektrik şəbəkələri: Güclü maqnit qasırğaları elektrik şəbəkələrinə ciddi təsir göstərə bilər. Bu, yüksək gərginlik xətləri boyunca cərəyan axınlarını dəyişdirə bilər və nəticədə elektrik enerjisi kəsilmələrinə səbəb ola bilər. 1989-cu ildə Kanadanın Quebec şəhərindəki elektrik kəsilməsi buna nümunədir.

Peyk sistemləri: Peyklər və GPS sistemləri də maqnit qasırğalarından təsirlənə bilər. Bu, peyk naviqasiyası və kommunikasiya xidmətlərində problemlər yarada bilər.

Radiokommunikasiya: Qasırğalar yüksək tezlikli radiodalğaların ionosferdən keçməsini çətinləşdirir, bu da qısa dalğalı radio rabitəsinin zəifləməsinə və ya tamamilə itirilməsinə səbəb ola bilər. Xüsusən də hava nəqliyyatı və hərbi rabitə sistemləri üçün bu təsir vacib ola bilər.

Aviasiyaya təsir

Maqnit qasırğaları zamanı atmosferin yuxarı qatlarında radiasiya səviyyəsi arta bilər. Bu, xüsusilə qütb bölgələrindən keçən uçuşlar zamanı pilotlar və sərnişinlər üçün risklər yarada bilər. Yüksək hündürlükdə olan uçuşlarda astronavtlar və pilotlar əlavə radiasiyaya məruz qala bilər.

İnfrastruktur və avadanlıqlara təsir

Boru kəmərləri: Maqnit qasırğaları yerin dərinliyində olan cərəyan axınlarını dəyişdirə bilər ki, bu da boru kəmərlərində korroziyanın sürətlənməsinə və infrastrukturun zədələnməsinə səbəb ola bilər.

Qatar siqnalları: Maqnit qasırğaları qatar nəqliyyatı üçün istifadə olunan siqnal sistemlərində nasazlıqlara səbəb ola bilər.

Geomexanik sistemlərə təsir

Bəzi elmi tədqiqatlar göstərir ki, maqnit qasırğaları zamanı yerin geomekanik aktivliyində dəyişikliklər baş verə bilər, bu da kiçik zəlzələlər və ya yerin hərəkətində dəyişikliklərə səbəb ola bilər.

Maqnit qasırğasından necə qorunmaq olar?

Maqnit qasırğalarından tam şəkildə qorunmaq mümkün olmasa da, bəzi tədbirlər bu təsirləri minimuma endirməyə kömək edə bilər. Bu tədbirlər həm şəxsi sağlamlığı, həm də texnoloji sistemlərin qorunmasını əhatə edir.

Texnoloji sistemlərin qorunması

Elektrik şəbəkələrinin qorunması: Elektrik şirkətləri maqnit qasırğaları zamanı enerji sistemlərini qorumaq üçün bəzi qabaqlayıcı tədbirlər görə bilərlər. Məsələn, şəbəkələri qısa müddətlik söndürərək, yüksək cərəyan axınlarının səbəb olduğu avadanlıq zədələnməsinin qarşısını ala bilərlər.

Peyklərin qorunması: Peyk operatorları, qasırğa xəbərdarlığı aldıqları zaman peyklərin qorunma rejiminə keçirilməsi üçün tədbirlər görə bilərlər. Bu, peyklərin düzgün işləməsini təmin edir və zədələnmə riskini azaldır.

GPS və radio sistemləri: Alternativ rabitə və naviqasiya sistemləri hazırlamaq faydalı ola bilər. Qasırğa zamanı GPS və qısa dalğalı radio əlaqələrində problemlər yarana biləcəyi üçün ehtiyat planların olması vacibdir.

Aviasiya üçün tədbirlər

Qütb bölgələrindən keçən uçuşlar zamanı radiasiya risklərini azaltmaq üçün aviasiya şirkətləri uçuş marşrutlarını maqnit qasırğaları zamanı dəyişdirə bilərlər. Bu, sərnişinlərin və heyətin yüksək radiasiya səviyyəsindən qorunmasına kömək edə bilər.

İnsan sağlamlığının qorunması

Yaxşı yuxu və dinclik: Maqnit qasırğası zamanı bədən daha həssas ola bilər, buna görə də kifayət qədər yuxu almaq və stresdən uzaq durmaq faydalıdır.

Sağlam həyat tərzi: Ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkən insanlar maqnit qasırğaları zamanı daha diqqətli olmalıdırlar. Sağlam qidalanma, kifayət qədər su içmək və ürək-damar sistemini dəstəkləyən fiziki fəaliyyətlər bu dövrdə faydalı ola bilər.

Maqnit qasırğalarının monitorinqi: Qasırğalar barədə xəbərdarlıqları izləmək və bu zamanlar xüsusi diqqət göstərmək lazımdır. Bu xəbərdarlıqlar insanlara daha yaxşı hazırlıq imkanı yaradır.

Elektron cihazların qorunması

Maqnit qasırğaları elektron avadanlıqlara və kompüter sistemlərinə təsir göstərə bilər. Buna görə də mühüm məlumatları ehtiyat nüsxə şəklində saxlamaq, cihazları qorumaq üçün xüsusi qoruyucu qurğular istifadə etmək tövsiyə olunur.

Məlumatlandırma və hazırlıq

Qasırğa xəbərdarlığı sistemləri: Dövlət orqanları və elm müəssisələri tərəfindən verilən maqnit qasırğaları xəbərdarlıqlarına diqqət yetirmək vacibdir. NASA və ya yerli meteoroloji xidmətlər maqnit qasırğaları barədə öncədən məlumat verə bilər ki, bu da həm şəxsi, həm də texnoloji tədbirlərin vaxtında görülməsinə kömək edir.

Bu tədbirlər, maqnit qasırğalarının təsirlərini minimuma endirmək və onların yaratdığı narahatlıqlara qarşı hazırlıqlı olmaq üçün faydalı ola bilər.