"Meyitləri vertolyotla dənizə tökürdülər"

Ölkə.az sovet-rus ordusunun 1990-cı ilin 20 yanvarında Bakıda törətdiyi, 137 nəfərin həyatını itirdiyi, yüzlərlə insanın yaralandığı, onlarla insanın itkin düşdüyü qətliamın canlı şahidi olmuş məşhurların həmin günlə bağlı fikirlərini təqdim edir.

Müğənni, xalq artisti Mübariz Tağıyev:

"Yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bayılda idim. Dəniz tərəfdən gəmilərin fit səsi gəlirdi. Ancaq başa düşmürdük ki, bu nədir? Övladlarım da balaca idilər. Hər kəs təşviş içərisindəydi. Övladlarımın yanından çəkilə bilmirdim. Yanvarın 20-də mən, Rafiq Babayev və Siyavuş Kərimi meydana getdik. Oradan birbaşa Prezident Aparatının yanına gəldik. Nə baş verdiyini, nə qədər insanın qırıldığını bilmirdik. Günün axırına yaxın aydın oldu ki, Bakıda qırğın törədilib. Şəhərin bir tərəfi faktiki olaraq digər tərəfindən xəbərsiz idi. Televiziyanın enerji bloku partladıldığından insanlar xəbər tuta bilmirdilər. Üçümüz televiziyaya getdik, amma heç kim yox idi. Hərdən oturub düşünürsən ki, axı biz bu dövlətə vətən deyirdik. Birdən-birə nə baş verdi?"

Bəstəkar, xalq artisti Faiq Sücəddinov:

"Hamımız küçədəydik. Gözləyirdik ki, o yığma komanda deyilən bir şey şəhərə basqın edəcək. Amma düşünmürdük ki, üstümüzə tanklarla gələrlər. Şəhərə girər-girməz atmağa başladılar. Həmin vaxt Hüsü Hacıyevdə, Salyan kazarması deyilən yerdə, Tbilisi prospektində idik. Onlar isə yuxarıdan-Xırdalan tərəfdən gəlirdilər. Həmin gün çox adam həlak oldu. Ancaq millətimiz böyük fədakarlıq göstərdi. Bütün bunlar mənim gözümün qarşısında baş verirdi. İndi də bu barədə özüm-özümlə danışıram. Ancaq nə qədər ki yaşayırıq, şəhidlərimiz qəlbimizdədir. Bu, bizim kədərimiz olmaqla yanaşı, həm də qürur mənbəyimizdir. İnşallah, biz Qarabağı da işğaldan azad edəcəyik".

Diktor, xalq artisti Ofeliya Sənani:

"20 Yanvarı heç cür xatırlamamaq olmur. Diktorlar otağında oturmuşduq. Çox qəribəydi ki, həmin gün hamımız işə gəlmişdik. Mən hansısa verilişin kadrarxası mətnini oxumalıydım, Tamilla Ələkbərova axşam növbətçisiydi, Sevda Ağazadə hansısa verilişin elanını verməliydi, Roza Tağıyeva da səsyazmaya gəlmişdi. 19:10-da "Hadisələr" verilişi efirə getməliydi və çıxışçı var idi. O da başqa bir otaqda oturub gözləyirdi. Gördük ki, aləm qarışıb bir-birinə, hamı təşviş içindədir, girirlər-çıxırlar. Bir neçə dəqiqədən sonra insanlar televiziyanın aşağı darvazasının ağzına yığışdılar. Darvazanı sındırırdılar ki, bizə bir məlumat verin. Onda da "Xəbərlər" redaksiyasının baş redaktoru Ənvər Qafarov idi. Hamı Ənvəri çağırır. Etibar Məmmədov da maşınla bayraq əlində gəzirdi, ruporla qışqırırdı ki, camaat bayıra çıxın, rus tankları üstümüzə gələcək. Axı camaat boş əllə necə çıxsın tankın qarşısına? Ziyalı ailələrin hamısı gizləndi. Onda mən məşhur "Cücələrim" kafesinin üstündəki binada yaşayırdım...Nəysə, oturmuşduq, bir də gördük televiziyanın rəhbəri Elşad Quliyev gəldi ki, buranı boşaldın, çıxın gedin evinizə, nə səsyazma? Ənvər Qafarov çıxdı bayıra ki, insanlara cavab versin. Bunun da əynində dəri plaş var idi. Camaat əynindəki plaşın qollarını cırdı ki, niyə bizə doğrusunu demirsiniz? Ondan sonra bilmədim Ənvər müəllim hara getdi. Elşad Quliyev bir maşın verdi ki, bizi evə aparsın. Fuad Vəlixanov məsul redaktor işləyirdi. Fuad gəldi dedi ki, çıxın gedin. Mən, Tamilla, Roza, Məhəbbət Məmmədli maşına oturduq, hərəmizi evimizə qədər apardılar. Amma mərkəzi yolla deyil, Badamdar tərəflə getdik ki, görək nə baş verir. Badamdar yoluna qalxanda gördük ki, cavan uşaqlar tonqal qalamaq üçün odun yığıblar. Guya bunlar nəsə edəcəklər... Birtəhər evə çatdıq. Çatan kimi televizoru açdım ki, görüm nələr olacaq. Axşam 7-də gördüm ki, ekranda qaranlıq getdi. Diktorlar otağına zəng vururam cavab yox, Fuadı yığıram cavab verilmir. Həyat yoldaşım Valid Sənaniyə zəng vurdum. O da radionun xəbərlər redaksiyasında baş redaktordur. Çalışır ki, mayaka çıxıb xəbər versin. Orada Akif var idi, texnik, bu yaxınlarda rəhmətə getdi. Akif dünyanın hər yerinə bizim aparatlarla çıxa bilərdi, çox savadlıydı. Sən demə, Valid mayaka çıxıb deyib ki, ruslar bizi qırmağa gəlir, kömək edin. Hətta Rusiyanın özünə müraciət edir. Rus əsgərləri də artıq televiziyanın içindəymişlər. Sonra başlayıblar bütün mətnləri yoxlamağa. Validi buraxmırmışlar, Akifi isə gizlətmişdilər. Yanlarında tərcüməçiləri var imiş. Efirə gedən materialları yoxlayıb verirdilər deyə, hadisə barədə məlumat vermək olmurdu. Hətta bu barədə Milli Məclisə də xəbər verilmişdi ki, televiziyanı partladacaqlar, kömək edin. Elmira Qafarova da əl-ayağa düşmüşdü. Axı necə eləsin? Axı onların əsgəriylə bizim əsgər üz-üzə gəlsə, vuruşmalıdır və belə olan halda müharibə başlaya bilər. Səhəri gün durub bütün şəhəri gəzdik. Hər yer güllədən deşik-deşik olmuşdu. Yerdə ayaqqabı tayları, uşaq pencəkləri, əzilmiş maşınlar... Meyitləri vertolyotla dənizə tökürdülər. Aşağıdan bizim dənizçi qışqırırdı ki, bəsdir meyitləri dənizə atdınız. Daha balıqlar da insan əti yeməkdən doyublar. Bütün bunları mən gözümlə görmüşəm".

Müğənni, xalq artisti Zaur Rzayev:

" 20 Yanvar hadisələrinin ən qaynar nöqtəsində olmuşam. O gecə qardaşım dörd güllə yarası aldı. Təcili "Semaşko"ya çatdırdıq, ölümün caynağından güclə qurtardıq. Qadaşım ikinci qrup əlildir. Hadisələr başlayanda meydana maşınla ilk yemək aparan da mən olmuşam. Çünki mənim evim Hökumət Evinin arxasındaydı deyə, hadisələr gözümün qarşısında cərəyan edirdi. Bu günə kimi baş verənlər gözümün qarşısında canlanır".

Xalq artisti Flora Kərimova isə "Instagram" hesabında bunları yazıb:

"Qürurumun aynası xalqım! Hər ilin bu günü itkisinin olub-olmamasından aslı olmayaraq hamımızın qəlbi sızıldayır. Bizi əsl azərbaycanlı edən vətən sevinclərimizlə bahəm göynəltilərimizdir. Bizi həmrəy edən, bizi birləşdirən həm də dərdlərimiz olur. Bu günün acısı, qəhəri indiyədək kor düyün kimi boğazımızdadır. Allah millətimi bir daha belə borcumuz olan mərdlik, şərəf ve vətəndaşlıq sınağından keçirməsin! Ruhunuz şad olsun, şəhidlər! Unutmadıq!Unutmarıq da! Allah şəhidlərimizə rəhmət eləsin!"

İntiqam VALEHOĞLU
Ölkə.az