\"Məktəb psixoloqları ya dekretdə olurlar, ya da başqa fənn müəllimləri psixoloq kimi işləyirlər\"

Son on gün ərzində Bakıda iki yeniyetmə intiharı qeydə alınıb.

Psixologiya eliminin əsaslı formalaşması XX əsrə təsadüf etsə də, son illərdəki inanılmaz inkişafı bu elmə və terapiyaya olan böyük ehtiyacdan qaynaqlanır. Hazırda ölkəmizdə də tədbiqinə çox böyük ehtiyac duyulsa da, onun müasir dövrün tələblərinə yetərincə cavab verib-verməməsi sual doğurur. Son dövrlər ölkədə dəyişən psixoloji durum və ötən ayın sonlarında baş verən intihar hadisəsi belə düşünməyə əsas verir.

16 yaşlı Yeni Yasamal 53 saylı orta məktəbin XI sinif şagirdi Taleh Atakişiyev evində boğazından asılı vəziyyətdə tapılıb. Yeniyetmə intiharları ölkəmizdə artıq nadir hadisə sayılmasa da, Talehin hekayəsi bu məsələyə biganə qalmamağa çağırır.

Uşaq yaşlarında valideynləri ayrılan Taleh atası ilə birgə yaşasa da 2 il öncə xərçəng xəstəliyi səbəbindən atasını itirib. Bundan sonra bibisi anasını taparaq Talehi ona təhvil verib. İçki düşkünü olduğu söylənilən qadın evdən tez-tez getdiyindən və qayıtmadığından Taleh tək qalır. Bundan sonra müəllimlərinin dediklərinə əsasən, o, mənəvi və maddi sıxıntılar yaşamasından, evdə yemək və geyim tapa bilməməsindən şikayətlənirmiş. Heçnəyi bölüşməsə də daima üzgün və dərdli görünürmüş.

Dərslərində intizamlı olan məktəblinin vəziyyəti əksər müəllimlərə məlum olsa da, görünür, bu vəziyyətin ciddiliyini lazımınca dəyərləndirməyiblər. Bəlkə də gedəni qaytarmaq olmaz, lakin yol üstündə olanı fikrindən döndərmək olardı prinsipi ilə məsələyə daha məsuliyyətli baxmağı zəruri bilirik.

Bu məsələyə fikir bildirməsi üçün Ölkə.Az psixiatr Orxan Fərəcli ilə əlaqə saxlayıb.

"Yeniyetmənin qarşılaşdığı problemlər çox ciddi problemlərdir. Bu intihara əsas səbəb valideyn sevgisindən məhrum olmasıdır. Bu məsələdə məktəb psixoloqlarının üzərinə çox iş düşürdü" deyən Orxan Fərəcli vaxtaşırı məktəblərdə uşaqlarla kütləvi görüşlərin keçirilməsinin, uşaqlarla fərdi danışmaqla bərabər valideynlərin də bu işə cəlb olunmasının vacib olduğunu bildirir.

Onu da qeyd edək ki, ölkəmizdə "Ümidli Gələcək" Gənclər Təşkilatının xidmət mərkəzi olan “Azərbaycan Uşaq Qaynar Xətt” xidməti fəaliyyət göstərir. Anonimliyin qorunması ilə hər bir uşaq nömrələrə zəng edərək psixoloqlarla məsləhətləşə bilirlər. “Azərbaycan Uşaq Qaynar Xətt” xidməti həmçinin təmənnasız olaraq 18 yaşına çatmamış uşaq və yeniyetmələrə, onların problemi ilə əlaqədar hər bir şəxsə sosial, hüquqi yardımı da həyata keçirir. Bəs bu qurumun fəaliyyəti nə dərəcədə yararlıdır. Bu xidmət haqda məktəblərdə yetərincə təbliğat aparılır və uşaqları maksimum məlumatlandırırlarmı? sualını "Uşaq Qaynar Xətt" xidmətinin icraçı direktoru Kəmalə Aşumova cavablandırır:

- Təhsil Nazirliyinin dəstəyi ilə mütamadi olaraq maarifləndirmə işlərimiz gedir. Yeni təhsil ili başlayan kimi bizim operatorlar artıq tədbirlər planı hazırlayır. Bizim Gəncə və ətraf rayonlar üçün də qaynar xəttimiz fəaliyyət göstərir. İctimai televiziya kimi digər kanallarda da sosial çarxlarımız gedir. Bakı Metropolitenində məlumatlandırıcı lövhələr asılıb.

- Son on gündə təkcə şəhərimizdə iki yeniyetmə intiharı qeydə alınıb. Sizcə bu uşaqların xidmət haqda məlumatsızlığı ilə əlaqədardır? Yoxsa uşaqlar zəng etməyə çəkinirlər?

- Uşaqları yönləndirməyiblər. Hamı problemi görüb, lakin heç kim yönləndirmə etməyib. Biz mütəmadi olaraq Daxili İşlər Nazirliyi ilə əməkdaşlıq edirik. Bu kimi statistik rəqəmlərlə tanışıq. Çox üzücü haldır ki, bir uşaq həyatına son verir. Uşaq Qaynar Xətt xidmətinin məlumatlı olmaması və o məktəbin yönləndirməməsi bir ayrı səbəbdir. İkinci səbəb isə ondan ibarətdir ki, sosial xidmət sahəsi Azərbaycanda genişləndirilməlidir. Bunu hər fürsətdə, tədbirlərdə televiziyada vurğulayırıq. Bu bütün cəmiyyətin ümumi problemidir. Həmin rayon üzrə dövlət qurumları bununla məşğul olmalıdırlar. Əhali arasında maariflənmə yoxdur. Sosial işlərin dərinləşməsinə də böyük ehtiyac var. Sosial xidmətçilər ərazilərində sosial təhlükəli yaşayan ailələri araşdırmalı, onların qiymətləndirilməsini aparmalı və problemləri müəyyən edib o ailələri müvafiq olaraq bizim kimi və digər qurumlara yönləndirməlidirlər. Təssüflər olsun ki, bu proses bizdə yoxdur.

- Məktəblərdə psixoloqlar fəaliyyət göstərdiyi halda bu cürə intihar hadisələrinin azalmaması nə ilə bağlıdır? Məktəblərdə psixoloqlar yetərincə xidmət göstərə bilirlərmi?

- Bunu Təhsil Nazirliyi də vurğulayır ki, məktəblərdə psixoloqlarla bağlı problemlər var. Birincisi, məktəbdə bir psixoloq ştatı olur. Bu psixoloqun işləməsi üçün nə otağı yoxdur, nə maddi-texniki bazası. İkinci məsələ isə ondan ibarətdir ki, psixoloq təkcə məktəbdə xidmət göstərə bilməz. Əgər uşağın problemi varsa onun ailəsinə də baş çəkməlidir. Valideyni bu məsələyə cəlb etməli, ailə terapiyası aparmalıdır. Üçüncüsü isə məktəblərdə psixoloqların uşaqlarla işləməsi üçün saat yoxdur. Digər müəllimlərin dərsinə girib uşağı götürdükdə də müəllim uşağın dərsdən yayındığını bildirir. Bu sırf təhsil sahəsində olan problemdir. Rəsmi şəkildə psixoloq ştatı var, lakin o ştatın işləməsi üçün heç bir rəsmi qayda, əsasnamə və texniki baza yoxdur. Çox vaxt, xüsusən də rayon məktəblərindəki psixoloqlar ya dekretdə olurlar, ya da başqa fənn müəllimləri psixoloq kimi işləyirlər.

Məhbubə Gülməmmədova
Ölkə.Az