Azərbaycanda hansı universitet məzunları işlə təmin edir?
Ali məktələrə qəbul olanda abituriyentləri və onların valideynlərini bir məsələ daha çox maraqlandırır. Bu abituriyentin gələcək rifah halı ilə bağlı olan əmək bazarında işlə təmin olunmasıdır.
Məsələ ilə əlaqədar təhsil eksperti Kamran Əsədov Ölkə.Az-a açıqlamasında bildirib ki, 70 il yaşadığımız sovet dövründə iqtisadiyyatda planlı təsərrüfat mövcud idi. Onun sözlərinə görə, əmək ehtiyatları da bunun tərkib hissəsi kimi çıxış edirdi.
“İqtisadiyyatın bu formada təşkili nəticəsində qapalı siyasi rejimə sahib məkanda iş tapmaq imkanı 15 respublika ilə məhdudlaşırdı. Həmin dövrdə xaricdə çalışan şəxslərin sayı kifayət qədər az idi. Ona görə də sovet rəhbərliyi keyfiyyətli kadr siyasətinə böyük diqqət ayırmırdı. Əsas amil kimi əmək resurslarının boşda qalmaması problemini həll etmək üçün hətta bir vakansiya yerinə bir neçə təyinat verə bilirdi. İş sisteminin bu formada qurulması nəticəsində işsiz insan sayının az olmasına baxmayaraq keyfiyyətli kadr məsələsində kifayət qədər boşluqlar mövcud idi. SSRİ-nin dağılması ilə sərbəst bazar iqtisadiyyatının bərqarar olması hər sahədə olduğu kimi insan resurlarının işlə təminatında da rəqabət amilini ortaya çıxardı”, - deyə K.Əsədov bildirib.
Ekspert deyir ki, artıq əmək bazarı haqlı olaraq öz istəklərini və şərtlərini diktə etməyə başlayıb:
“İndi əmək bazarının tələblərinə cavab verməyən kadr kifayət qədər əziyyət çəkir. Bu da təbii olaraq insanlarda işsiz qala bilmə qorxularını aydın şəkildə qabardır. Bir çoxları öncəki quruluşu dəstəkləyərək “kaş ki, sovet dövründəki kimi universitetlər iş təyinatı verəydi” deyə düşünür. Ona görə də abituriyentlər və valideynlər ixtisas seçimi edərkən, universitet araşdırarkən ilk olaraq işlə təmin edilmə sualına cavab axtarırlar”.
Bəs hansı universitet işlə təmin edir?
Suala cavab olaraq K.Əsədov bildirib ki, hazırda Azərbaycanda heç bir universitet iş təyinatı vermir:
“Ümumiyyətlə universitetin vəzifəsi təyinat deyil, əmək bazarının istəklərinə uyğun kadr hazırlamasıdır. Əgər universitet bu istəklərə cavab verən mütəxəssis yetişdirə bilirsə, əmək bazarında işə götürən şəxslər həmin mütəxəssisi əldə etmək üçün ən yaxşı təklifləri verməkdə bir-biriylə yarışırlar. Çox vaxt şahid oluruq ki, keyfiyyətli bir məzuna hətta bir neçə böyük şirkətdən, maraqlı iş təklifləri gəlir. Doğrudur, hazırda bəzi universitetlərdə karyera planlama mərkəzləri mövcuddur. Bu mərkəzlərin əsas fəaliyyəti tələbələrin iş dünyası ilə yaxından tanış olmalarına, nəzəri biliklərlə yanaşı, praktik vərdişlərə yiyələnmələrinə kömək etməkdir. Lakin bu mərkəzlərin fəaliyyətinin səmərəli olması üçün də, keyfiyyətli mütəxəssis resurslarının olmasına ehtiyac vardır”.
K.Əsədov qeyd edib ki, müasir əmək bazarının ali təhsilli məzunlardan tələbi əsasən 4 istiqamətdədir:
“Birincisi əmək bazarında daha çox tələb olunan ixtisaslar üzrə keyfiyyətli mütəxəssislərin yetişdirilməsidir. Təəssüf ki, ixtisas seçimi edərkən populyar olan və ya adı gözəl səslənən ixtisaslara üstünlük verilir. Artıq illərdir abituriyentlərin xüsusən meyl etdikləri bir neçə ixtisas sahəsi vardır. Təbii ki, bu ixtisaslara da ehtiyac vardır, amma ehtiyacın nə qədər olması məsələsi araşdırılmalıdır. Məsələn, görüşdüyüm III qrup üzrə imtahan verəcək abituriyentlərə “hansı ixtisası seçmək istəyərdin?” sualı ünvanlamış, onlar isə tərəddüd etmədən “hüquq” deyə cavab vermişdilər. Doğrudur bu abituriyentin arzusudur, amma əmək bazarının ehtiyacıdırmı? Bu sual ciddi araşdırılmalıdır. Abituriyentlər III qrupda olan digər ixtisaslarla bağlı məsələn, tərcümə, xarici dil mütəxəssisi və sairi seçmək istəmirlər. Lakin araşdırmalar göstərir ki, əmək bazarı bu sahədə fəaliyyət göstərə biləcək keyfiyyətli mütəxəsislər tələb edir”.
K.Əsədov deyir ki, başqa bir problem də, tələbə bakalavr olduğu müddətdə özünü ixtisası üzrə tam yetişdirmir, müxtəlif “yollarla” məzun olmağa çalışır:
“Bunun nəticəsində o, ixtisası üzrə mütəxəssis kimi yetişə bilmir və məzun olduqdan sonra əmək bazarının ən vacib birinci şərtini ödəmir. İkincisi vacib istiqamət xarici dil bilgisidir. Bu gün hər kəs ölkəmizin dünyaya çox sürətlə inteqrasiya etdiyinin fərqində olmalıdır. Belə ki, müasir dövrdə Azərbaycan beynəlxalq aləmdə nüfüz sahibidir. O, bütün dünya ölkələri ilə iqtisadi, siyasi və sosial sahələrdə qarşılıqlı, sıx əməkdaşlıq edir. Bildiyimiz kimi bu gün dünyanın ortaq ünsiyyət vasitəsi vardır və bu ingilis dilidir. Əmək bazarının tələbi də mütəxəssislərin ingilis dili səviyyəsinin yüksək olması ilə bağlıdır. Ona görə də universitet seçimində ən diqqətli olacağımız məqamlardan biri xarici dil bilgilərimizin artırılması ilə bağlı olmalıdı”.
Ziya Səccad
Ölkə.az
