Le Pen niyə prezident olmadı?
Azər Qismət
Yola salmağa hazırlaşdığımız həftə ərzində dünyanın diqqət mərkəzində olan hadisələrdən biri nəinki Avropanın, eləcə də dünyanın siyasi mərkəzlərindən biri sayılan Fransada prezident seçkiləri, daha dəqiq desək, yekun nəticələrlə bağlı idi. Digər tərəfdən həlledici turda mübarizə aparan hər iki namizədin - "İrəli” hərəkatının rəhbəri Emmanuel Makron və “Milli Cəbhə” partiyasının lideri Marin Le Penin siyasi görüşlərinin bir-birinə tamamilə zidd olması da nəticələrin daha çox maraq kəsb etməsini şərtləndirmişdi. Bu baxımdan siyasi müşahidəçilər seçkiləri həm də Avropa İttifaqının taleyində mühüm mərhələ kimi xarakterizə edirlər. Belə ki, Emmanuel Makron öz bəyanatları ilə Avropa İttifaqı tərəfdarı, Marin Le Pen isə daha çox millətçi olduğundan qloballaşmaya qarşı çıxaraq “Əsas fransızlardır” şüarı ilə gündəmə gəlmişdi. Hətta o, Fransanın Avropa İttifaqında qalıb-qalmaması məsələsini nəzərdə tutan referendum da vəd etmişdi. Ancaq, gərgin keçən həlledici - ikinci turdan sonra da xalqın əksər hissəsinin siyasi kursun idarəetməsini gənc Emmanuel Makrona etibar etdiyi məlum oldu. Digər namizəd Marin Le Pen isə məğlubiyyətini etiraf etdi və növbəti mübarizəsini parlament seçkilərində aparacağı qərarını verdi.
Viktuar. Emmanuel Makron tərəfdarlarının ilk sözü belə oldu: Viktuar. Yəni, qələbə. Belə hayqırtı mərkəzçi namizəd Emmanuel Makronun 66, 1 %-lik səslə ölkənin yeni prezidenti elan olunmasından sonra eşidildi. Onun rəqibi, ultrasağların namizədi Marin Le Pen səslərin 33,94%-ni topladı. Prezidentliyə namizədlər arasındakı səs fərqi sorğularda göstəriləndən çox oldu. Qalibiyyət statistikasının belə çox olacağını gözləməyən Makron tərəfdarları qarşısına çıxaraq bütün dünyada Fransanın marağını qoruyacağına, dayaqlarını möhkəmlədəcəyinə, ölkəsinin siyasi mövqeyinin güclənməsi istiqamətində addımlar atacağına söz verdi. Sitat: “Qarşıdakı beş ildə mənim borcum qorxulara son qoymaq, optimizmi dirçəltmək və qələbə ruhunu qaytarmaq olacaq. Mənim vəzifəm ciddi çağırışlara müqavimət göstərmək və hərəkətə keçmək üçün bütün kişi və qadınları birləşdirmək olacaq”. Sitatın sonu.
Qeyd edək ki, hələ seçkilərin birinci turu çox gərgin keçmişdi. Marin Le Penin tərəfdarları, eləcə də dünyanın bir sıra məşhur politoloqları onun qələbəsini daha çox qabardırdılar. Hətta bəzi qəzetlərin yazdığına görə xanım namizədi gizli şəkildə təbrik edənlər də olmuşdu. Ancaq fransızların bir məsəlində deyildiyi kimi “ulduz göydən asan dərilmir”. Belə də oldu. Seçki ulduz dərmək qədər gərginliyi ilə diqqət çəkdi. Seçicilər siyasi təbəddülatla üz-üzə qalmışdılar: Kimə səs verək? Nəhayət, fransız sosioloqu Leymon Aronun məşhur hikmətli düsturuna əməl etdilər. Vaxtilə Aron demişdi: “Siyasət pislə yaxşı arasında deyil, xoşlanan və nifrət edilən arasında seçimdir”. Seçicilər xoşladıqları və nifrət etdikləri arasında seçim etməli idilər. İkinci tura start verildi. Səsvermənin nəticələrinə əsasən növbəti tura sabiq iqtisadiyyat naziri, “İrəli” hərəkatının təsisçisi Emmanuel Makron və ultrasağ “Milli Cəbhə” partiyasının lideri Marin Le Pen çıxdı. Çoxları Makronun ikinci tura çıxacağını gözləmirdi və fransızların dediyi kimi la politigue est pleine de surprise. Yəni, “siyasət başdan-başa sürprizdir”. Makronun bəyanatları vətənpərvər fransızların mövqeyini qətiləşdirdi: “Biz bu namizədə səs verəcəyik”. Buna əsas da vardı. Çünki Makron daha çox Fransanın dünyadakı mövqeyinin güclənməsinə yönələn nitqləri ilə yadda qalırdı. Bunun da nəticəsi özünü ikinci turda göstərdi. O, qalib gəldikdən sonra qarşıdakı 5 ildə siyasi mövqeyinin necə olacağını bir daha ortaya qoydu. Daha çox ölkədəki bütün sosial və siyasi fikir ayrılığını yoluna qoyacağı məsələsi üzərində dayandı. Sitat: “Bu gün tariximizdə yeni səhifə açılır. Mən istəyirəm ki, bu səhifə ümid və inamla əhatə olunsun. Mən bütün qüvvəmlə gərginləşən mövcud fikir ayrlığına qarşı mübarizə aparacağam”. Sitatın sonu. Emmanuel Makronun mübarizə aparacağı məsələlər sırasında terrorizm xüsusi yer tutur. O, söz verdi ki, nəinki Fransa ərazisində, ondan kənarda da planeti ağuşuna alan bu bəla ilə amansız rəftarı ilə seçiləcək. Onu ilk təbrik edənlər arasında sabiq prezident Fransua Olland da yer aldı. Və bildirdi ki, “bu əksər fransızın respublikanın ətrafında vahid qaydada birləşməsindən irəli gəlir”.
Digər namizəd Mari Le Penin seçkidə uduzmasından sonra ilk verəcəyi bəyanat istər tərəfdarları, isərsə də KİV nümayəndələri üçün maraqlı idi. “Milli cəbhə” partiyasının lideri məğlubiyyəti ilə barışdığını dedi. Buna misal olaraq həm də Seçki Komissiyasına hər hansı qanunsuzluqla bağlı şikayət etməyib. Sitat: “Fransızlar yeni prezidentlərini seçdilər. Mən ona böyük sınaqlar yolunda uğurlaq arzulayıram”. Sitatın sonu.
Bu yerdə qeyd edək ki, həm Marin Le Pen, həm də Emmanuel Makronun Fransanın gələcəyi ilə bağlı siyasi baxışları bir-birindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənirdi. Belə fərqlilik seçki öncəsi keçirilən debatlarda daha açıq müşahidə edildi. Məsələn, Marin Le Pen təyinatına görə milliyətçidir. O, Fransanın suverenliyini möhkəmləndirmək, hər bir fransızın hüququnun dünyada qorunmasını əsas götürürdü. Təsadüfi deyil ki, onun partiyasının şüarı da belə seçilmişdi: “Əsas fransızlardır”. Le Pen həm də qloballaşmanın əleyhinə çıxış edirdi. Ondan fərqli olaraq Emmanuel Makron Avropa İttifaqının lehinə idi və güclü Fransanın tərəfdarı olduğunu açıqlayırdı. Daha dəqiq desək, o, ölkənin xarici siyasətində “Qoll-Mitteran” xəttini əsas götürürdü. Gənc prezidentin fikrincə, Fransa Şarl de Qoll və Fransua Mitteranın prezidentliyi dövründə daha da inkişaf edib və nüfuzunu qoruyub. Bəs, Marin Le Penin ölkənin prezidenti seçilməsinə maneçilik törədən səbəb nədən ibarət oldu? Le Pen fransızlar arasında kifayət qədər məşhurlaşmışdı. Məsələn, xanım namizədin millətçilik məsələsini qabartmasını xüsusilə gözdən keçirə bilərik. Son vaxtlar Avropanın bir sıra ölkələrində, o cümlədən Fransanın əksər sakinləri arasında millətçilik əhval-ruhiyyəsi güclənməkdədir. Məhz bu cəhət Le Penin seçki təbliğatında, eləcə də sorğularda önə keçməsini şərtləndirirdi. Lakin sözügedən namizədin Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşüb bir sıra məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparması super güclərdə soyuq duş effekti yaratdı. Le Penin hansı səbəbdən sanksiyalara məruz qalan, eləcə də “sözəbaxmaz” ölkənin rəhbəri ilə açıq-aşkar görüşü müəmma olaraq qalır. Məhz bu amil, o cümlədən Makronun “İrəli” hərəkatının saytına rus hakerləri tərəfindən müdaxiləni bəyan etməsi, üstəlik ATƏT-in Minsk qrupunun razılaşmasını dəfələrlə pozan ölkə ilə müttəfiq olmayacağını deməsi bəzi maraqlı ölkələrin üstündən ağır yükü götürdü. Açıq da olmasa, gizli şəkildə pıçıldandı: “Makron bizə lazım olan prezidentdir”. Qeyd edək ki, Emmanuel Makron hələ inaqurasiya mərasimi zamanı 39 yaşına qədəm qoyacaq və 5-ci respublikanın ən gənc prezidenti kimi tarixə düşəcək.
