Prezident İlham Əliyev SSRİ-nin son nəqliyyat buxovunu ləğv etdi
İbrahim Məmmədov
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru
Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ) dəmiryolunun geoiqtisadi-siyasi əhəmiyyəti
Oktyabrın 30-da Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunun işə salınması ilə SSRİ-nin geosiyasi maraqlarına uyğunlaşdırılmış iqtisadi sistemin daha bir elementi – SSRİ-nin dəmiryol nəqliyyat şəbəkəsinin də monopoliyası ləğv edildi. Başqa sözlə SSRİ-nin maraqlarına xidmət edən qapalı nəqliyyat infrastrukturunun son mərhələsi də dünən dağıdıldı.
1991-ci ildə SSRİ siyasi baxımdan dağılmışdı, amma infrastruktur baxımından müstəqilliyi bir gündə əldə etmək mümkünsüzdür. İndi Azərbaycan, Orta Asiya və Gürcüstan dünyaya birbaşa çıxış əldə etdilər. Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Tbilisi-Ərzurum və TANAP-TAP SSRİ-nin enerji nəqliyyat sistemini dağıtmışdı. İndi isə son mərhələ olaraq dəmiryolu nəqliyyatı sistemi dağıdıldı. Yəni Azərbaycanın yaratdığı müstəqil enerji və yükdaşıma infrastrukturları Cənubi Qafqaz və Orta Asiyanın iqtisadi müstəqilliyinin möhkəmlənməsində növbəti addımdır.
SSRİ-nin son zənciri yalnız hərbi sahədə, Qarabağ müharibəsi, işğal olunmuş ərazilərin hesabına qalıb.
BTQ qlobal əhəmiyyətli nəqliyyat qovşağı kimi həm Avropa, həm də Asiyanın iqtisadi və siyasi güc mərkəzləri üçün Azərbaycanın geosiyasi-iqtisadi əhəmiyyətini artırır. İndi Avropa və Asiya təkcə neft və qaz kəmərlərinə görə deyil, həm də nəqliyyat dəhlizinə görə Azərbaycanın təhlükəsizliyində maraqlı olacaqlar.
Nəhayət, Ermənistana daha bir iqtisadi zərbə vuruldu. Bir tərəfdən Ermənistan çox mühüm bir layihədən kənarda qaldı. İkincisi, yük daşımalarında ən əlverişli dəmiryolu olduğu üçün indi hətta Ermənistan Azərbaycandan asılı vəziyyətə düşdü (Gürcüstan hissəsində də Azərbaycan söz sahibidir). Bu da Azərbaycan üçün Yerevana qarşı əlavə təzyiq rıçaqı yaratdı. Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzü artıq dünyanın iqtisadi təhlükəsizliyinə təcavüzdür.
BTQ-nin iqtisadi əhəmiyyəti
- BTQ Orta Asiya və Azərbaycandan Türkiyə və Avropaya və əksinə məhsulların və sərnişinlərin daşınmasında ən ucuz başa gələn nəqliyyat vasitəsidir;
- BTQ Azərbaycana və Orta Asiyaya daşınacaq məhsulların ucuzlaşmasına səbəb olacaq;
- Azərbaycanda və Orta Asiyada satılan türk mallarının maya dəyəri aşağı düşəcək;
- Azərbaycana daşınan Avropa mallarının (avtomobil və s.) nəqliyyat xərci azalacaq;
- Sərnişindaşımada aviaşirkətlərin monopoliyası sındırılmış sayıla bilər və sərnişinləri yol xərclərinin azalması gözlənilir;
- Yük daşımalarından büdcəyə böyük maliyyə vəsaiti daxil olacaq;
- Ələt limanının dövriyyəsi artacaq və ölkə bu istiqamətdə də böyük gəlirlər götürəcək, limanın əhəmiyyəti artacaq.
Bütün bunlar göstərir ki, 2017-ci il oktyabrın 30-da Bakıda baş tutmuş BTQ-nin açılış mərasimi tarixi, geosiyasi və geoiqtisadi bir hadisədir. Bu hadisə gün keçdikcə əhəmiyyəti daha da artacaq bir layihədir.
