Bakının Kür müsibəti

Gürcüstanın Ətraf Mühitin Qorunması üzrə Milli Agentliyi Şərqi Gürcüstanda Kür çayının suyunun kəskin şəkildə azaldığını qeydə alıb.

Kür çayının monitorinqini aparan agentlik Aspindz rayonunda apardığı yoxlama nəticəsində məlum olub ki, ötən illə müqayisədə suyun səviyyəsi aşağı düşüb.

Azərbaycanın Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin Milli Hidrometeorologiya Departamentinin verdiyi son məlumata görə, Kür çayının Qıraqkəsəmən məntəqəsində suyun səviyyəsində 7 sm azalma müşahidə olunub. Hazırda məntəqədə su sərfi 164 m3/s olmaqla ongünlük normanın 105 faizini təşkil edir. 2013-cü ildə isə bu rəqəm 130 m3/s olmaqla ongünlük normanın 83 faizini təşkil edib. Qanıx çayının Əyriçay məntəqəsində suyun səviyyəsində 16 sm artım müşahidə olunub. Hazırda məntəqədə su sərfi 72 m3/s olmaqla, ongünlük normanın 95 faizini təşkil edir. 2013-cü ildə isə bu göstərici 68 m3/s təşkil edərək ongünlük normanın 90 faizinə bərabər olub.

Ümumiyyətlə, Kür çayında suyun səviyyəsinin azalması Azərbaycan üçün hansı problemlər yarada bilər, bununla bağlı hansı qabaqlayıcı tədbirlər görülməlidir?

Aqrar sahə üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov  bildirib ki, suyun azalmasının müsbət-mənfi cəhətləri var. İndi dünyada qlobal iqlim dəyişikliyi baş verir və bu, özünü açıq-aydın göstərir. Qlobal iqlim dəyişməsi nəticəsində su tam azalır demək, doğru olmaz. Təbiətdə su artır ki, azalmır. Bu da Qrelandiyada buzlaqların əriməsi ilə bağlıdır və nəticədə suyun səviyyəsi artır: "Əvvəlki illərdən fərqli olaraq, indi yayda şiddətli istilər düşür, yay mövsümündə yağıntılar az olur. Lakin payız və yaz aylarında yağıntıların həcmi artır. Bizdə 10-15 gün əvvəl davammlı yağış yağdı və bu yağış gələn yazda və payızda çoxalır."

O, su qıtlığının aradan qaldırılması üçün təklif verib: "Ümumiyyətlə, yağan yağışlar su bolliğu yaradır. Su bolluğu yaranan zaman suyun bir hissəsini mövcud xüsusi göllərdə, anbarlarda toplamaq lazımdır. Sovet dövründə belə göllər, anbarlar var idi. Bolluq olan zaman su həmin göllərdə, anarlarda yığılmalıdır. Ona görə saxlanılmalıdır ki, yayda suya ehtiyac yarananda, hava quraqlıq keçəndə həmin sudan kənd təsərrüfatında suvarma kimi istifadə olunsun. Sovet dövründə uzun müddət belə qaydalar müəyənləşdirilib. Buna əməl etmək lazımdır. Heç vaxt yayda güclü yağış yağmır."

Onun sözlərinə görə, bu il hava hər yerdə quraq keçdi. Azərbaycanda taxıl istehsalı 20 faiz azaldı. Bu, onunla əlaqələndirildi ki, yağış yağmayıb, hava quraq keçib, məhsul olmayıb. Biz kənd təsərrüfatını havadan asılı vəziyyətdə qoya bilmərik. Respublikada çox sayda su anbarları var. Bu anbarlar su bolluğu yaranan zaman ehtiyat yaratmaq üçün nəzərdə tutulub. Amma çox təəssüf ki, həmin su anbarlarında bəzi məmurlar balıq saxlayır, öz bizneslərini qurublar. Buna görə də ehtiyat üçün su yığılmır, əksinə, təsərrüfatlarımıza ziyan dəyir. Bir çox halda görürük ki, sel suları hansısa kəndin, rayonun təsərrüfatına ciddi ziyan vurur. Həmin sel təhlükəsinin qarşısını almaq lazımdır, həmin suyu səmərli şəkildə anbarlara toplamaq lazımdır. Bununla ciddi məşğul olmaq lazımdır.

Ekspert Kür çayında suyun səviyyəsinin süni şəkildə azaldılması məsələsinə də münasibət bildirib: "Bilirsiniz, suyun qarşısını birdəfəlik almaq mümkün deyil. Müəyyən istiqamətə yönəltmək olar. Bunun üçün də axın olmalıdır. Azərbaycanda Kürün səviyyəsi qalxanda təsərrüfatlara ziyan vurur, torpaqları şoranlaşdırır. Kürün səviyyəsi azalanda isə su ilə bağlı problem yaranır: "Əslində, Kürün səviyyəsi düşdükdə belə, ölkənin su ehtiyatı imkan verir ki, Azərbaycan içməli və təsərrüfat sularına olan ehtiyacını artıqlaması ilə ödəsin. Bizdə israfçılıq çoxdur. Azərbaycan MDB məkanında su israfçılıq səviyyəsinə görə 1-ci yerdədir: Azərbaycan -34%, Ermənistan -25%, Qırğızıstan -19%, Qazaxıstan -16%, Ukrayna -15%, Rusiya - 11%, Moldova -7%, Belarus -5%. Göründüyü kimi, ən yüksək faiz bizdədir. Buna yol vermək olmaz. Bizim suvarma suyuna daha çox ehtiyacımız olduğu halda israfçılığa yol veririk."

V.Məhərrəmov misal kimi deyib ki, bu il İsraildə hava bizdən də isti keçib. Amma İsraildə bu il ötən ilə nisbətən təqribən 10 faiz çox kənd təsarrüfatı məhsulu istehsal olunub. Azərbaycanda isə azalıb, demək, ciddi problemimiz var. Yem istehsalı da azalıb. Bütün bu problemlərin qarşısının alınması üçün mövcud olan su potensialından səmərəli istifadə etməliyik. Biz, hətta Kür çayı olmadan belə yeraltı sularımızdan, yağış yağan, su bolluğu yaranan zaman suyu anbarlarda saxlamaqla və qənatələ istifadə etməklə ehtiyacımızı yüksək səviyyədə ödəyə bilərik.

Bir sözlə, kənd təsərrüfatının suvarılmasında daxili potensialımızdan səmərəli istifadə etsək problemlə üzləşmərik. Əsas odur ki, sudan səmərəli istifadə edək. İndi dünyanın problemi ondan ibarətdir ki, şirin su ehtiyatı get-gedə azalır. Azərbaycan bunu nəzər almalıdır və sudan qənaətlə istifadə etməlidir.

Xatırladaq ki, Kür çayı Zaqafqaziyanın ən iri çayı olub, uzunluğu 1.364 km-dir, basseyninin sahəsi 188 min km2-dir. Türkiyənin Qars əyalətində Kisirin dağının ətəklərindən, Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarının yamaclarındakı qollardan başlanğıc götürür və üç ölkənin Gürcüstan, Türkiyə və Azərbaycanın ərazisindən keçib Xəzər dənizinə tökülür.

Kürün deltasının sahəsi 100 kv km2-dir. Kür üzərində Borjomi, Qori, Msxeta, Tbilisi, Rustavi, Mingəçevir, Yevlax, Sabirabad, Şirvan, Salyan şəhərləri yerləşir. Hövzəsində uzunburun balıq, ağ balıq, nərə balığı, ilanbalığı, suf balığı ovu ilə məşğul olan vətəgələr var. SSRİ vaxtı çayın yuxarılarından Tiflisə qədər meşə ağacı axıtmaq üçün istifadə edilib. Çay Yevlaxdan Xəzər dənizinə qədər 480 uzunluqda gəmi yolu üçün yararlıdır.(Anspress)

Ölkə.Az