Kənan Hacı: "Bizim düşüncəmizdə həmişə yerli mal keyfiyyətsiz kimi qəbul olunub"

"Ədəbiyyat sanki tədricən arxa plana keçir..."

-İlk olaraq Azərbaycan ədəbi mühiti haqqında danışardınız. Yazarların qruplaşması deyilən bir anlayış var sanki, bu nə qədər doğrudur?

-Sabir demişkən, “qarışıqdır hələlik millətin istedadı, ələnirsə, safı bir yan, tozu bir yanlıq olur”. Vəziyyət bu cürdür, yəni bu günkü ədəbi mühit haqda dolğun təsəvvür yaratmaq üçün Sabirin misralarından uğurlu ifadə tapmaq çətindir. Ədəbi mühitin mənzərəsi boz-bulanıqdır, bir-iki il əvvəlki canlanma yoxdur, ümumi süstlük müşahidə olunur. O mühiti yaradan insanlar kənara çəkiliblər, sanki gözləmə mövqeyindədirlər. Yazıçılar öz kitablarını nəşr etdirə bilmirlər, yazılan əsər zamanında oxucuya gedib çatmır. Ölkədə bu qədər varlı adamlar var, onların heç biri ədəbiyyata sərmayə qoymaq istəmir. O ki, qaldı qruplaşma məsələsinə, bu qruplaşmalar həmişə olub, indi də var, gələcəkdə də olacaq. Eyni düşüncəni paylaşan yazarların bir araya gəlməsi əslində çox normal bir haldır, amma bizim kasıb ədəbi mühitdə heç bu qruplaşma da siz deyən elə hiss olunmur. Yeddi-səkkiz il əvvəl bu qruplaşmalar ədəbi mühitdə müəyyən dartışmalara səbəb olurdu, amma indi bu da yoxdur. Məsələn, indi AYO-nun fəaliyyəti qətiyyən hiss olunmur. Ədəbi prosesə müzakirə mühiti gətirən saytların fəaliyyətinin məhdudlaşdırılması da təəssüf hissi doğurur. Ədəbiyyat sanki tədricən arxa plana keçir. Ümid edirəm ki, bu, keçici bir haldır, bu böhran uzun müddət davam edərsə, əlbəttə ki, müstəqil ədəbiyyat çox böyük zərbə altında qalacaq. Amma düşünürəm ki, pessimizmə qapılmaq da lazım deyil. Bütün hallarda yazıçı öz səngərində, yazı masasının arxasında olmalıdır. Sevindirici haldır ki, ötən il Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzi yaradıldı, “Xəzər” jurnalı, “Aydın yol” qəzeti davamlı olaraq nəşr edilir. Bu qurumun yaradılması ədəbiyyatımız, tərcümə sənətimiz üçün böyük bir hadisədir.

-Oxucalar arasında yerli yazarlara marağın az olması sizcə nə ilə əlaqədardır?

-Bizim düşüncəmizdə həmişə yerli mal keyfiyyətsiz kimi qəbul olunub, hamı xarici mala üstünlük verir. Təəssüf ki, kitaba münasibət də belədir. Oxucuların əksəriyyəti xarici ədəbiyyata üstünlük verirlər, yerli yazarların maraqsız olduğu düşüncəsindədirlər. Problem budur. Halbuki Azərbaycanda elə yazıçılar var ki, onların əsərləri dünya ədəbiyyatı nümunələrindən heç də geri qalmır. Bu yaxınlarda Mübariz Örənin “Qar tanrısı” hekayəsini oxudum, dünya səviyyəli bir nəsr nümunəsidir. Mükəmmək struktur, fərqli təhkiyə tərzi, ustalıqla işlədilən ədəbi priyom diqqətimi çəkdi. Son zamanlar onun bütün hekayələrini oxuyuram. Şərif Ağayarın “Haramı”, Mirmehdi Ağaoğlunun “Küləyi dişləyən”, Səxavət Sahilin “İsanın qadını”, Kəramət Böyükçölün “Səkkizinci gün” romanları hər hansı bir xarici dilə tərcümə olunsa, çox böyük maraqla da oxunacaq. Mən bunu əminliklə deyirəm.

-Ədəbi mühitin mövcud vəziyyəti sizi qane edirmi?

-Mövcud vəziyyət qane etməsə də çalışmaq lazımdır ki, ədəbiyyatın çəkisi cəmiyyətdə daha da artsın. On il əvvəllə müqayisədə xeyli irəliləyiş var, ədəbi imzalar tanınır, qəbul olunur, ictimai rəyə müəyyən qədər təsir imkanları var. Əvvəl bu, yox idi.

-Azərbaycanda qələm sahibnin qarşılaşdığı ən böyük problem nədir?

-Yazarların kitablarının nəşrinə dəstək olmaq lazımdır. Kitab yazıçı üçün çox böyük stimuldur, yazıçı öz məhsulunun oxucuya çatmasını istəyir. Qeyri-hökümət sektorunda çalışan insanların da marağını ədəbiyyata yönəltmək lazımdır. Onları yeni ədəbi layihələrə cəlb etmək olar. Bu maneələr aradan qaldırılmalıdır. ƏDV-nin ləğv edilməsi kitaba qarşı çox böyük dəstək olardı.

-Gənc yazarlardan həddindən artıq bəyəndiyiniz və ya sizi qıcıqlandıran yazar varmı?

-Bəyəndiyim imzalar var, Şəhriyar del Geraninin, Fərid Hüseynin, Könül Həsənqulunun, İradə Aytelin, Aqşin Evrenin, Cəlil Cavanşirin şeirlərini çox bəyənirəm, onların yazılarını da daim izləyirəm, oxuyuram. Məni qıcıqlandıran yazar yoxdur, bir də ki, niyə qıcıqlanmalıyam ki?

-Sonda romanınız haqqında da danışardınız.

-Sonuncu romanım “Fironun dəftəri” adlanır. “Yazı” jurnalında hissə-hissə çap olunur. Əsərin mövzusu haqda danışmaq istəmirəm. Maraqlananlar jurnalda oxuya bilərlər. Bu əsəri üç il müddətinə fasilələrlə yazmışam, ondan gözləntilərim daha çoxdur. İnanıram ki, maraqla qarşılanacaq.

Söhbətləşdi: Fatimə

Ölkə.Az