Coşqun Eldaroğlu: "Cəmiyyət "Facebook" statuslarında daha gözəldi"

Ölkə.Az-ın "Tanınmamış məşhurlar" layihəsinin bu həftəki qonağı tanınmış jurnalist, yazar, publisist Coşqun Eldaroğludur.

Əvvəlcə qısaca bioqrafiyasına nəzər salaq.

Şabran şəhərində müəllim ailəsində doğulub. Bir qız övladı var. Onu dünyada hamıdan çox istədiyini gizlətmir.

Jurnalist fəaliyyətinə idman mətbuatından başlayıb. Sonralar bir çox ictimai-siyasi qəzetlərdə işləyib. İçkini bir o qədər sevmir. Mütaliə eləməyi çox xoşlayır. Dostları onu kino həvəskarı kimi tanıyır. Dünya kinosunun xeyli yaxşı nümunələrinə baxıb.

- Gəlin söhbətə elə kinodan başlayaq. Ən çox təsirində qaldığınız film hansı olub?

-Bilirsiz, belə filmlər çoxdu. Bir neçə film var ki, onlara baxmadan ölmək olmaz. Məsələn, Miloş Formanın "Qu quşu yuvası üzərindən uçarkən", Emir Kusturitsanın "Andeqraund", Lars fon Trierin "Doqvill". Yaddaşımı daha dərindən qurdalamağa başlasam, xeyli belə film ortaya çıxacaq. Bu filmlər, əslində, konkret həyat hadisəsi yox, dünya, bəşəriyyət haqdadı. Film məişət çərçivəsindən nə qədər uzaqlaşsa, mənim üçün bir o qədər əhəmiyyətlidi. Kino bir növ ictimai məsuliyyət daşımalıdı.

-Məişət səviyyəsi demişkən. Məişət mövzularından sizi ən çox düşündürən və daha çox dəyişilməsini istədiyiniz hansıdır?

-Bilirəm, bir çox hallarda mentaliteti tənqid elədiyimə işarə vurursuz. Mən adət-ənənələrin tamamilə dağıdılmasının tərəfdarı deyiləm. Adət-ənənələr bütün xalqlarda var. Dünya sivilizasiyasına əvəzsiz töhfə vermiş xalqlarda elə adətlər var ki, heç cür normal qəbul eləmək mümkün deyil. Sadəcə, bizdə mentalitet cəmiyyətin qollarını qandallayıb. Adətlərin əksəri həddən artıq tünd rəngdədi. Elə bil hər şey insanların xoşbəxt olmamasına hesablanıb. Məsələn, üzündə çox təbəssüm olan adamı cəmiyyət həm də sırtıq adam kimi qəbul eləyir. Halbuki təbəssümsüz xoşbəxtlik olmur. Düşünürəm ki, adətlər bir az çevik olmalıdı. Hardasa dəyişikliyə hazır olmalıdı. Hamı telefonu pisləyir. Hərçənd, yaxşı tərəfləri də çoxdu. Yəqin nə vaxtsa televizora da belə münasibət göstəriblər. Dünya dəyişir, texnologiya sürətlə inkişaf eləyir, beş yüz il əvvəl beş-altı bığlı kişinin uydurduğu qaydalarla yaşamaq olmaz. Adamlarda da var, hər addıma görə mentalitet qarşısında hesabat verməyi özünə borc bilirlər. Evin kişisi küçəyə çıxmağa hazırlaşır, arvad deyir ki, çıxar o köynəyi, al bunu geyin, sonra deyərlər, arvadı yaxşı baxmır. Yəni əsas meyar qonşuların qiymətləndirməsidi. Adamlar qonşuya görə evlənir, qonşuya görə maşın alır, qonşuya görə ev tikir. Əyinlərinə paltarı da qonşunun ölçü prinsiplərinə uyğun geyinirlər. Halbuki evin kişisinə onu daha yaxşı göstərəcək köynək təklif eləmək qayğı elementi olmalıdı, başqa heç nə.

-Cəmiyyətdəki problemlərindən biri də avtobus və orada baş verənlərdir. Bu barədə statuslara çox tez-tez rast gəlirik. Gördüyüm qədər, siz də bu mövzuya biganə deyilsiniz. İstənilən halda ancaq sürücünün günahlandırılmasına münasibətiniz maraqlı olardı...

-Əfqan yazıçısı Xalid Hüseyni deyir ki, cinayətlərin ən ağırı oğurluqdu. Yəni bir növ bütün cinayətlərin kökündə oğurluq faktı dayanır, cinayətkar nəyisə oğurlayır və ya bunu nəyisə oğurlamaq üçün eləyir. Yazacağım bir az buna oxşayacaq. Amma Azərbaycanda da az qala bütün problemlərin kökündə mədəniyyətsizlik dayanır. Adamlar yol hərəkətinə qaydalarına münasibətdə mədəni deyil. İctimai nəqliyyatdan istifadəyə münasibətdə mədəni deyil. Mağazada növbə gözləməyə münasibətdə mədəni deyil. Böyük əksəriyyət belədi. Bizdə nə sürücü mədənidi, nə də sərnişin. Mənə hərdən elə gəlir ki, bu ölkədə hamı hamıya nifrət eləyir. Hamı əsəbidi, hamı gərgindi. Hamı ilk imkandaca mədəniyyətsizlik nümunəsi göstərir. Mən bu haqda bir neçə gün əvvəl yazmışdım. Sərnişinlər bütün problemlərinin acığını məhz sürücüdən çıxır. Mən heç bir tərəfi müdafiə eləmirəm. Hər kəs üzərinə düşəni eləsə, cəmiyyət bu kökdə olmaz.

-Nifrət demişkən, bəzən insanların gərgin olmasından şikayətlənirlər. Hətta bunu çox zaman intim çatışmazlıqlarla əlaqələndirirlər. Bununla razısınız?

-Mən insanların gərgin olmasını daha çox sosial qayğılarla əlaqələndirirəm. Məncə, ən başlıca səbəb budur. Ardınca daha bir neçə faktor saymaq olar. Lap elə intim həyatın qaydasında olmamasını da. Bu haqda uzun-uzadı danışmaq olar. Qorxuram ki, axırda yenə mentalitetin günahkar olması qənaətinə gələk. İnsanlar yazılmamış qaydaların təzyiqini həmişə hiss eləyir, sərbəst deyillər, istədikləri kimi davrana bilmirlər. Rituallar, heç bir məntiqə söykənməyən qaydalar çoxdu. Bunların qarşısında rahat yaşamaq, sərbəst davranmaq mümkün deyil. 

-İnsanların sərbəst olmadığı bəs “Facebook”da hiss olunurmu? Olunursa, bu özünü daha çox nədə göstərir?

-"Facebook"da çox qəribə mənzərə yaranıb: biz burda oturub burda olmayanların problemlərini müzakirə eləyirik. Məsələn, qadın zorakılığından daha çox o adamlar yazır ki, məhz qadın zorakılığıyla üzləşmədiyinə, hüquqları məhdudlaşdırılmadığına, sərbəst olduğuna görə burdadı. Hüquqları məhdudlaşdırılan qadın əlinə heç düz-əməlli telefon ala bilmir. İnsanlar "Facebook"da müəyyən mənada sərbəstdilər. Mentalitet burda dayaqlarını tam bərkidə bilməyib. İnsanlar “Facebook”da real həyatda olduğu qədər mentalitet qarşısında hesabat vermir. Bizim camaat sadəlövh deyil, virtual və real dünyalar arasındakı incə xətti ustalıqla sezə bilirlər. Burda bir tərəfdən bütün Azərbaycanı görmək mümkündü, digər tərəfdən isə gerçək azərbaycanlı obrazı "Facebook"a daxil olmur. Burda yazılanları oxuyanda belə qənaətə gəlirsən ki, ilahi, necə də vətənsevər, insansevər, kitabsevər xalqıq. Gerçəkdə isə belə deyil. Cəmiyyət saxtakarlığa çox təbii yanaşır, bir çox hallarda isə elliklə bu saxtakarlığa qoşulur. Hamı vətən sevgisindən danışır, amma böyük əksəriyyət oğlunu əsgərlikdən yayındırmağın əleyhinə deyil. Hamı deyir ki, kitab oxumaq lazımdı, amma kitaba marağın azlığından, bu sektor güclə ayaqda durur. Hamı belə yaxşıdısa, onda cəmiyyətdə bu qədər pislikləri kim eləyir? Belə çıxır ki, heç kim qadına əl qaldırmır. Onda bəs qadın zorakılığından bu qədər şikayət hardandı? Belə çıxır ki, heç kim vicdansızlıq eləmir. Onda bəs bu qədər ədalətsizlik hardandı?

- Demək istəyirsiz ki, adamlar burda səmimi deyillər?

- Əslində, heç real həyatda da səmimi deyillər. Burda imkanlar bir az da genişdi, hamıya tribuna verilib. Kaş hamı "Facebook"da göründüyü kimi olardı. Bəzən yoldaşlar telekanalları məzəmmət eləyib yazır ki, onların göstərdiyi Azərbaycanda yaşamaq istərdim. Bax, mən insanların məhz yazdığı kimi olmasını istəyirəm. Təsəvvür eləyin, necə gözəl cəmiyyət olardı. Hamı mədənidi. Heç kim yerə zibil atmır. Hamı yolu piyada zolağından keçir. Heç kim vicdansızlıq eləmir. Hamı yaxşılığın tərəfdarıdı. Heç kim arvadını döymür. Heç kim yalan danışmır. Belə bir cəmiyyət təsəvvür eləyin. Necə də gözəldi! Heyf, belə gözəl cəmiyyət yalnız "Facebook" statuslarında olur. Elə dərd ondadı ki, hamı yazdığı kimi deyil. Vicdandan o adamlar danışır ki, bütün həyatını vicdansızlıqla keçirib. Kitabdan o adamlar danışır ki, axırıncı dəfə nə vaxt əlinə kitab aldığı heç yadına düşmür.

-Coşqun bəy, virtual dünyadan danışmışkən, burada baş tutan tanışlıqların sonda evliliyə çevrilməsini necə qarşılayırsınız?

-Mən bütün evliliklərin sevgiylə baş tutmasının tərəfdarıyam. Harda istəyirlərsə, tanış olsunlar, əsas odu ki, ailə təməlinin kökündə sevgi dayansın. Sevgisiz uşaq dünyaya gətirməyi də günah sayıram. Uşağın xəmiri sevgiylə yoğrulmalıdı.

- "Facebook"da davamlı statuslarını izlədiyiniz kimlərsə var?

- Düzü, heç kimi xüsusi izləmirəm. Gözümə dəyənlərdən nə xoşuma gəlirsə, onu da oxuyuram. Qəribədi ki, çox maraqla oxuduqlarım bu məkanda heç bir o qədər populyar deyil. Həmişə belə düşünmüşəm ki, bəyənmə sayı keyfiyyət göstəricisi sayıla bilməz. Bu ifadə elə mənə də aiddi. Xeyli istedadlı yoldaşlar var ki, məndən az oxunurlar, amma daha yaxşı yazırlar. Bayaq dedim axı, burda da kiçik Azərbaycan formalaşdırmışıq, şouya maraq daha çoxdu.

- Dostluqdan ən çox kimləri silirsiniz?

- Mən insanlara, onların düşüncələrinə mümkün qədər tolerant yanaşmağa çalışıram. Çox az hallarda kimisə dostluq siyahımdan silirəm. Məni incidəcək ifadələr yazan çoxdu, amma onlara adekvat cavab vermirəm. Hamıya fikrini ifadə eləməyə şərait yaradıram. Açığı, dözümlü olmaq çətindi, amma vacibdi.
-Kimləri "blok etmək” lazımdır?

- Yəqin ki, yalnız təhqirlə danışanları, ümumi etika qaydalarına əməl eləməyənləri. Şəxsən məni insan nə qədər bezdirməlidi ki, ona ünsiyyət qadağası qoyum. Amma adamlar çox dözümsüz olub, onun fikriylə azacıq razılaşmayanı iqnor eləyir. Bu yola bəzən yetərincə siyasi iddiası olan adamlar əl atır. Ən kiçik fərqli fikrə dözümsüzdülər, amma ölkəyə rəhbərlik eləmək istəyirlər.

-Son olaraq nə demək istəyərdiniz?

-Mən adamların ədalətli və vicdanlı olmasını istərdim. Olduqları kimi yaza bilmirlərsə, heç olmasa, yazdıqları kimi olsunlar. Kiçik yaxşılıq eləmək heç vaxt gec deyil. Dünyanı yaxşılıq xilas edəcək...

 Söhbətləşdi: Fatimə İbrahimova

 Ölkə.Az