Ermənistanda “Brüssel şoku” yaşanır: Paşinyan Zəngəzur və Laçın dəhlizlərindən hansını seçəcək...

"Ölkə.Az"ın musavat.com-a istinadən məlumatına görə, indi sadəcə, bu görüşün nəticələri müzakirə olunur. Yəqin ki, hələ uzun müddət də müzakirə ediləcək. Ancaq Brüssel görüşünün real nəticələri zaman ötdüksə, Azərbaycan və Ermənistan arasındakı mövcud problemlərin həlli istiqamətində konkret addımlar atıldıqca daha aydın şəkildə təsəvvür edilməyə başlayacaq.

Hələliksə, məlıum olan odur ki, Brüssel görüşü gözlənildiyindən daha çox siyasi nəticlərə yol açıb. Halbuki bu görüşdən gözləntilər o qədər də yüksək deyildi. Əsasən hesab edilirdi ki, Brüssel görüşü istər-istəməz Soçi görüşünün kölgəsində qalacaq. Azərbaycan və Ermənistan liderləri Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Soçi görüşündə bir çox önəmli məsələlər ilə bağlı anlaşmalar əldə etdiklərindən Brüsseldə gündəlik məhdud mövzularla diqqəti çəkəcək.

Ancaq artıq şübhə doğurmur ki, Brüsseldə Azərbaycan və Ermənistan liderləri müəyyən önəmli nəticələrlə dönməyi bacardılar. Xüsusilə də, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Brüssel görüşündə rəsmi Bakının siyasi-diplomatik üstünlüyünü təmin edə bildi. Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan üçün heç bir manevr imkanı buraxmadı. Və bu baxımdan, Brüssel görüşünün məhz Azərbaycan üçün gözlənildiyindən daha uğurlu olduğunu düşünmək olar.

Halbuki, əslində, Brüssel görüşündən Ermənistanın özəl gözləntiləri daha çox idi. Paşinyan hakimiyyəti bu görüşdə ermənipərəst qüvvələrin dəstəyinə ümid bəsləyirdi. Rəsmi İrəvan Brüsseldə “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” və “status” kimi Azərbaycanın bitmiş hesab etdiyi məsələləri yenidən müzakirə mövzusuna çevirə biləcəyini düşünürdü. Son nəticədəsə, rəsmi İrəvan ATƏT-in Minsk Qrupunun qarşıduran tərəflər arasında əsas vasitəçi rolunun yenidən bərpa olunmasına çalışırdı.

Ancaq rəsmi İrəvanın bu gözləntilərinin heç birisi özünü doğrultmadı. Çünki Brüssel görüşü çərçivəsində “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” və “status” mövzuları ümumiyyətlə, gündəmə gətirilmədi. Paşinyan hakimiyyətinin israrla cəhd göstərdiyi ATƏT-in Minsk Qrupunun yenidən qarşıduran tərəflər arasında əsas vasitəçiyə çevrilməsinə də nail olunmadı. Və bu, Ermənistanın siyasi-diplamatik manevr imkanlarının tükənmək üzrə olduğunu sezdirir.

Brüssel görüşünün əsas nəticələrindən biri ondan ibarətdir ki, rəsmi İrəvanın bütün ümidlərinin əksinə olaraq, “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi”, “status” və ATƏT-in Minsk Qrupu həmişəlik “dəfn” edilmiş oldu. Bundan sonra nə vaxtsa, bu məsələlərə yenidən qayıdılmasının mümkünlüyü artıq qətiyyən inandırıcı görünmür. Bu baxımdan, Paşinyan hakimiyyətinin gələcək siyasi-diplomatik müzakirələrdə əlinin daha da zəiflədiyinə şübhə yeri qalmır.

Təbii ki, bütün bunlar Azərbaycanın siyasi-diplomatiya masasında qazandığı böyük uğurdur. Əslində, Brüssel görüşünün nəticələri onun başlamasından əvvəl müəyyən olunmuşdu. Və müzakirələrin məzmunu, eləcə də görüşdən sonra elan edilmiş bəyanatdakı tezislər məhz konkret çərçivələrə uyğunlaşdırılmışdı.

Məsələ ondadır ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev NATO-nun baş katibi Yens Stoltenberq ilə birgə mətbuat konfransında Ermənistanın öz üzərinə götürdüyü öhdəlikləri rəsmən bütün dünyaya bəyan etdi. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın qərb bölgəsindən Naxçıvana dəmiryolu və avtomobil yolunun çəkilməsi ilə bağlı Ermənistanla anlaşmanın mövcud olduğunu açıq mətnlə vurğuladı. Və Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanı konkret fakt qarşısında qoydu.

Ona görə də, rəsmi İrəvan artıq bu öhdəliyin icrasından imtina imkanlarını tamamilə itirmiş oldu. Brüssel görüşündən sonra Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan da dəmiryolunun tikintisinə tezliklə başlanılacağını rəsmən elan etmək məcburiyyətində qalması rəsmi İrəvanın çıxılmaz vəziyyətdə olduğunu göstərdi. Yəni, erməni baş nazir Ermənistanın hüquqi öhdəliyindən yayınmağın mümkün olmadığını dolayısı ilə də olsa, təsdiqlədi.

Digər tərəfdən, Azərbaycan Prezidenti “dəhliz” mövzusuna da son nöqtəni qoydu. Belə ki, Prezident İlham Əliyev birmənalı şəkildə Zəngəzur dəhlizində Ermənistanın gömrük postu quracağı təqdirdə, Azərbaycanın da buna cavab olaraq, Laçın dəhlizində gömrük məntəqəsi yaradacağını bəyan etdi. Azərbaycan Prezidentinin bu açıqlaması Ermənistan siyasi dairələrində çaşqınlıq və şok effekti yaratdı.

Ona görə də, Azərbaycan liderinin açıqlamasından çox qısa zaman sonra Ermənistan baş naziri və Qarabağdakı erməni separatçılarının təmsilçiləri dərhal bu məsələyə reaksiya verməyə çalışdılar. Ancaq onların arqumentləri o qədər zəif idi ki, verilən reaksiya erməni siyasi dairələrindəki çaşqınlığı və ciddi narahatlığı sezdirməkdən başqa heç nəyə yaramadı. Və yəqin ki, bundan sonra Ermənistan cəmiyyəti bir müddət həmin məsələ ətrafında müzakirələr aparmaq, mübahisələr etmək məcburiyyəndə qalacaq.

Məsələ ondadır ki, Azərbaycan Prezidenti öz mövqeyini konkret və qəti şəkildə ifadə etməklə yanaşı, dəhlizlərdə gömrük-nəzarət məntəqələrinin olub-olmayacağı ilə bağlı prinsipial seçimin edilməsini məhz Ermənistanın öhdəsinə buraxmış oldu. Halbuki, Ermənistana həm Zəngəzur dəhlizində gömrük postlarının olmaması, həm də Laçın dəhlizində Azərbaycanın gömrük məntəqlərinin qurulması qətiyyən sərf etmir. Bu baxımdan, rəsmi İrəvanın seçim qərarı o qədər də asan olmayacaq.

Çünki, Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın hər iki varianta hazır olduğunu vurğulamaqla, indi Paşinyan hakimiyyətini olduqca çətin vəziyyətə salıb. Hər halda, indi Ermənistanın siyasi dairələrini və erməni toplumunu məhz Azərbaycan Prezidentinin gündəmə gətirdiyi bu iki variantdan hansının Ermənistana daha sərfəli ola biləcəyinin müzakirəsi ilə bağlı ciddi mübahisələr gözləyir. Bu, rəsmi İrəvan üçün olduqca taleyüklü və ağır seçim ola bilər.

Məsələ ondadır ki, hər iki halda, Ermənistanın ciddi itkilərlə üzləşməsi qaçılmaz xarakter daşıyır. Üstəlik, rəsmi İrəvanın ümid bəsləyə biləcəyi üçüncü seçim variantı da artıq yoxdur. Bu baxımdan, Paşinyan hakimiyyətinin manevr imkanları ciddi şəkildə məhdudlaşıb.

Ona görə də Azərbaycanın Brüssel görüşündən böyük üstünlüklə ayrıldığını düşünmək olar. Ermənistan cəmiyyətində bu görüşlə bağlı hökm sürən ciddi məyusluq da bunu təsdiqləyir. Çünki rəsmi İrəvan Soçi görüşündən fərqli olaraq, Brüsseldə yalnız Ermənistan baş naziri N.Paşinyanın Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə təkbətək müzakirə şansı qazanmasından başqa heç nəyə nail ola bilməyib.

Bütün bunları nəzərə aldıqda, Brüsselə portfelini müxtəlif avantürist iddialarla dolduraraq, gedən erməni baş nazirin İrəvana əli boş dönmək məcburiyyətində qaldığı qətiyyən şübhə doğurmur. Üstəlik, bu dəfə “Brüssel şoku” yaşayan Ermənistanın düşdüyü siyasi-diplomatik labirint daha qəliz xarakter daşıyır. Və bu baxımdan, rəsmi İrəvanın üçtərəfli anlaşmaların icrasına daha həssas yanaşmaqdan başqa yolunun qalmadığını düşünmək olar.